Υπερπλεόνασμα: Σου δίνουν ένα ευρώ για να σου πάρουν πέντε - Free Sunday
Υπερπλεόνασμα: Σου δίνουν ένα ευρώ για να σου πάρουν πέντε

Υπερπλεόνασμα: Σου δίνουν ένα ευρώ για να σου πάρουν πέντε

Η δημοσιονομική διαχείριση κινείται μεταξύ φάρσας και τραγωδίας.

Στην Ελλάδα είμαστε ειδικοί στη δημιουργία νέων όρων και πρακτικών που μας διαφοροποιούν από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Έτσι, στον δημόσιο διάλογο και στην πολιτική αντιπαράθεση κυριαρχούν έννοιες όπως το υπερπλεόνασμα και το λεγόμενο κοινωνικό μέρισμα, η διανομή του οποίου ανακοινώνεται τη χριστουγεννιάτικη περίοδο. Είναι μια νέα αντίληψη της δημοσιονομικής διαχείρισης, όπου τα αλλεπάλληλα μέτρα λιτότητας συνδυάζονται με επιλεκτικές παροχές για να ενισχυθεί η πολιτική αντοχή της κυβέρνησης. Το πρώτο «κοινωνικό μέρισμα» δόθηκε επί κυβέρνησης Σαμαρά, αλλά, απ’ ό,τι φαίνεται, η κυβέρνηση Τσίπρα είναι αποφασισμένη να αναπτύξει αυτή τη μέθοδο. Στην πραγματικότητα, η διαχείριση του λεγόμενου υπερπλεονάσματος και του κοινωνικού μερίσματος κάνει λιγότερο αποτελεσματική τη δημοσιονομική διαχείριση και παρατείνει την ισχύ διαφόρων μνημονιακού τύπου μέτρων. Για το καλό μας, μας βάζουν ακόμη πιο δύσκολα…

Η εμπειρία του 2016

Στα τέλη του 2016 ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας αισθάνθηκε την ανάγκη να μοιράσει από το λεγόμενο υπερπλεόνασμα ένα χριστουγεννιάτικο επίδομα 617 εκατ. ευρώ σε 1,6 εκατ. συνταξιούχους. Σε μια περίοδο δραστικής μείωσης των συντάξεων συντήρησε, διανέμοντας 617 εκατ. ευρώ, την εντύπωση της 13ης σύνταξης για τους χαμηλοσυνταξιούχους και της κοινωνικής ευαισθησίας μιας κυβέρνησης που ειδικεύεται στη λήψη εξαιρετικά σκληρών μέτρων.

Το 2016 η κυβέρνηση υπερέβη οκτώ φορές τον χαμηλό στόχο που είχε τεθεί για το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα. Ο στόχος ήταν για πρωτογενές πλεόνασμα 0,5% του ΑΕΠ και η κυβέρνηση το έφτασε στο 4,18% του ΑΕΠ χωρίς κανείς –συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα– να έχει καταλάβει γιατί το έκανε. Επέβαλε σκληρότερη πειθαρχία από αυτήν που είχε συμφωνηθεί και δημιούργησε τεράστια έλλειψη ρευστότητας στην πραγματική οικονομία, ικανοποιώντας κυρίως τους πιστωτές, εφόσον το μεγαλύτερο μέρος του υπερπλεονάσματος αξιοποιήθηκε για την εξόφληση υποχρεώσεών μας προς αυτούς.

Τα 617 εκατ. ευρώ που μοίρασε στους συνταξιούχους προκάλεσαν την αντίδραση των Ευρωπαίων εταίρων και των πιστωτών, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί ο υπουργός Οικονομικών κ. Τσακαλώτος να στείλει μια επιστολή με την οποία διαβεβαιώνει ότι δεν θα επαναληφθεί η διανομή του λεγόμενου κοινωνικού μερίσματος εάν δεν προηγηθεί συνεννόηση με τους εκπροσώπους των θεσμών. Επίσης, στο τρίτο πρόγραμμα-μνημόνιο προβλέπεται ότι σε περίπτωση επίτευξης υπερπλεονάσματος αυτό θα κατευθύνεται κατά 30% στην αποπληρωμή του δημόσιου χρέους, 30% στην εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου και 40% για κοινωνικούς σκοπούς, όπως ήταν το χριστουγεννιάτικο επίδομα στους χαμηλοσυνταξιούχους. Το 2017 η κυβέρνηση δεν πρόκειται να υπερβεί τον στόχο για το πρωτογενές πλεόνασμα με εντυπωσιακό τρόπο όπως το 2016. Το πιθανότερο είναι ότι θα έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 2,25% του ΑΕΠ με τη βοήθεια της κατάλληλης δημιουργικής λογιστικής. Ο στόχος για το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα για το 2017 είναι 1,75%, επομένως το υπερπλεόνασμα το οποίο θα μπορούσε να διανεμηθεί με βάση τους κανόνες του τρίτου προγράμματος-μνημονίου είναι της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ ή κάτι παραπάνω από 800 εκατ. ευρώ.

