Η Ευρώπη ψάχνει 1 τρισ. ευρώ στους φορολογικούς παραδείσους

Σε περίπου 1 τρισ. ευρώ υπολογίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις ετήσιες απώλειες των χωρών-μελών της Ε.Ε. σε έσοδα εξαιτίας της φοροδιαφυγής.

Η Επιτροπή εστιάζει σε τρεις κυρίως διαδικασίες μέσω των οποίων χάνονται αυτά τα ποσά:

1. Παράνομη φοροδιαφυγή
2. Φορολογικοί παράδεισοι που διευκολύνουν τους φοροφυγάδες να αποθηκεύουν τα χρήματα offshore, συνήθως χωρίς καταγραφή και αφορολόγητα
3. Επιθετικός φορολογικός σχεδιασμός μεγάλων εταιρειών, που εκμεταλλεύονται τα όρια του νόμου με στόχο την ελαχιστοποίηση των φόρων που καταβάλλονται.

Ωστόσο, η βασική διαπίστωση, που επαναλαμβάνεται συχνά, είναι ότι καμία χώρα μόνη της δεν είναι δυνατόν να λύσει το πρόβλημα της φοροδιαφυγής, γι’ αυτό και η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση της συνεργασίας, τόσο στο πλαίσιο της Ε.Ε. όσο και διεθνώς, για την καταπολέμηση του προβλήματος τόσο στο εσωτερικό της Ε.Ε. όσο και παγκοσμίως.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. δεν έχουν κοινή άποψη για το ποιες τρίτες χώρες ασκούν φορολογικά καλή διακυβέρνηση και ποιες όχι. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο του Πακέτου κατά της Φοροαποφυγής, που εξήγγειλε στις 28 Ιανουαρίου, με στόχο δικαιότερη, απλούστερη και πιο αποτελεσματική φορολογία στην Ε.Ε., δημιούργησε μία ειδική σελίδα στην οποία καταγράφονται οι απόψεις όλων των χωρών-μελών για το ποιες χώρες ελέγχεται κατά πόσο εφαρμόζουν τους κανόνες της καλής φορολογικής διακυβέρνησης, δηλαδή τη διαφάνεια, την ανταλλαγή πληροφοριών και τον δίκαιο φορολογικό ανταγωνισμό.

Η ελληνική μαύρη λίστα

Ουσιαστικά πρόκειται για έναν παγκόσμιο χάρτη στον οποίο ο χρήστης, πατώντας πάνω στη χώρα-μέλος που τον ενδιαφέρει, μαθαίνει ποιες χώρες συμπεριλαμβάνει στη δική της μαύρη λίστα και, πατώντας σε μια τρίτη χώρα, ποιες χώρες-μέλη της Ε.Ε. την έχουν στη μαύρη λίστα.

Κάποιες χώρες-μέλη, όπως η Βρετανία, η Γερμανία, η Ολλανδία και η Αυστρία, δεν έχουν δημοσιοποιήσει τέτοια λίστα. Η Ελλάδα έχει στη λίστα της τις περισσότερες περιπτώσεις χωρών ή περιοχών –για την ακρίβεια 57–, στις οποίες περιλαμβάνονται τόσο οι χώρες που θεωρούνται μη συνεργάσιμες όσο και όσες χαρακτηρίζονται από προνομιακό φορολογικό καθεστώς. Στις τελευταίες η Ελλάδα συμπεριλαμβάνει τρεις χώρες-μέλη της Ένωσης, την Ιρλανδία, τη Βουλγαρία και την Κύπρο.

Σύμφωνα με την απόφαση, που υπέγραψε ο κ. Τσακαλώτος στις 29 Δεκεμβρίου 2015 (1279/2015) με ισχύ για το 2015, στη λίστα με τις μη συνεργάσιμες χώρες η Ελλάδα έχει 32 καταχωρίσεις χωρών ή περιοχών και συγκεκριμένα: Andorra, Antigua & Barbuda, Barbados, Bahamas, Bahrain, Brunei, CookIslands, Dominica, FYROM, Grenada, Guatemala, Hong Kong, Lebanon, Liberia, Liechtenstein, Malaysia, Marshall Islands, Mauritius, Monaco, Nauru, Niue, Panama, Philippines, St. Kitts & Nevis, St. Lucia, St. Vincent & the Grenadines, Samoa, Seychelles, Singapore, US Virgin Islands, Uruguay και Vanuatu.

H συγκεκριμένη απόφαση του κ. Τσακαλώτου επικαιροποίησε την απόφαση που είχε πάρει ο κ. Στουρνάρας ως υπουργός Οικονομικών τον Μάρτιο του 2014, στην οποία δεν υπήρχαν τα νησιά Barbados, αλλά υπήρχε το Jersey και οι Netherlands Antilles, δηλαδή συνολικά 33 καταγραφές χωρών ή περιοχών.

Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι μέσα στο 2015 η Αθήνα διαπίστωσε ότι Jersey και Netherlands Antilles εφάρμοσαν τις προδιαγραφές της καλής διακυβέρνησης σε φορολογικά θέματα, όπως περιγράφονται σε μια σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2012 και σύμφωνα με τις οποίες μια τρίτη χώρα θεωρείται ότι έχει συμμορφωθεί εάν:

1. έχει υιοθετήσει και εφαρμόζει νομικά, κανονιστικά και διοικητικά μέτρα για να συμμορφωθεί με τις προδιαγραφές της διαφάνειας και της ανταλλαγής πληροφοριών και 
2. δεν έχει επιβλαβή μέτρα για τη φορολογία των επιχειρήσεων, δηλαδή μέτρα που παρέχουν σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο φορολογίας ή μηδενική φορολόγηση.

Βεβαίως στο μεταξύ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήρθε σε συμφωνίες με το Λίχτενσταϊν, την Ανδόρα και το Μονακό, γεγονός που λογικά σημαίνει ότι και αυτές οι χώρες θα εξαιρεθούν από τον κατάλογο.

Η ευρωπαϊκή μαύρη λίστα και οι αντιδράσεις

Οι αλληλοαναιρούμενες καταγραφές των χωρών προκάλεσαν τη δυσαρέσκεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία έκανε λόγο για «μπαλώματα» και προχώρησε στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής μαύρης λίστας, όχι με βάση δικά της στοιχεία αλλά συμπεριλαμβάνοντας όσες χώρες ή περιοχές ήταν στις εθνικές λίστες τουλάχιστον δέκα χωρών-μελών.

Σε αυτή τη λίστα εντάχθηκαν 30 χώρες ή περιοχές και συγκεκριμένα: Andorra, Liechtenstein, Guernsey, Monaco, Mauritius, Liberia, Seychelles, Brunei, Hong Kong, Maldives, Cook Islands, Nauru, Niue, Marshall Islands, Vanuatu, Anguilla, Antigua and Barbuda, Bahamas, Barbados, Belize, Bermuda, British Virgin Islands, Cayman Islands, Grenada, Montserrat, Panama, St. Vincent and the Grenadines, St. Kitts and Nevis, Turks and Caicos, US Virgin Islands.

Σε σύγκριση με την ελληνική λίστα –τη μεγαλύτερη και κατά τεκμήριο αυστηρότερη της Ε.Ε.–, η ευρωπαϊκή μαύρη λίστα έχει εννέα χώρες που η ελληνική δεν έχει στις μη συνεργάσιμες, αλλά σε αυτές με προνομιακό φορολογικό καθεστώς: Guernsey, Maldives, Anguilla, Belize, Bermuda, BritishVirgin Islands, Cayman Islands, Montserrat, Turks and Caicos.

Η δημιουργία της ευρωπαϊκής μαύρης λίστας προκάλεσε αντιδράσεις, τόσο από αυτούς που συμπεριλήφθηκαν σε αυτήν όσο και από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΑΣΕ, που υποστηρίζει ότι κάποιες από αυτές τις χώρες έχουν συμμορφωθεί με τις διεθνείς προδιαγραφές. Παράλληλα, ασκήθηκε κριτική, επειδή η συμπερίληψη αναπτυσσόμενων χωρών είναι άδικη, γιατί δεν έχουν την ικανότητα να εφαρμόσουν τις απαιτήσεις της Ε.Ε.
Ανάμεσα σε όσους αντέδρασαν για τη συμπερίληψή τους στη λίστα ήταν το Χονγκ Κονγκ και οι Μπαχάμες, που κάλεσαν τα κράτη της Καραϊβικής να δράσουν από κοινού για την εξαίρεση από τη λίστα, καθώς, από τις 30 χώρες, οι 14 βρίσκονται στην Καραϊβική, ενώ πολλά ειρωνικά σχόλια έγιναν για τη μη συμπερίληψη του Λουξεμβούργου.

Πάντως, από τις ελληνικές λίστες προκύπτει ότι η μόνη γειτονική χώρα για τη φορολογική πολιτική της οποίας η Ελλάδα δεν εμφανίζεται να έχει ενστάσεις είναι η Τουρκία, καθώς τόσο η Αλβανία, με την οποία συνορεύουμε, όσο και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Μαυροβούνιο συμπεριλαμβάνονται στη λίστα με τις χώρες στις οποίες καταλογίζεται ότι έχουν προνομιακό φορολογικό καθεστώς.