Η Μέρκελ επενδύει πολλά στην ενσωμάτωση των προσφύγων

Η καγκελάριος Μέρκελ και οι συνεργάτες της δείχνουν αποφασισμένοι να συνεχίσουν μία τολμηρή πολιτική που στηρίζεται στην ενσωμάτωση στη γερμανική οικονομία και κοινωνία εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων από τη Συρία σε ετήσια βάση. Η καγκελάριος δέχεται κριτική από τη δεξιά πτέρυγα του κόμματός της, από την Χριστιανοκοινωνική Ένωση της Βαυαρίας (CSU), η οποία συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό, και διευκολύνει με τις επιλογές της στο θέμα των προσφύγων την πολιτική άνοδο των δεξιών ευρωσκεπτικιστών, που είναι ταυτόχρονα κατά των προσφύγων και μεταναστών, του κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία. Όλα δείχνουν όμως ότι η καγκελάριος και ηγέτις των Χριστιανοδημοκρατών έχει τις πολιτικές δυνάμεις για να αντέξει την πολιτική πίεση που δέχεται.

Ο συσχετισμός των δυνάμεων

Οι τοπικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη Κυριακή στην Έσση ανέδειξαν πρώτη δύναμη τους Χριστιανοδημοκράτες με 28,2% και δεύτερη δύναμη τους Σοσιαλδημοκράτες με 28%. Τα δύο κυβερνητικά κόμματα έχασαν 4-5 μονάδες το καθένα σε σχέση με τις προηγούμενες τοπικές εκλογές. Το πολιτικό γεγονός ήταν η ανάδειξη της Εναλλακτικής για τη Γερμανία σε τρίτο κόμμα, με ποσοστό 12,2%.

Η Εναλλακτική για τη Γερμανία είχε συγκεντρωμένη τη δύναμή της στις ανατολικές περιοχές της χώρας και το διψήφιο ποσοστό θεωρείται εντυπωσιακό σε μια ιδιαίτερα αναπτυγμένη περιοχή, που περιλαμβάνει το διεθνές χρηματοπιστωτικό κέντρο της Φρανκφούρτης.

Οι εκλογές που θα πραγματοποιηθούν σε τρία ομόσπονδα κρατίδια αυτή την Κυριακή αναμένεται να επιβεβαιώσουν ή και να ενισχύσουν την τάση που καταγράφηκε στις τοπικές εκλογές της Έσσης. Οι Χριστιανοδημοκράτες θα είναι, συνολικά, η πρώτη δύναμη, με τους Σοσιαλδημοκράτες να υφίστανται μεγαλύτερες απώλειες και την Εναλλακτική για τη Γερμανία να επιβεβαιώνεται στην αντίληψη της γερμανικής κοινής γνώμης ως η τρίτη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της χώρας, με υψηλότερα ποσοστά από τους Πράσινους και την Αριστερά.

Στην αντίληψη του κυβερνητικού επιτελείου πρόκειται για μια εκδήλωση λαϊκής δυσαρέσκειας με τα ανοίγματα της κ. Μέρκελ στην κατεύθυνση των προσφύγων, η οποία όμως δεν θέτει σε αμφισβήτηση την πολιτική της κυριαρχία, ούτε μπορεί να αποσταθεροποιήσει τον κυβερνητικό συνασπισμό Χριστιανοδημοκρατών-Σοσιαλδημοκρατών.

H Γερμανία είναι μία από τις τρεις χώρες της Ε.Ε. που ακολουθούν πολιτική ενσωμάτωσης των προσφύγων και έχει τις μικρότερες πολιτικές αναταράξεις. Έχει μία στρατηγική ενσωμάτωσης 500.000-600.000 προσφύγων τον χρόνο, η οποία προκαλεί αντιδράσεις, δεν ανατρέπει όμως τη βασική ισορροπία των πολιτικών δυνάμεων. Αντίθετα, στη Σουηδία και στην Αυστρία, τις άλλες δύο χώρες που ακολουθούν ανάλογη πολιτική, η ακροδεξιά καταγράφει ήδη δημοσκοπικές πρωτιές. Γι’ αυτό άλλωστε η κυβέρνηση της Αυστρίας, η οποία έχει τα ίδια πολιτικά χαρακτηριστικά με τον κυβερνητικό συνασπισμό της Γερμανίας, αποφάσισε να αυστηροποιήσει την πολιτική της, περιορίζοντας τον αριθμό των προσφύγων που θα γίνουν δεκτοί στη χώρα από 90.000 το 2015 σε 37.500 το 2016 και προκαλώντας το μερικό κλείσιμο του λεγόμενου βαλκανικού διαδρόμου. Είναι τέτοιο το πολιτικό κλίμα που επικρατεί στις περισσότερες χώρες-μέλη της Ε.Ε. ώστε το προσφυγικό-μεταναστευτικό διαμορφώνει εκλογικά αποτελέσματα ακόμη και σε χώρες τις οποίες δεν αφορά. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Σλοβακίας, στην οποία πραγματοποιήθηκαν βουλευτικές εκλογές το περασμένο Σάββατο. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία δημιούργησε κλίμα ξενοφοβίας για να αποτρέψει την ενίσχυση δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων που τάσσονται κατά της υποδοχής μεταναστών και κατά της μετεγκατάστασης προσφύγων στη βάση της ποσόστωσης που προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποφασίστηκε από τους ηγέτες των «28» και εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τελικά οι Σοσιαλιστές είδαν τα ποσοστά τους να υποχωρούν σημαντικά, σε όφελος δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων με ξενοφοβικά χαρακτηριστικά.

Το κωμικοτραγικό είναι ότι στη Σλοβακία υποβλήθηκαν το 2015 γύρω στις 900 αιτήσεις για πολιτικό άσυλο και εγκρίθηκαν μόλις 8 και ο αριθμός των προσφύγων που θα πρέπει να δεχτεί η χώρα, στην απίθανη περίπτωση που εφαρμοστεί πλήρως η μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων που έχουν καταφύγει σε Ελλάδα και Ιταλία, δεν θα ξεπεράσει τους 800.

Το μεγάλο σχέδιο

Η Γερμανία μπορεί να δεχτεί μεγάλο αριθμό προσφύγων χωρίς να ανατραπεί ο βασικός συσχετισμός δυνάμεων επειδή έχει μια δυναμική οικονομία που μπορεί εύκολα να αφομοιώσει ένα τμήμα της μεσαίας τάξης της Συρίας που έχει αναζητήσει καταφύγιο στην Ε.Ε. Επιπλέον, έχει εξελιγμένη διοίκηση και αυτοδιοίκηση, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει έκτακτες καταστάσεις στη βάση συγκεκριμένου σχεδιασμού.

Η κ. Μέρκελ, η οποία διανύει τον ενδέκατο χρόνο στην ηγεσία της Γερμανίας και θεωρείται η πιο επιτυχημένη πολιτικός στην Ε.Ε., επενδύει σε μια πολιτική ανοιχτών συνόρων και ενσωμάτωσης των προσφύγων επειδή θέλει να αλλάξει τη διεθνή εικόνα της Γερμανίας. Οι Γερμανοί θέλουν να αφήσουν οριστικά πίσω τους το μιλιταριστικό, επεκτατικό παρελθόν τους και να συμπληρώσουν την εντυπωσιακή οικονομική τους ισχύ, η οποία φοβίζει πολλούς Ευρωπαίους εταίρους, με την εικόνα μιας δύναμης που είναι κοινωνικά ευαίσθητη και αναλαμβάνει πρόσθετες υποχρεώσεις στη βάση της αλληλεγγύης σε όσους διατρέχουν κίνδυνο εξαιτίας πολεμικών συγκρούσεων.

Για να επιτύχει αυτή η πολιτική πρέπει να περιοριστούν οι προσφυγικές, μεταναστευτικές ροές στα μέτρα των κοινωνικών και πολιτικών δυνατοτήτων της Γερμανίας. Γι’ αυτό το Βερολίνο ζητεί από την Ελλάδα καλύτερη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., δημιουργία 50.000 θέσεων φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών που θα υποχρεωθούν να παραμείνουν για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα στην Ελλάδα και δημιουργία κέντρων υποδοχής τα οποία δεν θα έχουν χαρακτηριστικά κέντρων διερχομένων, όπως σήμερα, αλλά θα είναι σε θέση να διεκπεραιώσουν τον διαχωρισμό μεταξύ προσφύγων από τη Συρία, προσφύγων από άλλες χώρες που δεν θεωρούνται ασφαλείς και οικονομικών μεταναστών.

Η γερμανική κυβέρνηση καλλιεργεί τις σχέσεις της με την ελληνική αλλά θεωρεί ότι η Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα, κυρίως για διοικητικούς λόγους, να περιορίσει τις ροές. Γι’ αυτό πρωταγωνιστεί στην αναβάθμιση της ευρωτουρκικής συνεργασίας ώστε να λυθεί το πρόβλημα στην Τουρκία, όπου έχουν ήδη καταφύγει 2,7 εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες και όπου λειτουργούν με θαυμαστή αποτελεσματικότητα τα ισχυρότερα κυκλώματα διακινητών. Επιδίωξη της γερμανικής πολιτικής δεν είναι να μετατραπεί η Ε.Ε. σε «φρούριο» στο οποίο δεν θα μπορούν να διεισδύσουν οι πρόσφυγες, αλλά ο σταδιακός περιορισμός των ροών, από τα 1,2 εκατομμύρια άτομα σε 600.000-700.000 σε ετήσια βάση.

Η τουρκική πλευρά υπογραμμίζει σε κάθε ευκαιρία ότι οι ροές δεν μπορούν να περιοριστούν σε διάστημα εβδομάδων και μηνών, εφόσον βρίσκεται σε εξέλιξη η κρίση στη Συρία και στο Ιράκ. Η κ. Μέρκελ δέχεται τη βασική επιχειρηματολογία της κυβέρνησης της Τουρκίας αλλά ζητεί να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα –έναντι ανταλλαγμάτων– που θα δημιουργήσουν δυναμική σταδιακού περιορισμού των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών.

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η γερμανική κυβέρνηση θα συνεχίσει την πολιτική της προγραμματισμένης ενσωμάτωσης προσφύγων και τα εντυπωσιακά ανοίγματα προς την Τουρκία, τα οποία οδηγούν αναπόφευκτα στην αναβάθμιση των σχέσεων της Άγκυρας με τις Βρυξέλλες. Το ερώτημα είναι ποιες παράπλευρες απώλειες μπορεί να υπάρξουν από αυτή την πολιτική σε ένα ασταθές ευρωπαϊκό περιβάλλον. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να ενισχύσει τη δυναμική του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο, να δημιουργήσει νέες πολιτικές δυνατότητες για τη Μαρίν Λεπέν και τη γαλλική άκρα Δεξιά ή να φέρει σε δύσκολη θέση την Ελλάδα εξαιτίας της σταδιακής μετατροπής της Τουρκίας σε σημαντική ευρωπαϊκή δύναμη, εκτός από μεγάλη περιφερειακή δύναμη που είναι.