Η φωνή της λογικής

Με την ομιλία του στην Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΔ ο κ. Μητσοτάκης προσπάθησε να αποκαταστήσει τη λογική σε ό,τι αφορά τη δημοσιονομική διαχείριση κάνοντας τρεις συγκεκριμένες προτάσεις. Πρώτον, δεν υπάρχει κανένας λόγος να επιδιώκεται η επίτευξη του υπερπλεονάσματος, γιατί αυτό στηρίζεται στη μεγαλύτερη φορολογία και στη μεγαλύτερη μείωση δημόσιων δαπανών ή και στον ετεροχρονισμό τους. Δημιουργούνται έτσι δυσλειτουργίες για την πραγματική οικονομία, εφόσον επιβάλλονται πρόσθετα βάρη σε σχέση με αυτά που έχουν συμφωνηθεί. Προκαλούνται επίσης κοινωνικές αδικίες, διότι μετατρέπονται οι πρόσθετες θυσίες ορισμένων –για παράδειγμα, των συνταξιούχων που περιμένουν σε μια ατελείωτη ουρά για να πάρουν τη σύνταξή τους– σε κοινωνικές παροχές για κάποιους άλλους, με προφανή πολιτική, εκλογική στόχευση. Δεύτερον, εάν υποθέσουμε ότι υπάρχει το λεγόμενο υπερπλεόνασμα, υπάρχουν δύο προφανείς τρόποι διανομής του ώστε να ενισχυθεί η αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας και να περιοριστούν οι κοινωνικές αδικίες. Ο πρόεδρος της ΝΔ υποστήριξε ότι αν υπάρξει εφάπαξ βοήθημα, πρέπει να δοθεί στους μακροχρόνια ανέργους που είναι εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ. Ο αριθμός τους αυξήθηκε το 2017 και έφτασε τα 525.950 άτομα. Πρόκειται για συμπολίτες μας οι οποίοι είναι άνεργοι για ένα διάστημα που ξεπερνάει τους 12 μήνες και γι’ αυτό έχουν σταματήσει να παίρνουν το επίδομα ανεργίας, το οποίο καταβάλλεται μόνο για έναν χρόνο, παρά τις υποσχέσεις του κ. Τσίπρα για διπλασιασμό της χρονικής διάρκειας καταβολής του.

Η άλλη πρόταση που έκανε ο κ. Μητσοτάκης είναι η μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά ένα ποσοστό 20%-30% με χρηματοδότησή της από το υπερπλεόνασμα. Είναι μια κίνηση η οποία, όπως έχει κατ’ επανάληψη εξηγήσει, θα βγάλει την αγορά ακινήτων από την κρίση, θα τονώσει την οικοδομική δραστηριότητα, θα βοηθήσει τους κλάδους που συνδέονται με την οικοδομή και θα περιορίσει την ανεργία.

Επομένως, εάν η κυβέρνηση έχει το υπερπλεόνασμα των 1,5 δισ. ευρώ που διαφημίζουν τα στελέχη της και μπορεί να το διαθέσει χωρίς τους περιορισμούς του τρίτου προγράμματος-μνημονίου, καλά θα κάνει να ενισχύσει τους μακροχρόνια ανέργους και να χρηματοδοτήσει την εφαρμογή της πρότασης Μητσοτάκη για μείωση του ΕΝΦΙΑ.

Ελάφρυνση πριν την επιβάρυνση

Η συζήτηση για τη διανομή του υπερπλεονάσματος και του κοινωνικού μερίσματος εξελίσσεται ενώ έχει προγραμματιστεί από την κυβέρνηση η λήψη νέων σκληρών μέτρων το 2019 και το 2020. Ειδικά σε ό,τι αφορά τις συντάξεις, το 2018 θα έχουμε μια νέα σημαντική μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1 δισ. ευρώ, κάτι που θα συνεχιστεί το 2019 με νέα μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 2,5 δισ. ευρώ. Συνολικά, η συνταξιοδοτική δαπάνη θα πέσει με βάση το Μεσοπρόθεσμο Σχέδιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής από τα 30,4 δισ. ευρώ το 2017 στα 26,9 δισ. ευρώ το 2019, προκαλώντας νέα μεγάλη μείωση της μέσης σύνταξης. Παράλληλα, η κυβέρνηση Τσίπρα έχει προγραμματίσει τη μείωση του αφορολόγητου ορίου για το ετήσιο εισόδημα από 1ης Ιανουαρίου του 2020, ώστε να αυξηθεί η φορολογική πίεση που ασκείται στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα παρά τη συνεχή μείωσή τους. Το λογικό συμπέρασμα είναι ότι εάν πράγματι υπάρχει το υπερπλεόνασμα που διαφημίζει η κυβέρνηση, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί όχι για την επιλεκτική χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής πριν από την προγραμματισμένη σκλήρυνσή της αλλά για τη ματαίωση της εφαρμογής των μέτρων που προβλέπονται για το 2019 και το 2020. Γιατί, όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Μητσοτάκης, η έξοδος από το μνημόνιο με την παράλληλη λήψη πρόσθετων μνημονιακού τύπου μέτρων το 2019 και το 2020 δεν έχει νόημα για τον μέσο πολίτη, ο οποίος καταπιέζεται από μία εξαιρετικά δύσκολη οικονομική και κοινωνική καθημερινότητα.

Εάν υπήρχε συνέπεια στη δημοσιονομική διαχείριση, θα είχαμε αποφύγει τα πρόσθετα μέτρα, αλλά είναι φανερό ότι η κυβέρνηση ελίσσεται στη βάση της διαχείρισης του πολιτικού κόστους, γι’ αυτό άλλωστε παρέτεινε τη μνημονιακή περίοδο, πρώτα μέχρι τον Αύγουστο του 2018 και στη συνέχεια μέχρι το 2020 με τη λήψη πρόσθετων μέτρων.