Η Ιόλη Ανδρεάδη ανεβάζει στο Θέατρο Τέχνης Τ.Σ. Έλιοτ σε μετάφραση Σεφέρη - Free Sunday
Η Ιόλη Ανδρεάδη ανεβάζει στο Θέατρο Τέχνης Τ.Σ. Έλιοτ σε μετάφραση Σεφέρη

Η Ιόλη Ανδρεάδη ανεβάζει στο Θέατρο Τέχνης Τ.Σ. Έλιοτ σε μετάφραση Σεφέρη

 

Η παράσταση βασίζεται στο έργο για το θέατρο του Τ.Σ. Έλιοτ «Murder in the Cathedral» ή «Φονικό στην Εκκλησιά». Μιλήστε μας γι’ αυτό.

Αυτό το έργο του Έλιοτ μοιάζει με όλη την ποίησή του: είναι μεγαλειώδες και μαζί πολύ απλό. Δημιουργεί συναισθήματα σε αυτόν που θα το διαβάσει ή θα το δει, σαν ο δημιουργός του να μην έγραψε λέξη χωρίς να την έχει βιώσει. Αλλά και ο Σεφέρης σού το προκαλεί αυτό. Στη σπουδαία αυτή δημιουργική μετάφραση του έργου του Έλιοτ οι δυο ποιητικές φωνές ενώνονται και συνθέτουν ένα θεατρικό τραγούδι, σε γλώσσα ελληνική, για τη γέννηση και τον θάνατο, την πίστη και την απάτη, το καλό και το κακό. Αυτό τους το τραγούδι, στη μεταγραφή μας με τον Άρη Ασπρούλη, το βάζουμε σε δύο μόνο στόματα, τα οποία φέρουν και όλο τον κόσμο του έργου, με μια καινούρια δραματουργία που συνίσταται σε μια τελετουργία για δύο.

Η μετάφραση και τα σχόλια του Σεφέρη τι ρόλο έπαιξαν στην απόφασή σας να σκηνοθετήσετε αυτό το έργο;

Η μνημειώδης μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη καταφέρνει να μεταφέρει σε μια άλλη γλώσσα, ξένη από αυτήν του Έλιοτ, μετουσιωμένο όλο τον κόσμο του. Ταυτόχρονα είναι φανερό πως ο μεταφραστής ποιητής μιλά, μέσα από τον Έλιοτ, για τον εαυτό του, ενώνοντας δύο κόσμους διαφορετικούς και συγγενικούς. Τα σχόλιά του στη μετάφραση, με μια απλή μόνο ανάγνωση, φανερώνουν το βάθος της σκέψης και της ανάλυσής του, με το μυαλό και την καρδιά, πάνω στο αγγλόφωνο έργο. Αυτή η μετάφραση αποτέλεσε το έναυσμα για να ξεκινήσουμε τη μεταγραφή μας με τον Άρη και υπήρξε το κέντρο της δουλειάς μας. Στις συζητήσεις που είχαμε στη διάρκεια της συγγραφής αναφέρονταν συνέχεια και οι δύο ποιητές. Και ο στόχος για εμάς ήταν αυτό το κείμενο που θα παραδίδαμε να έχει την ίδια συνέχεια: ο Έλιοτ ταυτίζεται ηθικά με τον Θωμά, τον ήρωα του έργου, και ο Σεφέρης ταυτίζεται ηθικά και με τους δύο. Έτσι πορευτήκαμε κι εμείς, ταυτιζόμενοι ηθικά με όλους τους παραπάνω. Μιλώντας μέσα από το δικό μας έργο γι’ αυτά που μας απασχολούν. Έγινε μια κατά βάση ενστικτώδης επιλογή των αποσπασμάτων εκείνων του πρωτοτύπου που μας αφορούν πιο άμεσα και έπειτα αυτά εντάχθηκαν σε μια νέα λογική, και τελικά μια νέα δραματουργία, τα οποία με οδήγησαν και στη σκηνοθεσία του έργου.

