Σοβαρές συνέπειες από την εφαρμογή του ΕΝΦΙΑ

Εξαιρετικά επίκαιρη η πρόταση Μητσοτάκη για μείωσή του κατά 30% σε μία διετία.

Η ελληνική χαλυβουργία έχει μπει σε νέα φάση της διαρθρωτικής κρίσης που διέρχεται και πρόκειται να γίνουν δραστικές κινήσεις στην κατεύθυνση του περιορισμού των παραγωγικών μονάδων. Έχει παραγωγικό δυναμικό της τάξης των 4 εκατ. τόνων τον χρόνο, πριν την κρίση η παραγωγή της ήταν γύρω στα 2,5 εκατ. τόνους, ενώ σήμερα έχει περιοριστεί γύρω στους 300.000 τόνους τον χρόνο. Τα αίτια αυτής της μεγάλης αποδυνάμωσης του κλάδου πρέπει να αναζητηθούν στην κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας, στον δραστικό περιορισμό του προγράμματος δημοσίων έργων για δημοσιονομικούς λόγους και στην αύξηση του ενεργειακού κόστους, η οποία στέκεται εμπόδιο στην προώθηση των εξαγωγών της χαλυβουργίας.

Η κρίση της ελληνικής χαλυβουργίας είναι ένα καλό παράδειγμα για το πώς η κρίση στην αγορά ακινήτων και η μεγάλη πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας στέκονται εμπόδιο στην ανάπτυξη ή έστω στη διατήρηση δυναμικών κλάδων της ελληνικής οικονομίας.

Οικονομικά άστοχος

Ο ΕΝΦΙΑ, ένας φόρος που επιβλήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2011 για να διευκολυνθεί η συνεννόηση της τότε ελληνικής κυβέρνησης με την τρόικα, αποδεικνύεται οικονομικά άστοχος και προκαλεί κοινωνικές παρενέργειες. Συμβάλλει στην εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών εξασφαλίζοντας στο Δημόσιο ετήσια έσοδα της τάξης των 2,7 δισ. τον χρόνο, από την άλλη πλευρά, όμως, προκαλεί την απαξίωση της οικογενειακής περιουσίας, συντηρεί την κρίση στην αγορά ακινήτων και στην οικοδομή, επιβαρύνει άλλους κλάδους της οικονομίας, από τη χαλυβουργία και την τσιμεντοβιομηχανία μέχρι τις αλουμινοκατασκευές και την επεξεργασία του ξύλου, και δημιουργεί νέες κοινωνικές αντιθέσεις.

Με την Ελλάδα σε αυστηρή μνημονιακή επιτήρηση είναι πρακτικά αδύνατο να παρακολουθήσουμε το παράδειγμα άλλων κυβερνήσεων, όπως της ιταλικής και της γαλλικής, οι οποίες μειώνουν δραστικά ή και καταργούν φόρους ακινήτων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την πρώτη κατοικία.

Πρέπει να ακολουθήσουμε μια μέση οδό, συνδυάζοντας τη διατήρηση του ΕΝΦΙΑ ως φόρου που συμβάλλει στη δημοσιονομική σταθεροποίηση και στην επίτευξη εξαιρετικά φιλόδοξων δημοσιονομικά στόχων με τον περιορισμό της απόδοσής του, ώστε να ανασάνουν η αγορά ακινήτων και η οικοδομική δραστηριότητα.

Η πρόταση που διατύπωσε ο πρόεδρος της ΝΔ κ. Μητσοτάκης από το βήμα της ΔΕΘ το 2016 για μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 30% σε μία διετία είναι στη σωστή κατεύθυνση. Συμπληρώνεται από δύσκολα μέτρα μείωσης των δημοσίων δαπανών κατά 700-800 εκατ. ευρώ τον χρόνο, αλλά η ελληνική κοινωνία θα βγει κερδισμένη από αυτή την προσαρμογή.

Το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα παραμένει κοντά στο 75%, ενώ σε άλλες, εξαιρετικά αναπτυγμένες χώρες, όπως η Γερμανία, είναι λίγο πάνω από το 45%. Το υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης είναι μια μεγάλη κοινωνική κατάκτηση η οποία στηρίζεται στην αποταμίευση, στη σκληρή εργασία και στις επενδύσεις δεκαετιών. Δεν πρέπει, λοιπόν, να μετατρέψουμε τα οικογενειακά ακίνητα από μέσο οικονομικής και κοινωνικής εξασφάλισης σε ένα ασήκωτο φορολογικό φορτίο.

Συνεχής πτώση

Η φορολογική απαξίωση των ακινήτων φαίνεται από τη συνεχή υποχώρηση των τιμών τους, η οποία το δεύτερο τρίμηνο του 2017 έπεσε στο επίπεδο του 1%. Από την αρχή όμως της κρίσης οι τιμές των ακινήτων έχουν μειωθεί κατά μέσο όρο και ανάλογα με την περιοχή και το είδος του ακινήτου από 40% έως 50%.

Η συνεχής υποχώρηση των τιμών των ακινήτων στην Ελλάδα αποτυπώνεται και στις διεθνείς στατιστικές.

