Τρόμος στην καρδιά των ευρωπαϊκών δικαιωμάτων - Free Sunday
Τρόμος στην καρδιά των ευρωπαϊκών δικαιωμάτων

Τρόμος στην καρδιά των ευρωπαϊκών δικαιωμάτων

Αν το Παρίσι είναι η τουριστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, τότε οι Βρυξέλλες είναι η πολιτική. Μια πόλη που λίγοι από τους κατοίκους της αγαπούν, καθώς σπεύδουν να την εγκαταλείψουν τα Σαββατοκύριακα για να γυρίσουν στις πατρίδες τους. Οι περισσότεροι είναι Ευρωπαίοι που εργάζονται στις ευρωπαϊκές αρχές και υπηρεσίες. Και απ’ όσους είναι Βέλγοι, κάποιοι, όπως φαίνεται, ανήκουν ιδεολογικά αλλού και δεν έχουν κανένα πρόβλημα να σκοτώσουν αθώους συμπατριώτες τους.

Σε αντίθεση με τον μύθο που αναπαράγουν οι πολιτικοί ηγέτες που επιδιώκουν να σταματήσουν τη μετανάστευση ή τουλάχιστον να εκμεταλλευτούν τον φόβο για τον άλλο για δικό τους εκλογικό κέρδος, ότι δηλαδή η τρομοκρατική απειλή στην Ευρώπη προέρχεται από τους πρόσφυγες, τα γεγονότα τους διαψεύδουν. Κι αυτό κάνει τη νέα πραγματικότητα που ξημέρωσε για την Ευρώπη πολύπλοκη. Τα σύνορα μπορεί να κλείσουν και η μετανάστευση μπορεί να σταματήσει, τουλάχιστον επισήμως, ωστόσο τα ευρωπαϊκά διαβατήρια όσων ήδη έγιναν μάρτυρες του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) δείχνουν ότι η παρούσα απειλή προέρχεται από ανθρώπους που μεγάλωσαν στη Δύση και μια τέτοια απειλή δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με στρατιωτική εκστρατεία ή τελωνειακούς ελέγχους.


Ευρωπαϊκά τρομοκρατικά δίκτυα

Οι λόγοι για τους οποίους Ευρωπαίοι πολίτες επιλέγουν να ενταχθούν στο ΙΚ δεν είναι ξεκάθαροι. Το μόνο πράγμα στο οποίο οι αναλυτές συμφωνούν είναι ότι η «ριζοσπαστικοποίηση», όπως ονομάζεται, αποτελεί εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία και οι αιτίες της υιοθέτησής της ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Μερικοί αναφέρουν την κοινωνική και πολιτική περιθωριοποίηση των μουσουλμανικών κοινοτήτων στην Ευρώπη, την αποξένωση και απομόνωση που σχετίζεται με τους νέους, αλλά και τις δεξιότητες του Χαλιφάτου να κάνει προπαγάνδα για να αξιοποιεί αυτές τις τάσεις. Το βέβαιο είναι πως πρόκειται για ένα σύνθετο πρόβλημα που πηγάζει από κοινότητες στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κοινωνιών, και δεν είναι ένα πρόβλημα των ξένων, που μπορεί να λυθεί με κάτι τόσο απλό όπως το σφράγισμα των περασμάτων. Όπως σημείωσε με ρεπορτάζ της και η εφημερίδα «Guardian», «η στρατολόγηση τρομοκρατών γίνεται σε κοινωνικό επίπεδο», αφού συχνά γονείς και αδέλφια ενώνουν τις δυνάμεις τους, με αποτέλεσμα η τζιχάντ να γίνεται οικογενειακή υπόθεση.

Αυτή τη στιγμή τα δίκτυα των τρομοκρατών έχουν τη μορφή «παγόβουνου», λένε οι αναλυτές, για κάθε έναν που συλλαμβάνεται υπάρχουν άλλοι που ετοιμάζουν χτυπήματα. Τον περασμένο μήνα ο Ρόμπερτ Γουέινραϊτ, επικεφαλής της Europol, εκτίμησε ότι έως και 5.000 τζιχαντιστές έχουν επιστρέψει στην Ευρώπη από τη Συρία και το Ιράκ, όπου πολέμησαν ή εκπαιδεύτηκαν στο ΙΚ.