Και πώς προέκυψε ο τίτλος της παράστασης «Ένας άνθρωπος επιστρέφει στην πατρίδα του πιστεύοντας ότι θα τον σκοτώσουν και τον σκοτώνουν»;

Ο τίτλος της παράστασης είναι δανεισμένος από μια φράση του Έλιοτ. Όταν του ζήτησαν, από το Φεστιβάλ του Καντέρμπουρι, να δώσει μια παράγραφο ή μια σελίδα με την περίληψη του έργου του «Murder in the Cathedral», εκείνος έδωσε μόνο αυτή τη φράση: Ένας άνθρωπος επιστρέφει στην πατρίδα του πιστεύοντας ότι θα τον σκοτώσουν και τον σκοτώνουν. Είναι μαγικό πώς ένας ποιητής που έχει δώσει τόσο ασύλληπτη λυρικότητα μέσα σε ένα έργο μπορεί να το περιγράψει ταυτόχρονα μόνο με μια φράση τόσο απλή, ξεκάθαρη, απογυμνωμένη απ’ οτιδήποτε περιττό. Και επειδή η φράση αυτή, ταυτόχρονα, εκφράζει πολύ και το πνεύμα της μεταγραφής που επιχειρήσαμε και της παράστασης που ανεβάζουμε στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, την ορίσαμε και ως τίτλο.

Ο πρωταγωνιστής Τόμας Μπέκετ είναι υπαρκτό πρόσωπο. Ο Μπέκετ μοίραζε τον χρόνο του ανάμεσα στα εκκλησιαστικά του καθήκοντα και σε πολυθόρυβα γλέντια. Όλα άλλαξαν το 1162, όταν αυτός ο γλεντζές ιερωμένος εκλέχτηκε αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι. Μέσα σε μια νύχτα απαρνήθηκε τα γλέντια και άρχισε να καλεί στο λιτό του τραπέζι φτωχούς, ενώ κάθε βράδυ έπλενε τα πόδια 13 ζητιάνων. Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στην ιστορία του;

Με γοητεύει ως ένας άνθρωπος που έπαψε να κυβερνά ανθρώπους και αποφάσισε να ζήσει με τους ανθρώπους. Αποτελεί παράδειγμα –προς μίμηση ή προς αποφυγή– για κάθε πολιτικό ή άνθρωπο με αξίωμα, είτε σε εποχή κρίσης είτε σε εποχή ευημερίας. Τι σημαίνει να κατεβαίνεις από το βάθρο σου, να μη χωρίζεις τους ανθρώπους ανάλογα με την τάξη τους και το συμφέρον; Τι σημαίνει να ζεις πραγματικά για τον λαό σου και με τον λαό σου; Έχω παραδείγματα στον νου μου απλών ανθρώπων, όχι πολιτικών, που έζησαν ή ζουν έτσι. Και τους θαυμάζω – και συχνά απορώ για το πώς είναι δυνατόν να καταφέρνουν να ζουν έτσι άνθρωποι απλοί και όχι οι πολιτικοί, οι οποίοι θα όφειλαν, καθώς εξ ορισμού η δουλειά τους είναι να ενδιαφέρονται για τους άλλους και όχι για τον εαυτό τους.

O άλλος χαρακτήρας του έργου είναι η Γυναίκα της Καντερβουρίας. Μιλήστε μας γι’ αυτήν.

Η Γυναίκα της Καντερβουρίας είναι ένας ρόλος που επινοήθηκε στη δική μας μεταγραφή (στο πρωτότυπο έργο του Έλιοτ υπάρχει ο «χορός των γυναικών της Καντερβουρίας») και εκπροσωπεί με έναν τρόπο την κοινή γνώμη, τον απλό άνθρωπο, όλο τον κόσμο με τον οποίο συνδιαλέγεται ο Θωμάς, εκτός της εγκόσμιας εξουσίας. Ως κοινή γνώμη μεταστρέφεται εύκολα και μπορεί τη μια στιγμή να είναι ειρηνική, την άλλη συμβιβασμένη και την επόμενη εξαγριωμένη και φονική. Θυμίζει τον χορό στο αρχαίο δράμα. Είναι μια γυναίκα του λαού που «μιλά πιο πέρα από τη νόηση του ανθρώπου, ενώ μιλά για πράγματα που δεν ξέρει», έχει δηλαδή μια λαϊκή σοφία και είναι γι’ αυτό γοητευτική. Σε όλη την παράσταση συναγωνίζεται σε ποιητικότητα και επιχειρήματα έναν αρχιεπίσκοπο. Στο έργο μας η Γυναίκα της Καντερβουρίας, αν και ο Θωμάς είναι ο κεντρικός ήρωας, είναι εκείνη που δρα και, σε αντίθεση με το πρωτότυπο, εδώ ό,τι συμβαίνει είναι προϊόν δικής της δράσης.

