Λένα Παπαληγούρα: «Πιστεύω στα προσωπικά θαύματα»

Μετά την επιτυχία με το «Κουκλόσπιτο» ο Γιώργος Σκεύας επιστρέφει στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων διασκευάζοντας για το θέατρο και σκηνοθετώντας τη μεγαλύτερη κινηματογραφική επιτυχία του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ «O γάμος της Μαρίας Μπράουν». Στον ομώνυμο ρόλο η Λένα Παπαληγούρα μας εξηγεί γιατί η «ανάληψη της προσωπικής ευθύνης θα άλλαζε πολλά γύρω μας, από τον μικρόκοσμό μας ως και τις χώρες μας ενδεχομένως».

Το ευρύ κοινό στην Ελλάδα γνωρίζει –ή γνώρισε– τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ από το τραγούδι του Τζίμη Πανούση. Εσείς πότε είδατε ταινίες του; Συγκεκριμένα τον «Γάμο της Μαρίας Μπράουν»; Τι συναισθήματα σας δημιούργησε;

Είδα τις πιο γνωστές ταινίες του στα χρόνια της δραματικής σχολής. Τον ανακάλυψα μέσα από το έργο «Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ». Με γοήτευσε αφάνταστα ο τρόπος και το σύμπαν του και αποφάσισα να δω και τις άλλες ταινίες του. Όταν πέρυσι τον χειμώνα μου μίλησε ο Γιώργος Σκεύας για τον «Γάμο της Μαρίας Μπράουν», θυμόμουν κυρίως την αίσθηση που είχα από την ταινία και κάποιες στιγμές της. Την ξαναείδα, εστιάζοντας αυτή τη φορά και στις λεπτομέρειες, και ταράχτηκα. Με συγκίνησε και εξακολουθεί να με συγκινεί το πώς μέσα από τη ζωή μιας γυναίκας μιλά ουσιαστικά για μια ολόκληρη εποχή. Επίσης, το πώς καταφέρνει να δημιουργεί τόσα συναισθήματα και να θέτει τόσα ερωτήματα, χωρίς όμως να εκβιάζει τίποτα. Οι χαρακτήρες του είναι σύμβολα, αλλά κρυμμένα. Εννοούν πολλά, λένε λίγα και αφήνουν να διαφανούν πολύ λίγο οι ρωγμές τους.

Στην ταινία πρωταγωνιστεί η υπέροχη Χάνα Σιγκούλα. Αυτή η «αναμέτρηση» πώς λειτούργησε στην ερμηνεία σας;

Η Χάνα Σιγκούλα είναι όντως υπέροχη. Ο ρόλος της Μαρίας Μπράουν σχεδόν γράφτηκε πάνω της και έχει ταυτιστεί με την ερμηνεία της. Έπρεπε να ξεχάσω το γεγονός ότι μιλάμε για κινηματογραφική ταινία, να ξεχάσω τη Χάνα Σιγκούλα και να δημιουργήσω τη δική μου Μαρία, ή μάλλον τη δική μας Μαρία –του Γιώργου Σκεύα, τη δική μου, τη Μαρία της παράστασής μας–, από την αρχή. Πήρα στα χέρια μου μια διασκευή του σεναρίου της ταινίας που ήταν ένα καινούργιο θεατρικό έργο. Ο Σκεύας μελέτησε διεξοδικά το σενάριο της ταινίας αυτής, αλλά και των άλλων του Φασμπίντερ, την εποχή, τις μαρτυρίες ανθρώπων, και μας κάλεσε να κάνουμε το ίδιο κι εμείς. Όπως θα κάναμε σε οποιοδήποτε θεατρικό. Αυτό με βοήθησε να μπω στον κόσμο του συγγραφέα και να μην μπω καθόλου στη διαδικασία αναμετρήσεων και συγκρίσεων. Έτσι, σιγά σιγά έχουμε τη δική μας ανάγνωση για τη Μαρία, αλλά και για όλα τα άλλα πρόσωπα του έργου.