Εκτός από τη διείσδυση της οργάνωσης σε ισλαμικές κοινότητες και εγκληματικά δίκτυα του κοινού ποινικού δικαίου, τα χτυπήματα στις Βρυξέλλες αποδεικνύουν τη δυσκολία φύλαξης «μαλακών» στόχων απέναντι σε απλές, αποτελεσματικές επιθέσεις, καθώς και την προθυμία και την ικανότητα των μαχητών να αναλάβουν την εκτέλεση τέτοιων επιθέσεων. Ό,τι και να σημαίνει μια τέτοια ενέργεια στην καρδιά της Ευρώπης σε συμβολικό επίπεδο, αποτελεί σίγουρα μια επώδυνη υπενθύμιση της δυσκολίας πρόληψης ανάλογων επιθέσεων όταν υπάρχουν άνθρωποι αποφασισμένοι να μετατραπούν σε βομβιστές αυτοκτονίας.

Σε αντίθεση με τις επιθέσεις σε «σκληρούς» στόχους, οι οποίες απαιτούν μεγάλες ομάδες που ακολουθούν πολύπλοκα σχέδια ή ισχυρούς εκρηκτικούς μηχανισμούς, τα τυφλά χτυπήματα που στοχεύουν στην καθημερινότητα των πολιτών είναι ανοιχτά ακόμα και για μεμονωμένους τρομοκράτες ή μικρές ομάδες, που χρησιμοποιούν ένα απλό σχέδιο επίθεσης. Επιπλέον, οι επιθέσεις εναντίον στόχων που σχετίζονται με τις μετακινήσεις, όπως είναι οι σταθμοί του μετρό και τα αεροδρόμια, επιτρέπουν στους επιτιθέμενους να έχουν μεγάλο αριθμό θυμάτων και να προσελκύσουν τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιότητα, να πετύχουν δηλαδή τον μεγαλύτερο δυνατό τρόμο.


Η «μεγάλη εβδομάδα» του Βελγίου

Αξιωματούχοι αποκάλυψαν πως εδώ και εβδομάδες «προετοιμάζονταν» για μια επίθεση σαν αυτή που έλαβε χώρα στις Βρυξέλλες, αποκαλύπτοντας με τον πιο τραγικό τρόπο το κενό ασφάλειας. Ο πρωθυπουργός του Βελγίου Σαρλ Μισέλ μίλησε ειλικρινά, λέγοντας πως «συνέβη αυτό που φοβόμασταν». Οι βελγικές αρχές γνώριζαν από καιρό την παρουσία ενός τρομοκρατικού δικτύου που συνδέεται με το ΙΚ στις Βρυξέλλες, κυρίως γύρω από την περιοχή Μόλενμπεκ, ένα γκέτο για τους μετανάστες που ζουν στη βελγική πρωτεύουσα. Εκεί εξάλλου φαίνεται ότι σχεδιάστηκαν και οι επιθέσεις στο Παρίσι. Ο Βέλγος υπουργός Εσωτερικών Ζαν Ζαμπόν αποκάλεσε τη γειτονιά «πρωτεύουσα του πολιτικού Ισλάμ στην ηπειρωτική Ευρώπη», ενώ πολλοί από τους υπόπτους που έχουν πέσει στα χέρια των αρχών όλο αυτό το διάστημα είχαν σχέσεις με την περιοχή, ανάμεσά τους και ο υπ’ αριθμόν 1 καταζητούμενος Σαλάχ Αμπντεσλάμ, μόλις τέσσερις μέρες πριν από το χτύπημα. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, τουλάχιστον 18 άτομα έχουν συλληφθεί από τον περασμένο Νοέμβριο για τον ρόλο τους στις επιθέσεις του Παρισιού, είχαν αποκαλύψει οι «New York Times» πριν από δέκα μέρες.

Όλα όσα γνωρίζουμε για την ηγεσία του ΙΚ και τους μαχητές του μας δείχνουν ότι ο κίνδυνος αυτός θα παραμείνει, οι απειλές θα συνεχιστούν και ίσως ακόμα και να αυξηθούν. Η Ευρώπη θα πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται την απειλή και να ζει με αυτό τον φόβο. Κεντρικές αξίες και δικαιώματα του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής, η διαφάνεια, η πολυφωνία, ο πλουραλισμός, η ελεύθερη μετακίνηση, πολλά από τα οποία μέχρι πρόσφατα περιφρουρούνταν από την πολυθρύλητη Συνθήκη Σένγκεν, κινδυνεύουν να τεθούν υπό αμφισβήτηση για λόγους ασφαλείας.


