Τρικυμία στην Έρημο… - Free Sunday
Τρικυμία στην Έρημο…

Τρικυμία στην Έρημο…

Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς βαρβάρους; Οι άνθρωποι αυτοί ήταν μια κάποια λύσις… Οι εξελίξεις στη Συρία και στο Ιράκ μετά την πτώση της Μοσούλης και της Ράκας καθιστούν δραματικά επίκαιρους τους στίχους του Αλεξανδρινού ποιητή.

Η στρατιωτική ήττα των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στη Συρία, αντί να οδηγεί έστω σε μια πρόσκαιρη ή, καλύτερα, μεταβατική σταθεροποίηση στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, επαναφέρει στο προσκήνιο την κυρίαρχη περιφερειακή αντίθεση ανάμεσα στο Ιράν και τη Σαουδική Αραβία.

Το μόνο παρήγορο σε μια χαώδη συγκυρία, στην οποία συγκρούονται η Τεχεράνη και το Ριάντ δι’ αντιπροσώπων, με την Άγκυρα να προσπαθεί ελισσόμενη να περιορίσει τις ζημιές από την εμπλοκή της, είναι η επιβεβαίωση της συνεργασίας ΗΠΑ-Ρωσίας στη Συρία, όπως δήλωσαν οι Τραμπ και Πούτιν μετά την πρόσφατη συνάντησή τους στο Βιετνάμ.

Σύγκρουση δι’ αντιπροσώπων

Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές ήταν άγνωστη η κατάληξη του σίριαλ για την τύχη του πρωθυπουργού του Λιβάνου Χαρίρι. Σε κάθε περίπτωση, είτε κατέφυγε στο Ριάντ φοβούμενος την εξόντωσή του από την Τεχεράνη, είτε απήχθη και κρατείται όμηρος στη Σαουδική Αραβία, η πρόσκληση που του απηύθυνε ο Πρόεδρος της Γαλλίας Μακρόν να επισκεφθεί το Παρίσι είναι μια φόρμουλα που σώζει τα προσχήματα για όλες τις πλευρές.

Η σκιά μιας σύγκρουσης δι’ αντιπροσώπων στον Λίβανο, της Τεχεράνης και του Ριάντ, παραπέμπει στη σύγκρουση των δύο περιφερειακών δυνάμεων στην Υεμένη, αλλά και στη σκληρή απομόνωση που επέβαλαν η Σαουδική Αραβία και τα κράτη του Κόλπου στο Κατάρ: Το Ριάντ δυσφορεί για την αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας του στην Αραβική Χερσόνησο από την Υεμένη και το Κατάρ μέχρι και το σουλτανάτο του Ομάν και βλέπει παντού το μακρύ χέρι της Τεχεράνης.

Έτσι μπορεί να ερμηνευτεί και η στοχοποίηση του Λιβάνου και της εκεί επιρροής του Ιράν μέσω της σιιτικής Χεζμπολά, που ελέγχει το νότιο τμήμα της χώρας: Αν το Ιράν μάς προκαλεί στην Αραβική Χερσόνησο, τότε εμείς θα απαντήσουμε αμφισβητώντας την πρωτοκαθεδρία του στον Λίβανο και στη Συρία – έτσι φαίνεται να σκέφτεται ο διάδοχος του θρόνου, πρίγκιπας Σαλμάν.

Διπλωματία του χάους

Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ προκαλούν σύγχυση και παρερμηνείες των προθέσεών τους, μια κατάσταση πραγμάτων που πρόσφατα η γαλλική εφημερίδα «Le Monde» αποκάλεσε «διπλωματία του χάους».

Το 2013 οι Ομπάμα-Κέρι επέλεξαν την επίλυση της διαμάχης για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, προφανώς στη λογική ότι προείχε ο αγώνας κατά των τζιχαντιστών. Στην ίδια λογική αποδέχτηκαν την εμπλοκή της Μόσχας στο πλευρό του καθεστώτος Άσαντ.

