Οι συνέπειες ενός Grexit στην ελληνική αγορά εργασίας

Εδώ και πολλούς μήνες βρίσκεται σε εξέλιξη μια συζήτηση σχετικά με τις συνέπειες του Brexit στη βρετανική αγορά εργασίας. Επειδή το τελευταίο χρονικό διάστημα ο ευρωσκεπτικισμός έχει ενταθεί και στη χώρα μας, θα είχε ενδιαφέρον να καταστρώσουμε μια άσκηση επί χάρτου συζητώντας τις πιθανές συνέπειες στην ελληνική αγορά εργασίας στην υποθετική εξέλιξη που η χώρα αποφάσιζε να εγκαταλείψει την Ε.Ε. (Grexit).

Το πρώτο κρίσιμο ζήτημα για τη χώρα θα ήταν αν θα αποφάσιζε να διατηρήσει υπό όρους την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων με τις λοιπές χώρες της Ε.Ε. ή θα την ανέστειλε πλήρως. Στη δεύτερη περίπτωση η Ελλάδα θα αποκτούσε και πάλι τον έλεγχο στην κίνηση των πολιτών της Ε.Ε. στην επικράτειά της. Αυτό θα επηρέαζε τη μετανάστευση από και προς την Ε.E. και φυσικά το λεγόμενο brain drain, καθώς οι Έλληνες επιστήμονες και επαγγελματίες δεν θα μπορούσαν πλέον να αναζητούν ελεύθερα εργασία στη Βόρεια Ευρώπη.

Επιπλέον, η τυχόν μετανάστευση προς την Ελλάδα δεν θα λογιζόταν πλέον ως είσοδος αλλοδαπού ανθρώπινου δυναμικού στην Ε.Ε., αλλά σε μια τρίτη χώρα. Επομένως η Ελλάδα δεν θα μπορούσε πια να αποβλέπει στην όποια στήριξη από τους θεσμούς της Ε.Ε. στο θέμα αυτό (θα αντιμετωπιζόταν ως τρίτη χώρα) παρά μόνο στη βοήθεια διεθνών οργανισμών (π.χ. ΟΗΕ).

Επιπροσθέτως, η ελληνική αγορά εργασίας θα στερούνταν τα προγράμματα των διαρθρωτικών ταμείων της Ε.Ε. για την απασχόληση, την επαγγελματική κατάρτιση και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Επομένως θα περιορίζονταν οι ευκαιρίες απασχόλησης, αλλά κι εκείνες που θα δημιουργούνταν θα πλαισιώνονταν πιθανώς από πιο ελαστικό (soft) εργατικό δίκαιο.

Η νομοθεσία

Το δεύτερο κρίσιμο σημείο θα ήταν αν η ευρωπαϊκή εργατική νομοθεσία που έχει ενσωματωθεί στο εγχώριο δίκαιο θα παρέμενε ως κοινωνικό κεκτημένο ή ένα μέρος της θα εξοβελιζόταν, προκειμένου να υιοθετηθεί ένα νέο εθνικό πλαίσιο εργατικού δικαίου. Ας μην ξεχνάμε ότι ένα μεγάλο μέρος της υφιστάμενης δέσμης εργασιακών δικαιωμάτων έχει στηριχτεί στον Ευρωπαϊκό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων (π.χ. αμειβόμενη ετήσια άδεια, βελτιωμένες προβλέψεις για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, δικαίωμα σε μη αμειβόμενη γονική άδεια, δικαίωμα για απουσία από την εργασία για επείγοντες οικογενειακούς λόγους, ίση εργασιακή μεταχείριση για τους μερικώς απασχολούμενους, τους συμβασιούχους ορισμένου χρόνου και τους εργαζόμενους από γραφεία εργασίας ή από outsourcing). Τα δικαιώματα αυτά ενδεχομένως να τροποποιούνταν, καθώς δεν είναι λίγοι εκείνοι που προσβλέπουν στο Grexit ως μέσο συρρίκνωσης των εργασιακών δικαιωμάτων.

Μολαταύτα, ακόμη και αν τα εργασιακά δικαιώματα παρέμεναν de jure ενεργά, ενδεχομένως, αν εξέλιπε ο ευρωπαϊκός έλεγχος, να καθίσταντο de facto ανενεργά λόγω πλημμελούς εποπτείας της τήρησης και εφαρμογής τους. Φυσικά, οι Έλληνες εργαζόμενοι σε περίπτωση Grexit δεν θα επωφελούνταν από τις όποιες μελλοντικές βελτιώσεις στα κοινωνικά δικαιώματα που θα προέρχονταν από τις ευρωπαϊκές νομοθετικές πρωτοβουλίες.

Oι υποστηρικτές του Grexit συνήθως συνδέονται με πολιτικά ακραίες εθνολαϊκιστικές, αντιευρωπαϊκές και ξενοφοβικές δυνάμεις που δεν συνδέονται «στενά» με τα εργατικά συνδικάτα, τα οποία θεωρούν μέρος του «κατεστημένου», το οποίο αντιμάχονται. Επομένως, σε περίπτωση πολιτικής επικράτησης του ευρωσκεπτικισμού, θα έπρεπε να αναμένεται περαιτέρω υπονόμευση ή/και αποδυνάμωση του συνδικαλιστικού κινήματος, που θα απομακρυνόταν από τα ποικίλα ευρωπαϊκά συνδικαλιστικά δίκτυα και fora κοινωνικού διαλόγου, μέσω των οποίων αποκτά αξιόλογη επιρροή (π.χ. στην προετοιμασία των ευρωπαϊκών οδηγιών για την κοινωνική Ευρώπη). Στο νέο σκηνικό οι εργαζόμενοι ίσως χρειαζόταν να επανεκτιμήσουν την έννοια της διεθνούς και ευρωπαϊκής εργατικής αλληλεγγύης και να αποτιμήσουν την παρέμβαση της Ε.Ε. στον κοινωνικό τομέα (ενδεχομένως κατά το σύνθημα των συνδικάτων «less Europe, unless more social»).

Σε κάθε περίπτωση, ενδεχόμενο διαζύγιο της Ελλάδας με την Ε.Ε. φαίνεται πως μεσοπρόθεσμα θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στον κόσμο της εργασίας. Η συμπόρευση της χώρας με τον ευρωπαϊκό κοινωνικό χώρο, παρά τα όποια προβλήματα, φαίνεται πως έχει εν γένει δικαιώσει την επιλογή της χώρας να γίνει το δέκατο μέλος της Ε.Ε. το 1981.