Ground Zero η Ευρώπη

Αν η Ένωση δεν βρει τρόπο να χαλιναγωγήσει την τρομοκρατική απειλή, η καταστροφική διαδικασία ξηλώματός της είναι πιθανό να επιταχυνθεί. Στοιχεία της Συνθήκης Σένγκεν, που εγγυάται την ελεύθερη κυκλοφορία εντός Ε.Ε., έχουν ήδη ανασταλεί λόγω προσφυγικού. Αυτό που οι τζιχαντιστές θέλουν, περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, είναι να επιβεβαιώσουν σε δυτικό έδαφος το αφήγημα του αγώνα εναντίον των απίστων. Στο πραγματικό πεδίο της μάχης, το ΙΚ χάνει έδαφος στη Μέση Ανατολή, περίπου το 22% των δυνάμεών του στο Ιράκ και τη Συρία από τον Ιανουάριο του 2015, και η μεταφορά του πολέμου στο συμβολικό πεδίο της Ευρώπης είναι μια στρατηγική μετατόπιση που επιτρέπει στην ομάδα να επιβεβαιώνει την ισχύ της μέσα από εντυπωσιακές επιθέσεις.

Σε διαρκή ανταγωνισμό με την Αλ Κάιντα, που παραδοσιακά επιλέγει δύσκολους στόχους, πρεσβείες και κυβερνητικά κτίρια, το ΙΚ επιδιώκει να σπείρει τον τρόμο με τυφλά χτυπήματα. Όπως στο θέρετρο Σούσε στην Τυνησία, τον Ιούνιο του 2015, όπου σκοτώθηκαν 39 άνθρωποι, οι 100 νεκροί στην Άγκυρα, η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους πάνω από την Αίγυπτο, οι 43 άνθρωποι στη Βηρυτό και τώρα οι επιθέσεις στην Ευρώπη.

Μετά από οκτώ χρόνια οικονομικής κρίσης και με το ζήτημα του προσφυγικού να διχάζει την Ευρώπη, τέτοιες ενέργειες κινδυνεύουν να αναδείξουν τις πιο λαϊκιστικές και ξενοφοβικές φωνές. Η κατάρρευση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς και η απεμπόληση των αξιών και των δικαιωμάτων που απολαμβάνουν οι Ευρωπαίοι πολίτες θα θέσουν το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σε κίνδυνο. Την ίδια στιγμή, το Ηνωμένο Βασίλειο ετοιμάζεται να ψηφίσει για την παραμονή του ή όχι στην Ε.Ε. και πολλοί θεωρούν πως το μεταναστευτικό και ο κίνδυνος της τρομοκρατίας είναι ανάμεσα στους παράγοντες που θα επηρεάσουν την απόφαση των πολιτών.

Οι αντιδράσεις και οι δηλώσεις των ηγετών ήταν όλες στον σωστό τόνο, όμως δεν αρκούν για να αντιμετωπίσουν τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται. «Οι επιθέσεις ήταν ένα πλήγμα για ολόκληρη την Ευρώπη» δήλωσε ο Γάλλος Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ. «Απευθύνονται όχι μόνο στο Βέλγιο αλλά στην ελευθερία της κίνησης, στην κινητικότητά μας και σε καθέναν που είναι μέρος της Ε.Ε.» είπε ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ. Στην κοινή τους δήλωση, οι ηγέτες της Ε.Ε. σημείωσαν ότι η επίθεση «ενισχύει την αποφασιστικότητά μας να υπερασπιστούμε τις ευρωπαϊκές αξίες και την ανοχή από επιθέσεις μισαλλοδοξίας. Θα είμαστε ενωμένοι και ακλόνητοι στον αγώνα κατά του μίσους, του βίαιου εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας». Τα σωστά λόγια αντήχησαν σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όμως στην καθημερινότητα η έμφαση πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση της προσπάθειας αποριζοσπαστικοποίησης αλλά και κινητοποίησης των πολιτικών ασφάλειας. Και αυτό είναι σήμερα το μεγάλο στοίχημα για την Ευρώπη, να καταφέρει να συνδυάσει το αίσθημα ασφάλειας με τη δημοκρατία και την ελευθερία, με την ενδυνάμωση και όχι με τη διάρρηξη της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας, μιας ταυτότητας που δεν θα μας φέρνει απέναντι στον «άλλο».