Είναι το έργο μια κριτική στον διαχωρισμό κράτους-Εκκλησίας; Ποια είναι η δική σας άποψη επί του θέματος;

Δεν αγγίζουμε αυτό το θέμα. Ούτε όμως θεωρώ πως στο θέμα αυτό επικεντρώνονται ο Έλιοτ και ο Σεφέρης. Η συζήτηση θίγει άλλους διαχωρισμούς, σε άλλα ζητήματα. Κάποια πιο πλατιά, άλλα πιο συγκεκριμένα: τον διαχωρισμό πίστης στο εγώ και πίστης στη βούληση ενός θεού, έμπρακτης βίας και παθητικής αντίστασης, ανθρώπου και πλήθους, καλού και κακού, περηφάνιας και ταπεινότητας.

Πώς θα χαρακτηρίζατε τη συνεργασία σας με τη Ρούλα Πατεράκη και τον Γιώργο Νανούρη;

Η Ρούλα Πατεράκη είναι μια δασκάλα του θεάτρου με τη δική της μέθοδο, τη δική της κοσμοθεωρία, τη δική της τεράστια εμπειρία. Και έχει μια αξιοθαύμαστη επαφή τόσο με το κομμάτι της το διανοητικό όσο και με το ένστικτό της. Όλα αυτά την καθιστούν πανέτοιμη να ερμηνεύσει ρόλους με μέγεθος και ποιητικό βίωμα, σαν αυτόν που ερμηνεύει στην παράστασή μας. Αισθάνομαι τυχερή που συναντηθήκαμε. Ο Γιώργος Νανούρης είναι ένας ηθοποιός και σκηνοθέτης της δικής μου γενιάς που εκτιμώ πολύ και ο οποίος δεν έχει μόνο πρακτική γνώση αλλά και μια πλευρά πολύ εσωτερική, μύχια, η οποία του επιτρέπει να προσεγγίζει στις πρόβες μας τον ρόλο του Θωμά Μπέκετ με έναν τρόπο αληθινό και ουσιαστικό. Με άλλα λόγια, και οι δύο στοχεύουν, με άλλους τρόπους και εκφραστικά μέσα, προς κάτι που επιθυμώ για την παράσταση: την αλήθεια που κρύβεται πίσω από την ποίηση. Και οι πρόβες μας έχουν πολλή ενέργεια, συνεχή επικοινωνία και έγνοια για το κείμενο και το αποτέλεσμα.

INFO

Ένας άνθρωπος επιστρέφει στην πατρίδα του πιστεύοντας ότι θα τον σκοτώσουν και τον σκοτώνουν

Σύλληψη - Σκηνοθεσία - Κίνηση: Ιόλη Ανδρεάδη

Κείμενο μεταγραφής: Ιόλη Ανδρεάδη, Άρης Ασπρούλης

Ερμηνεύουν: Ρούλα Πατεράκη, Γιώργος Νανούρης

Πρεμιέρα: 4 Δεκεμβρίου 2017

Δευτέρα & Τρίτη στις 21:15

Διάρκεια: 90 λεπτά

Θέατρο Τέχνης – Υπόγειο

Πεσμαζόγλου 5

Τηλ.: 210 3228706

Εισιτήρια: €15 γενική είσοδος, €10 μειωμένο, €8 ανέργων