Ο Τραμπ άλλαξε γραμμή πλεύσης, καθώς θέλει να μειωθούν τα όποια κέρδη της Τεχεράνης από την ήττα των τζιχαντιστών και επενδύει στην αναβάθμιση των σχέσεων με τη Ρωσία, αλλά και στην ενίσχυση του ρόλου των Κούρδων.

Με άλλα λόγια, αν στη Συρία το δίλημμα ήταν «τζιχαντιστές ή Ιράν και οι σύμμαχοί του», η Ουάσινγκτον προτιμά το κύριο έρεισμα της Δαμασκού να είναι η Μόσχα και όχι η Τεχεράνη, ενώ ήδη στην πράξη έχει ιδρυθεί ένα δεύτερο, ημιανεξάρτητο μετά το Βόρειο Ιράκ, κουρδικό κράτος στη ΒΑ Συρία.

Μέσα στην παραπάνω παραζάλη η Τουρκία του Ερντογάν προσπαθεί να βρει ρόλο, να μπορέσει να έχει λόγο στο Κουρδικό τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ, ώστε να μη χάσει τον έλεγχο και την πρωτοβουλία κινήσεων στη ΝΑ Τουρκία, όπου πλειοψηφεί το κουρδικό στοιχείο.

Η Άγκυρα ελίσσεται προσεγγίζοντας άλλοτε τη Μόσχα και άλλοτε την Τεχεράνη, ενώ ταυτόχρονα αδυνατεί να συμφωνήσει με τις ΗΠΑ μια επιστροφή των διμερών σχέσεων στην κανονικότητα.

Η ενίσχυση της επιρροής του Ιράν στον αραβικό κόσμο οφείλεται κατά κύριο λόγο στη σύγκρουση των ΗΠΑ το 1991 και το 2003 με το μπααθικό καθεστώς του Σαντάμ στο Ιράκ, το οποίο ήταν στον οκταετή πόλεμο με το Ιράν, την περίοδο 1980-1988, ο κυματοθραύστης της επέκτασης της επιρροής της Τεχεράνης προς Δυσμάς.

Άλλωστε η Βρετανία δημιούργησε το Ιράκ μετά το 1918 επί των ερειπίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως ανάχωμα του προαιώνιου προς Δυσμάς επεκτατισμού της Περσίας. Μόνο που το Ιράκ, για να αναχαιτίσει το Ιράν, έπρεπε να κυβερνάται από σουνιτικό καθεστώς μειοψηφίας, μια γεωπολιτική σκληρή πραγματικότητα που κατέστρεψαν οι ΗΠΑ το 2003.

Δίχτυ ασφαλείας

Παρά την απειλητική ρητορική που υιοθετούν το Ιράν και η Τεχεράνη, παρά το απρόβλεπτο των κινήσεων του Ερντογάν, αλλά και προσωπικές στρατηγικές, όπως η απόφαση του Μπαρζανί για την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Βορείου Ιράκ, η διμερής συνεργασία Ουάσινγκτον-Μόσχας λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας.

ΗΠΑ και Ρωσία έχουν έναν κοινό παρονομαστή ζωτικών συμφερόντων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και μετά την αποφασιστική ήττα των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους τη διασφάλιση μιας περιφερειακής σταθεροποίησης υπό τον έλεγχό τους, ώστε να μην παρασυρθούν σε εμπλοκές και συγκρούσεις που θα εξυπηρετούν τις φιλοδοξίες της μιας ή της άλλης περιφερειακής δύναμης.

Η συνεργασία Ρωσίας-ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή έμεινε στο απυρόβλητο της σύγκρουσης στην Ουκρανία το 2014 και, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν θα απειληθεί από την εν εξελίξει έρευνα για την εμπλοκή ή όχι του Κρεμλίνου υπέρ του Τραμπ στην προεκλογική εκστρατεία του 2016.

Η διμερής συνεργασία Ουάσινγκτον-Μόσχας στη Μέση Ανατολή οριοθετεί τις κινήσεις και τις δυνατότητες του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας και ταυτόχρονα είναι μια κόκκινη γραμμή αποτροπής μη αντιστρέψιμης επιδείνωσης των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας.