Άνοιξαν οι πύλες του offshore παραδείσου

Ενώπιον των ευθυνών τους φέρνουν για άλλη μια φορά οι ερευνητές δημοσιογράφοι του ICIJ, της διεθνούς σύμπραξης ερευνητών δημοσιογράφων, τις απανταχού κυβερνήσεις και οργανισμούς που κάθε τόσο εκφράζουν την ανησυχία τους για την εκτεταμένη παγκόσμια φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή.

Την ώρα που φορείς όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνουν αποφασισμένοι να κλείσουν τις «πόρτες» και τα «παράθυρα» που επιτρέπουν σε φυσικά και νομικά πρόσωπα να κρύβουν εισοδήματα, οι αποκαλύψεις των αποκαλούμενων Paradise Papers δείχνουν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι οι δεσμεύσεις αυτές είναι κενό γράμμα και ότι μόνο με πλήρη αλλαγή του παγκόσμιου νομικού πλαισίου θα καταστεί εφικτή η καταπολέμηση της –νομότυπης, τουλάχιστον–- απόκρυψης πλούτου, το μέγεθος του οποίου προκαλεί κυριολεκτικά ίλιγγο.

Ένα παγκόσμιο ΑΕΠ «κρυμμένο» σε offshore λαβύρινθο

Ως συνέχεια των διαβόητων Panama Papers, τα Paradise Papers, που προέρχονται από το εξωχώριο δικηγορικό γραφείο Appleby, με έδρα το Χάμιλτον, πρωτεύουσα των Βερμούδων, τους προμηθευτές εταιρικών υπηρεσιών Estera και Asiaciti Trust και τα μητρώα επιχειρήσεων 19 φορολογικών δικαιοδοσιών μυστικότητας, αποτελούνται από περισσότερα από 13 εκατομμύρια έγγραφα και στο επίκεντρό τους βρίσκεται ένα ποσό που εκτιμάται ότι αγγίζει τα 8 τρισ. δολάρια, περίπου όσο το ετήσιο παγκόσμιο ΑΕΠ.
Αυτό το ποσό-μαμούθ αφορά πλούτο που είναι κρυμμένος πίσω από τις δαιδαλώδεις φόρμες εξωχώριων εταιρειών, εταιρειών-κελυφών (shell companies) και άλλων νομικών σχημάτων, μέσω των οποίων πασίγνωστες επιχειρήσεις, πολιτικά πρόσωπα, οικονομικοί παράγοντες και σταρ της showbiz αποκρύπτουν κέρδη, πληρώνουν λιγότερους ή και καθόλου φόρους και αυξάνουν ραγδαία τον πλούτο τους.

Από τον Bono ως την Apple

Από τα πρώτα στοιχεία (τα έγγραφα αρχικά περιήλθαν στα χέρια της «Süddeutsche Zeitung» και στη συνέχεια το υλικό μοιράστηκε και σε άλλα ΜΜΕ) φαίνεται ότι μέσω offshore σχημάτων επιχειρήσεις-γίγαντες, όπως η Apple, η Nike και το Facebook, απέφυγαν να φορολογηθούν με βάση τους πραγματικούς τους τζίρους, ενώ γνωστοί μουσικοί, όπως ο Bono των U2 και η Madonna, απέκρυψαν κέρδη.
Στα Paradise Papers κάνει εμφάνιση και το όνομα της βασίλισσας Ελισάβετ, όπως και του πρίγκιπα Καρόλου (μέσω καταπιστευμάτων από δουκάτα), του υπουργού Εμπορίου των ΗΠΑ Γουίλμπερ Ρος, των ιδρυτών της Microsoft και του eBay, της βασίλισσας Νουρ της Ιορδανίας, του στρατηγού ε.α. Γουέσλι Κλαρκ και δεκάδων πολιτικών προσώπων από μια απίστευτη γκάμα χωρών, που περιλαμβάνουν από την Αυστρία και τον Καναδά ως την Γκάνα, την Τουρκία (εκεί φαίνεται ότι τα έγγραφα αγγίζουν το καθεστώς Ερντογάν) και την Κολομβία.

Οι νόμιμοι και οι βλάκες

Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι τα Paradise Papers, σε αντίθεση με τα Panama Papers που αποκάλυπταν σκληροπυρηνική φοροδιαφυγή και ενίοτε ξέπλυμα μαύρου χρήματος, παρουσιάζουν τις απολύτως νόμιμες μεθόδους που ακολουθούνται για φοροαποφυγή, φέρνοντας για άλλη μια φορά στο προσκήνιο την αδυναμία, τουλάχιστον της Δύσης, να καταλήξει σε ενιαίες πολιτικές καταπολέμησης και των δύο αυτών φαινομένων. Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε –με τη γνωστή γερμανική ωμότητα– ο αρθρογράφος του «Spiegel» Γιάκομπ Αουγκστάιν, «οι νέες αποκαλύψεις για τους φοροφυγάδες αποδεικνύουν ακόμα μια φορά ότι όποιος είναι πλούσιος και δεν θέλει να μοιραστεί τον πλούτο του δεν χρειάζεται να παρανομήσει, αφού οι νόμοι έχουν φτιαχτεί γι’ αυτόν. Έτσι, φόρους πληρώνουν τελικά μόνο οι βλάκες και οι φτωχοί».
Μάλιστα, ο Αουγκστάιν εμφανίζεται εξαιρετικά απαισιόδοξος για τα αποτελέσματα των αποκαλύψεων, σημειώνοντας ότι «όλα αυτά είναι βέβαια γνωστά εδώ και καιρό. Ο καθένας το βλέπει, ο καθένας μπορεί να το εκφράσει και μολαταύτα η αγανάκτηση είναι περιορισμένη. Ακόμα και μετά τις τελευταίες αποκαλύψεις δεν θα αλλάξει κάτι. Οι μηχανισμοί και ο αυτοέλεγχος δεν λειτουργούν. Το σκάνδαλο αποκαλύπτεται μεν, παραμένει δε. Επειδή η εξουσία είναι, εν τω μεταξύ, έτσι κατανεμημένη ώστε να μην επιδέχεται πλέον διορθώσεις».

Αδύναμη βούληση

Αν ο Αουγκστάιν ακούγεται ωμός, φτάνει μια δήλωση από κάποιον Ευρωπαίο γραφειοκράτη για να τον δικαιώσει απόλυτα. Μιλώντας για τα Paradise Papers, ο επίτροπος, αρμόδιος για οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις, Πιερ Μοσκοβισί κατόρθωσε να ανατρέψει τη δήλωσή του ότι «τα κράτη δεν είναι αδύναμα» μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, οπότε πρόσθεσε ότι ναι μεν έκλεισε ένα «παραθυράκι» στην Ολλανδία, το οποίο είχε αξιοποιήσει η Nike, αλλά θα… κλείσει μετά το 2020. Κατά τα λοιπά, ο Μοσκοβισί αρκέστηκε στα γνωστά ευχολόγια, λέγοντας ότι «πρέπει να επωφεληθούμε από το σκάνδαλο αυτό για να ζητήσουμε να επιταχυνθεί η εφαρμογή σχετικής οδηγίας» και ζητώντας να προωθηθούν τρεις προτάσεις του για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής/φοροαποφυγής: πριν από το τέλος της χρονιάς να υπάρξει μια ευρωπαϊκή μαύρη λίστα με τους φορολογικούς παραδείσους, η οποία πάντως δεν θα περιλαμβάνει χώρες της Ε.Ε., να θεσμοθετηθεί μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με τους μεσάζοντες που οργανώνουν τα συστήματα φοροαποφυγής και να δημοσιοποιηθούν τα λογιστικά και φορολογικά δεδομένα των πολυεθνικών επιχειρήσεων.

Πολιτική θύελλα και στην Ελλάδα

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αποκαλύψεις των Paradise Papers προκάλεσαν πολιτικές αναταράξεις και στην Ελλάδα, καθώς, όπως αποκάλυψε ο όμιλος News 247 που συμμετέχει στην έρευνα του ICIJ, το όνομα της συζύγου του προέδρου της ΝΔ, Μαρέβας Γκραμπόφσκι, εμφανίζεται στη λίστα των Paradise Papers ως μετόχου κατά 50% offshore εταιρείας με την επωνυμία Eternia Capital Management. Σύμφωνα με το «Έθνος», η offshore ιδρύθηκε το 2010 και μέτοχοί της ήταν η Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη και ένας παλιός συνεργάτης της από την εποχή που εργαζόταν στην Deutsche Bank.
Η σύνδεση της κ. Μητσοτάκη με εταιρεία υπό την επωνυμία Eternia Capital δεν είναι κάτι νέο. Στο βιογραφικό της αναφέρει ότι το 2010 ίδρυσε την Eternia Capital, μια asset management εταιρεία που εξειδικευόταν στα hedge funds. «Ουδέποτε έκρυψα την απολύτως νόμιμη επαγγελματική δραστηριότητά μου στον χρηματοοικονομικό τομέα. Αυτό αναφέρεται και στο δημόσια αναρτημένο βιογραφικό μου, το οποίο είναι προσβάσιμο από τον καθέναν» ανέφερε η Μαρέβα Μητσοτάκη.
Όπως ήταν φυσικό, το θέμα πήρε διαστάσεις, με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να αναφέρει χαρακτηριστικά στη διάρκεια της ομιλίας του στην Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ ότι «οι Siemens δεν εκλέγουν κυβερνήσεις, είπα την Παρασκευή στη Βουλή. Σήμερα θα προσθέσω το εξής: οι φορολογικοί παράδεισοι οδηγούν σε πολιτική κόλαση. Ας το έχουν όλοι υπόψη τους. Και όσοι είδαν το όνομά τους, ή το όνομα συγγενών τους, για τους οποίους έχουν ακέραια την πολιτική ευθύνη, στους καταλόγους που δημοσιεύτηκαν, χρωστούν πειστικές εξηγήσεις. Τις περιμένουμε, μαζί με όλο τον ελληνικό λαό».

Η απάντηση στο δημοσίευμα

Απαντώντας στο δημοσίευμα, η Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη, αφού τόνισε ότι «το διάστημα εκείνο βρισκόμουν σε διάσταση με τον σύζυγό μου, γεγονός που δεν αμφισβητείται και έχει κριθεί εξάλλου και από τους αρμόδιους φορείς, άρα οποιοσδήποτε υπαινιγμός και προς αυτή την κατεύθυνση στερείται αντικειμένου», επισήμανε ότι «η εν λόγω εταιρεία ήταν ο investment manager σε αλλοδαπό αμοιβαίο κεφάλαιο, με επενδυτές ξένες τράπεζες και ξένους θεσμικούς επενδυτές. Το αμοιβαίο κεφάλαιο είχε ως θεματοφύλακα την παγκοσμίου φήμης και κύρους τραπεζική εταιρεία Goldman Sachs Execution & Clearing LP και ως συνεργαζόμενη τράπεζα την επίσης παγκοσμίου φήμης και κύρους επενδυτική τράπεζα JP Morgan London. Ο θεσμικός ρόλος των δύο αυτών παγκοσμίου κύρους τραπεζικών λογαριασμών διασφάλιζε την πλήρη τήρηση των κανόνων διαφάνειας και όλους τους απαραίτητους Anti Money Laundering (AML) ελέγχους. Επιπλέον, όλη η δραστηριότητα του αμοιβαίου κεφαλαίου ελεγχόταν από Ορκωτούς Λογιστές. Η δομή του αμοιβαίου κεφαλαίου ήταν απόλυτα νόμιμη και επελέγη με βάση τη συνήθη πρακτική που ακολουθείτο εκείνη την περίοδο και, αν δεν κάνω λάθος, συνεχίζει να ακολουθείται. Όλες οι πληρωμές γίνονταν απευθείας από τον θεματοφύλακα του αμοιβαίου κεφαλαίου και όχι από τον investment manager, ο οποίος δεν κατείχε τραπεζικό λογαριασμό σε μη συνεργάσιμο φορολογικό κράτος. Στη διετία που ήταν ενεργό το αμοιβαίο κεφάλαιο (Ιούνιος 2010 - Ιούνιος 2012), λόγω της οικονομικής κρίσης, είχε αρνητικά αποτελέσματα και εξαιτίας της ζημιογόνας λειτουργίας του έκλεισε και τα χρήματα επεστράφησαν με ζημία στους επενδυτές από την τράπεζα JP Morgan London. Η αμοιβή της εταιρείας ήταν εναρμονισμένη με τη συνήθη πρακτική. Η επίσημη συμμετοχή και η ενεργός παρουσία της Goldman Sachs, της JP Morgan και των Ορκωτών Ελεγκτών εξασφάλιζαν τη νομιμότητα όλων των διαδικασιών και την πλήρη διαφάνεια ως προς την προσέλευση και την κίνηση των κεφαλαίων».