Σύμφωνα με την εταιρεία παροχής υπηρεσιών ακινήτων Knight Frank, η οποία κάνει τη σχετική διεθνή έρευνα, η Αθήνα κατατάχθηκε το πρώτο τρίμηνο του 2017, σε ό,τι αφορά τη μεταβολή τιμής πώλησης των κατοικιών σε ετήσια βάση, στην 129η θέση επί συνόλου 150 πόλεων, ενώ η Θεσσαλονίκη πήγε ακόμη χειρότερα, εφόσον βρέθηκε στην 138η θέση. Το Άμστερνταμ με 15,7%, η Βαρκελώνη με 9,9% και η Λισαβόνα με 9,6% είχαν τη μεγαλύτερη αύξηση στις τιμές των ακινήτων μεταξύ των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, ενώ στην Αθήνα παρατηρήθηκε μείωση 1,4% και στη Θεσσαλονίκη μείωση 2,7%. Στην τελευταία θέση των 150 πόλεων που μετρήθηκαν στην έρευνα βρέθηκαν τα Σκόπια με ετήσια μείωση της τιμής πώλησης των κατοικιών κατά 7%.

Όπως το θέλει η κακή ελληνική παράδοση, τα σοβαρά λάθη στην οικονομική πολιτική συμπληρώνουν τα προβλήματα στη διοίκηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΣΕΒ, για να ολοκληρωθεί μια απλή μεταβίβαση ακινήτου στην Ελλάδα ή άλλες πράξεις, όπως είναι οι ενοικιάσεις, οι γονικές παροχές και οι κληρονομιές, απαιτείται ένας μεγάλος όγκος γραφειοκρατικής δουλειάς.

Μετά τις πρόσφατες νομοθετικές παρεμβάσεις απαιτούνται για την αγοραπωλησία ενός διαμερίσματος 11 διοικητικά έγγραφα. Ο μέσος όρος για τα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ είναι 4,7 έγγραφα, ενώ τη δεύτερη θέση μετά την πρωταθλήτρια στη γραφειοκρατία Ελλάδα καταλαμβάνει η Ουγκάντα, στην οποία χρειάζονται 10 διοικητικά έγγραφα για την αγοραπωλησία ενός διαμερίσματος.

Επενδυτική ισοπέδωση

Η κρίση στα ακίνητα και στην οικοδομική δραστηριότητα συμβάλλει στην επενδυτική κατάρρευση που παρατηρείται στην ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς (βλ. «Ναυτεμπορική», 31/08/2017), το 2007 πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις ύψους 25 δισ. ευρώ στις κατοικίες, οι οποίες έπεσαν σε μόλις 1,1 δισ. ευρώ το 2016.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το 2007 αναπτύχθηκαν φαινόμενα «φούσκας» στην ελληνική αγορά ακινήτων και ήταν αναγκαία η διόρθωσή τους μέσα από δύσκολες και επώδυνες παρεμβάσεις. Είναι όμως άλλο πράγμα η διόρθωση της «φούσκας» ακινήτων μέσα από τις κατάλληλες παρεμβάσεις και άλλο η φορολογική τους ισοπέδωση, σε βάθος χρόνου.

Με βάση τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι επενδύσεις στην Ελλάδα πρέπει περίπου να διπλασιαστούν ως ποσοστό επί του ΑΕΠ από κάτι περισσότερο από 11% του ΑΕΠ που ήταν το 2016 σε πάνω από 20% του ΑΕΠ για να καλύψουμε την επενδυτική διαφορά που μας χωρίζει από την Ευρωζώνη. Αν μάλιστα μας ενδιαφέρει να καλύψουμε και το χαμένο έδαφος της τελευταίας δεκαετίας, θα πρέπει να φτάσουμε στον υπερδιπλασιασμό των επενδύσεων ως ποσοστού επί του ΑΕΠ. Ενδεχόμενη μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 30% σε μία διετία θα λειτουργούσε σαν καταλύτης για τη σοβαρή αύξηση των επενδύσεων στην κατοικία και στα ακίνητα και θα είχε μεγάλη συμβολή στην κάλυψη του τεράστιου επενδυτικού ελλείμματος της χώρας.

Κοινωνική διαίρεση

Ο ισοπεδωτικός ΕΝΦΙΑ έχει προκαλέσει κοινωνική διαίρεση μεταξύ των ιδιοκτητών ακινήτων. Από τη μια οι κατοικίες που ανήκουν στο εσωτερικό εμπορικό κύκλωμα χάνουν την αξία τους και μετατρέπονται σε ασήκωτο φορολογικό φορτίο, ενώ από την άλλη οι πολυτελείς εξοχικές κατοικίες (άνω των 250 τ.μ. με πισίνα, σύγχρονη υποδομή και κήπο) σπάνε ρεκόρ σε ό,τι αφορά τη μέση τιμή αγοράς και τη μέση τιμή ενοικίασης σε εβδομαδιαία βάση. Σύμφωνα με την ετήσια έρευνα της διεθνούς εταιρείας παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών ακινήτων Algean Property, η Ελλάδα τείνει να μετατραπεί σε μονοπωλιακή αγορά πολυτελών εξοχικών κατοικιών, εφόσον οι εννέα από τους δέκα τουριστικούς προορισμούς με τις υψηλότερες αποδόσεις ακινήτων στην Ευρώπη βρίσκονται στη χώρα μας, ξεπερνώντας περιοχές με διεθνή ακτινοβολία, όπως η Νίκαια, η Ίμπιζα και το Σεν Τροπέ. Οι πολυτελείς εξοχικές κατοικίες σε Μύκονο, Πάρο, Σαντορίνη, Ρόδο, Σκιάθο, Ελούντα, Πόρτο Χέλι, Χαλκιδική και Χανιά εξασφαλίζουν αποδόσεις-ρεκόρ και υψηλές υπεραξίες για τους ιδιοκτήτες τους, ενώ ο κανόνας που ισχύει για το σύνολο της αγοράς ακινήτων στην Ελλάδα είναι εντελώς διαφορετικός.