Από την υπεραλίευση κινδυνεύει (και) ο καρχαρίας - Free Sunday
Από την υπεραλίευση κινδυνεύει (και) ο καρχαρίας

Από την υπεραλίευση κινδυνεύει (και) ο καρχαρίας

Οι καρχαρίες, πλάσματα «φοβερά» και «τρομακτικά», θηρευτές που από την αρχαιότητα έκαναν την φαντασία μας να οργιάζει στην πραγματικότητα δεν είναι «τέρατα της θάλασσας», αλλά  θύματα της υπεραλίευσης, ψάρια που μέρα με τη μέρα κινδυνεύουν όλο και περισσότερο.

Οι καρχαρίες και τα σαλάχια εμφανίστηκαν στις θάλασσές μας πριν εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, όμως τις τελευταίες πέντε δεκαετίες οι πληθυσμοί τους άρχισαν να μειώνονται επικίνδυνα, κυρίως στο Κοραλλιογενές Τρίγωνο και τη Μεσόγειο. Και μολονότι έχουν αποκτήσει τη φήμη του αδίστακτου θηρευτή, οι καρχαρίες κινδυνεύουν πολύ περισσότερο από τον άνθρωπο, παρά το αντίστροφο.

1 min

Στη Μεσόγειο απαντώνται 47 είδη καρχαριών, εκ των οποίων 35 περίπου ζουν και στα πελάγη μας. Πολλά είδη εξ’ αυτών, κυρίως τα μεγαλύτερα, βρίσκονται στα όρια της επιβίωσής τους καθώς δεν βρίσκουν τροφή λόγω της υπεραλίευσης, αλιεύονται και πωλούνται παράνομα, ή πιάνονται ακούσια στα δίχτυα των ψαράδων.

4 min

Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, όχι τόσο μακρινό όσο ακούγεται, το οποίο μας αφορά όλους. Γι’ αυτό, προστατεύουμε τα απειλούμενα είδη και δεν αγοράζουμε γαλέο, ή άλλα είδη καρχαριών και σαλαχιών, των οποίων η πώληση απαγορεύεται.

2 min

Η υπεραλίευση έχει οδηγήσει στην αλόγιστη υπερεκμετάλλευση και στη σταδιακή εξαφάνιση μιας πολύ μεγαλύτερης αναλογικά βιομάζας ψαριών από ό,τι στο βορειοανατολικό Ατλαντικό.
 
Τα μεγάλα ψάρια είναι πιο ευάλωτα, επειδή αναπτύσσονται με πιο αργό ρυθμό, ωριμάζουν φθάνοντας στην αναπαραγωγική ηλικία σε περισσότερο χρόνο, αποκτούν λιγότερους απογόνους και έρχονται αντιμέτωπα με μεγαλύτερη ζήτηση εκ μέρους των καταναλωτών και των ψαράδων (επαγγελματιών και ερασιτεχνών). 

5 min

Οι ευρωπαίοι ερευνητές, με επικεφαλής τον Πολ Φερνάντεζ της Σχολής Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Αμπερντίν της Σκωτίας, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Nature Ecology & Evolution, μελέτησαν τους πληθυσμούς 1.020 ψαριών διαφόρων μεγεθών γύρω από όλη την Ευρώπη.

6 min

Από αυτά, τα 67 (ποσοστό σχεδόν 7%) απειλούνται με εξαφάνιση. Όμως από τα 84 είδη ψαριών με μήκος πάνω από 1,5 μέτρα, τα μισά (ποσοστό 51%) απειλούνται με εξαφάνιση.
 
Ένας Έλληνας επιστήμονας, ο Πάρις Βασιλακόπουλος του Κοινού Ερευνητικού Κέντρου (Joint Research Centre-JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), αξιολόγησε τις εξελίξεις στα νερά της Μεσογείου. Από ελληνικής πλευράς συμμετείχαν επίσης οι ερευνητές Χρήστος Μαραβέλιας (ΕΛΚΕΘΕ και Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και Κώστας Παπακωνσταντίνου. 

7 min

Η «ετυμηγορία» τους είναι άκρως ανησυχητική: από τα 39 είδη μεγάλων ψαριών της Μεσογείου, των οποίων εκτιμήθηκαν τα ιχθυαποθέματά τους, ούτε ένα δεν κρίθηκε βιώσιμο. 
Πολύ σοβαρή κρίνεται η κατάσταση για τον μπακαλιάρο, τα εννέα από τα 12 είδη του οποίου υφίστανται ρυθμούς εκμετάλλευσης που είναι τουλάχιστον πενταπλάσιοι από τους ρυθμούς που κρίνονται βιώσιμοι.
 

Οι επιστήμονες επισήμαναν ότι η Μεσόγειος, ως ημίκλειστη θάλασσα σε αντίθεση με τον ανοιχτό Ατλαντικό ωκεανό, αντιμετωπίζει πολλαπλούς παράγοντες περιβαλλοντικού στρες, από την αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής και την οξίνιση των υδάτων λόγω αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα στα νερά της έως την παράκτια ρύπανση και την καταστροφή των οικοσυστημάτων της.Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η παραδοσιακά πιο «χαλαρή» αλιευτική διαχείριση και επιτήρηση που υπήρχε ανέκαθεν στη Μεσόγειο.