Από την εκδοχή του Γιώργου Σκεύα στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων τι να περιμένουμε;

Μια ατμοσφαιρική παράσταση με βαθιές σχέσεις ανθρώπων που αναμετριούνται με φλέγοντα θέματα. Μια παράσταση με ανθρώπους που φανερώνουν τα αισθήματά τους περισσότερο από τις κινήσεις τους και λιγότερο από τις λέξεις. Μια παράσταση με έντονα μεταφυσικό στοιχείο.

Η Μαρία Μπράουν είναι σύμβολο σχεδόν μιας ολόκληρης εποχής. Είναι Γερμανίδα, μετά τον πόλεμο στη Γερμανία, την εποχή που όλοι οι άνδρες είτε λείπουν στον πόλεμο, είτε έχουν σκοτωθεί, είτε είναι αιχμάλωτοι. Οι γυναίκες στη Γερμανία έμειναν μόνες τους και κλήθηκαν να κάνουν την ανασυγκρότηση όλου του κράτους. Μιλάμε για γυναίκες που πάνω απ’ όλα κατάφεραν να επιβιώσουν, πράγμα διόλου αυτονόητο. Πιστεύοντας, ταυτόχρονα, πάρα πολύ και ελπίζοντας σε αυτό που ονομάζουμε «οικονομικό θαύμα». Η Μαρία Μπράουν είναι εκπρόσωπος αυτής της εποχής που τρέχει με 300, δεν σταματάει με τίποτα

Μιλήστε μας για τον δικό σας ρόλο. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η Μαρία Μπράουν;

Η Μαρία Μπράουν είναι πάρα πολλές ηρωίδες μαζί και ταυτόχρονα καμία. Είναι δυναμική, φιλόδοξη, αλλά ταυτόχρονα αθώα και με έναν δικό της τρόπο ειλικρινής. Είναι σκληρή, αλλά συγχρόνως απόλυτα ρομαντική. Είναι σχεδόν ένα σύμβολο που δεν έχει πρόσωπο, σαν μια δύναμη, ένας χείμαρρος, η ίδια η ιστορία και η χώρα.

«Προτιμώ να κάνω εγώ τα θαύματα παρά να περιμένω να γίνουν» λέει η Μαρία Μπράουν. Τι είναι κατά τη γνώμη σας «θαύμα» και πώς μπορεί ένας άνθρωπος να το ολοκληρώσει;

Η Μαρία Μπράουν είναι σύμβολο σχεδόν μιας ολόκληρης εποχής. Είναι Γερμανίδα, μετά τον πόλεμο στη Γερμανία, την εποχή που όλοι οι άνδρες είτε λείπουν στον πόλεμο, είτε έχουν σκοτωθεί, είτε είναι αιχμάλωτοι. Οι γυναίκες στη Γερμανία έμειναν μόνες τους και κλήθηκαν να κάνουν την ανασυγκρότηση όλου του κράτους. Μιλάμε για γυναίκες που πάνω απ’ όλα κατάφεραν να επιβιώσουν, πράγμα διόλου αυτονόητο. Πιστεύοντας, ταυτόχρονα, πάρα πολύ και ελπίζοντας σε αυτό που ονομάζουμε «οικονομικό θαύμα». Η Μαρία Μπράουν είναι εκπρόσωπος αυτής της εποχής που τρέχει με 300, δεν σταματάει με τίποτα. Για τη Μαρία το παρελθόν είναι αβάσταχτο και δεν τολμά να το αντικρίσει. Εστιάζει μόνο στο μέλλον. Όμως αυτό έχει οδυνηρές συνέπειες για την ίδια. Κάποια στιγμή, σε αυτό το τρελό της ταξίδι, αφήνει την ψυχή της πίσω και τρέχει μόνη της χωρίς την ψυχή της. Η Μαρία πιστεύει ότι είναι, οριακά, παντοδύναμη. Πιστεύει ότι της επιτρέπεται και μπορεί να κάνει τα πάντα. Μόνο έτσι μαθαίνει να τα καταφέρνει. Λέει, λοιπόν, «προτιμώ να κάνω εγώ τα θαύματα παρά να περιμένω να γίνουν». Εγώ ελπίζω στα θαύματα, δεν πιστεύω όμως ότι είμαστε παντοδύναμοι. Βέβαια πιστεύω αφάνταστα στην προσωπική δύναμη του κάθε ανθρώπου, στα προσωπικά θαύματα. Τα μικρά, τα καθημερινά. Πιστεύω στη δύναμη της πίστης και της θέλησης. Επίσης, πιστεύω στη δύναμη του μοιράσματος. Δύο άνθρωποι μαζί μπορούν να κάνουν ένα θαύμα. Μια σχέση μπορεί να δημιουργήσει ένα θαύμα.

Ο Φασμπίντερ εμπνέεται από τα ανοιχτά τραύματα της μεταπολεμικής Γερμανίας, εισχωρεί βαθιά στον ψυχισμό της χώρας για να ενώσει εκπληκτικά τη συλλογική Ιστορία με τις ιστορίες απλών και καθημερινών ηρώων οι οποίοι απεγνωσμένα ζητούσαν μια θέση σε έναν ελάχιστα φιλόξενο κόσμο. Έναν κόσμο δυο φορές πιο σκληρό για μια γυναίκα. Είχε άλλες επιλογές τελικά η Μαρία Μπράουν από το να επιλέξει ένα υλιστικό όνειρο;

Όχι, δεν νομίζω ότι είχε. Για μένα, το υλιστικό όνειρο της Μαρίας σε συνδυασμό με την απόλυτη πίστη της στον εξιδανικευμένο έρωτά της για τον Χέρμαν είναι αυτά που την κάνουν να επιβιώσει μέσα στα ερείπια.

Σήμερα αυτή η Γερμανία έχει αντικατασταθεί από μια επιθετικά καπιταλιστική χώρα, τον γίγαντα της Ευρώπης, που υποδεικνύει στα μέλη της Ένωσης σκληρή λιτότητα. Τελικά, αυτή τη Γερμανία τη δημιουργήσαμε όλοι μας, όπως τη Μαρία Μπράουν;

Το πολύ ενδιαφέρον στον «Γάμο της Μαρίας Μπράουν» είναι κατά τη γνώμη μου ότι ο Φασμπίντερ πλάθει την προσωπικότητα της Μαρίας Μπράουν με τέτοιον τρόπο που ο θεατής δεν μπαίνει στη διαδικασία τού να την υποβάλει σε κριτική με τους συνήθεις όρους. Οι προσωπικότητες τέτοιων ανθρώπων, όπως άλλωστε και οι πολιτικές χωρών που, νομοτελειακά, ορίζουν τα πράγματα, αποτελούν ουσιώδη ζητήματα με περίπλοκες συνισταμένες που δεν αναλύονται σε λίγες γραμμές. Η ερώτησή σας μπορεί να εγείρει μια τεράστια συζήτηση, σχεδόν ατέρμονη. Είναι πάντως βέβαιο πως πολλές και διαφορετικές ιστορικές συγκυρίες οδήγησαν την Ευρώπη μέχρι εδώ και προφανώς όλες οι χώρες έχουν τη δική τους ευθύνη. Τη δική του, όμως, ευθύνη έχει και ο καθένας μας ατομικά – η ανάληψή της θα άλλαζε πολλά γύρω μας, από τον μικρόκοσμό μας ως και τις χώρες μας ενδεχομένως.

INFO

Ο ΓΑΜΟΣ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΠΡΑΟΥΝ

του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ

Μετάφραση - Διασκευή - Σκηνοθεσία: Γιώργος Σκεύας

Σκηνικά - Κοστούμια: Άγγελος Μέντης

Μουσική: Σήμη Τσιλαλή

Ηθοποιοί: Λένα Παπαληγούρα, Μάξιμος Μουμούρης, Γιάννης Νταλιάνης, Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Γιώργος Συμεωνίδης, Νίκος Γεωργάκης

Μέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη 20:00, Πέμπτη-Παρασκευή 20:30, Σάββατο 21:00, Κυριακή 19:00

Θέατρο Οδού Κυκλάδων «Λευτέρης Βογιατζής»

Κυκλάδων 11 & Κεφαλληνίας, Κυψέλη

Τηλ. κρατήσεων: 210 8217877