 
Η μελέτη αναφέρει ότι ενώ τα περισσότερα εμπορικά ψάρια της Ευρώπης δεν απειλούνται με εξαφάνιση ακόμη, δεν ισχύει το ίδιο για τα περισσότερα από τα μεγάλα ψάρια, ιδίως της Μεσογείου.  Εκτός από τους καρχαρίες, τα σαλάχια και τους μπακαλιάρους, υπό σοβαρή απειλή βρίσκονται οι οξύρρυγχοι και άλλα συγγενικά είδη της οικογένειας των οξυρρυγχιδών, η διπτέρυγη μουρούνα, o ροφός, ο ιππόγλωσσος, ο ατλαντικός σολομός κ.α.
 
Όπως είπε ο Βασιλακόπουλος, «η μελέτη αναδεικνύει τη σοβαρή υπεραλίευση στη Μεσόγειο, σε αντίθεση με τη βελτιωμένη εικόνα στο βορειοανατολικό Ατλαντικό. Ενώ στον τελευταίο έχουν τεθεί όρια για τις ψαριές και έχουν επιβληθεί αυστηροί κανόνες επιτήρησης της αλιείας, στη Μεσόγειο υπάρχει ένας μεγαλύτερος αριθμός αλιευτικών σκαφών που χρησιμοποιούν πολλαπλό αλιευτικό εξοπλισμό, ενώ σε μεγάλο βαθμό δεν υπάρχουν αντίστοιχα όρια στις ψαριές και η επιτήρηση των αλιέων είναι ανεπαρκής».
 

11 min
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε πρόσφατα τη νέα αλιευτική στρατηγική MEDFISH4EVER («Ψάρια στη Μεσόγειο για πάντα»), σε μια προσπάθεια να βελτιώσει την κατάσταση των πληθυσμών των ψαριών στα ύδατα της Μεσογείου. 
Αλλά ασφαλώς, όπως επισημαίνουν και οι επιστήμονες, χρειάζονται περισσότερα μέτρα, ιδίως για τα μεγάλα ψάρια που είναι σημαντικά από οικολογική άποψη.

Λίγα λόγια για τους επιβλητικούς θηρευτές

Αν και οι περισσότεροι γνωρίζουμε μόνο λίγα είδη καρχαρία, παγκοσμίως απαντώνται πάνω από 400 είδη, από το Νάνο Μαυροαγκαθίτη, μήκους μόλις 20 εκατοστών, ως τον φαλαινοκαρχαρία, που ξεπερνά σε μήκος τα 20 μέτρα. Χάρη στις οξυμένες τους αισθήσεις και κυρίως την όσφρηση, την όραση και την ακοή, οι καρχαρίες συγκαταλέγονται στους ικανότερους θηρευτές. Όπως έχει διαπιστωθεί, οσμίζονται το θήραμά τους ακόμα και όταν αυτό βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση, ενώ χάρη στην ευαίσθητη όραση βλέπουν ξεκάθαρα ακόμα και στο αχνό φως του νερού σε μεγάλα βάθη. Οι καρχαρίες είναι σαρκοφάγοι και τρέφονται με ψάρια (μεταξύ των οποίων και άλλους καρχαρίες), καθώς κι μεγαλύτερα ζώα, όπως φώκιες. Άλλα είδη, όπως ο φαλαινοκαρχαρίας, τρέφονται με μικροσκοπικό πλαγκτόν και κριλ.

10 min

Στη Μεσόγειο, οι καρχαρίες κινδυνεύουν περισσότερο από την παράνομη και την παρεμπίπτουσα αλιεία (πιάνονται ακούσια στα δίχτυα των ψαράδων). Ωστόσο, η μεγαλύτερη απειλή για τους καρχαρίες παγκοσμίως είναι η υπεραλίευση και η βάρβαρη πρακτική της αφαίρεσης του πτερυγίου τους, που σερβίρεται ως έδεσμα στις ασιατικές χώρες.

Δεν είναι όμως μόνο οι καρχαρίες που κινδυνεύουν….

Δεν είναι μόνο οι καρχαρίες που κινδυνεύουν. Το 93% των πληθυσμών ψαριών που έχουν αξιολογηθεί στη Μεσόγειο απειλείται, λόγω της υπεραλίευσης. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά, ότι λόγω της αυξημένης ζήτησης για ψαρικά, που άγγιξε τα 20 κιλά ετησίως κατ’ άτομο, τεράστιοι αλιευτικοί στόλοι, ξεχύνονται στις θάλασσές μας αλιεύοντας πολύ μεγαλύτερες ποσότητες ψαριών από αυτές που πρέπει ώστε ο πληθυσμός τους να διατηρηθεί σε ικανοποιητικά επίπεδα και να επιβιώσουν.

8 min

Τις τεράστιες οικολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις της υπεραλίευσης φέρνει στο προσκήνιο το WWF με την εκστρατεία Fish Forward για την υπεύθυνη κατανάλωση ψαρικών. Επιλέγοντας βιώσιμα ψαρικά μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι το ψάρι δεν θα λείψει από το τραπέζι των παιδιών μας. Ποια είναι τα βιώσιμα ψαρικά; Αυτά που έχουν αλιευθεί την κατάλληλη εποχή, στη σωστή ηλικία, με νόμιμες μεθόδους και έξυπνα αλιευτικά εργαλεία. Αυτά που διασφαλίζουν την μακροπρόθεσμη διατήρηση των πολύτιμων φυσικών θαλάσσιων πόρων. Αυτά που αλιεύτηκαν με τρόπο που σέβεται το περιβάλλον, πιστοποιήθηκαν και φέρουν τη σήμανση MSC και ASC στην περίπτωση της ιχθυοκαλλιέργειας.

9 min

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ, WWF Ελλάς 

Οι φωτογραφίες ανήκουν στον Brian Skerry και δημοσιεύονται στο τεύχος Αυγούστου του National Geographic