Ατύχημα στη Βαρκελώνη; - Free Sunday
Ατύχημα στη Βαρκελώνη;

Ατύχημα στη Βαρκελώνη;

Το σκηνικό της μετωπικής σύγκρουσης στην Ισπανία έχει στηθεί: το τοπικό Κοινοβούλιο της Καταλονίας αποφάσισε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος την 1η Οκτωβρίου για την ανεξαρτησία της χώρας και το Συνταγματικό Δικαστήριο στη Μαδρίτη χαρακτήρισε την απόφαση παράνομη και αντισυνταγματική.

Είναι δύσκολο να φανταστούμε μέχρι τα τέλη του μήνα συμβιβαστική φόρμουλα αποδεκτή και από τις δύο πλευρές, τη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη, η οποία να εκτονώνει ή ακόμη και να μεταθέτει την αντιπαράθεση.

Είναι επίσης δύσκολο να φανταστούμε την κυβέρνηση Ραχόι να προσφεύγει σε βίαια κατασταλτικά μέτρα για την απαγόρευση του δημοψηφίσματος.

Το πιθανότερο σενάριο

Το πιο πιθανό σενάριο εξελίξεων είναι να διεξαχθεί το δημοψήφισμα, όπου πιθανότατα θα επικρατήσει η επιλογή της απόσχισης από την Ισπανία, με την ισπανική κυβέρνηση να αγνοεί τις εξελίξεις και να τις θεωρεί νομικά ανύπαρκτες και την κυβέρνηση της Καταλονίας, από την άλλη, να κλιμακώνει μια ατζέντα πολιτικής ανυπακοής προς την κεντρική κυβέρνηση, με πιθανή κορύφωση την άρνηση απόδοσης της φορολογίας που αντιστοιχεί στον κεντρικό προϋπολογισμό.

Εξυπακούεται ότι η κυβέρνηση μειοψηφίας του Ραχόι, η οποία σχηματίστηκε πριν από έναν χρόνο με την αποχή των Σοσιαλιστών και της οποίας το μέλλον εθεωρείτο αβέβαιο, μετά την πρόσφατη αλλαγή που επανέφερε τον Σάντσεθ στην ηγεσία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, θα κάνει ό,τι μπορεί, επικαλούμενη εθνική ανάγκη, για να διευρύνει τη στήριξή της ή ακόμη και θα προσπαθήσει να συγκροτήσει ευρύτερο, πολυκομματικό συνασπισμό.

Το παραπάνω σκηνικό είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει αρνητικά συνολικά την οικονομία της Ισπανίας, καθώς επενδυτές και δανειστές εκ των πραγμάτων θα συνυπολογίσουν τα πιο ακραία αρνητικά σενάρια εξελίξεων στην Καταλονία.

Αποσχιστικός εθνικισμός

Έτσι, η αποσταθεροποίηση στην Ισπανία που αποφεύχθηκε στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2015, αλλά και στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου του 2016, δεν θα προέλθει από την αμφισβήτηση της σκληρής πολιτικής λιτότητας η οποία υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση Θαπατέρο το 2010-2011 και συνεχίστηκε από τις κυβερνήσεις Ραχόι, αλλά από μια παρενέργεια της περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής, που στην περίπτωση της Ισπανίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «άτυπο μνημόνιο».

Είναι σαφές ότι ο εθνικιστικός παροξυσμός στην Καταλονία συνδέεται άμεσα με την κρίση της Ευρωζώνης και την ψευδαίσθηση ή και ιδεοληψία που κέρδισε σταδιακά έδαφος στη Βαρκελώνη ότι μια ανεξάρτητη Καταλονία, απαλλαγμένη από τη σημαντική συνεισφορά της στον κεντρικό προϋπολογισμό της Ισπανίας, δεν θα είχε γνωρίσει τις επιπτώσεις της κρίσης.

Είναι σαφές ότι πρόκειται για μια μετάλλαξη του καταλανικού εθνικισμού, που έχει ιστορικό παρελθόν και βάθος, τα αιτήματα του οποίου για περιφρούρηση της ιδιαίτερης εθνικής, πολιτισμικής και γλωσσικής ταυτότητας ικανοποιήθηκαν σχεδόν πλήρως μετά την παραχώρηση καθεστώτος αυτονομίας το 1977.

Σήμερα ο καταλανικός εθνικισμός παρουσιάζει πτυχές που παραπέμπουν στην ξενόφοβη και ρατσιστική Λέγκα του Βορρά στην Ιταλία αλλά και στους Φλαμανδούς εθνικιστές στο Βέλγιο.

Παράδοξο της ιστορίας αποτελεί το ότι την ώρα που η Ε.Ε. ετοιμάζεται, όπως όλες οι ενδείξεις προειδοποιούν, να εισέλθει σε μια κρίσιμη για το μέλλον της συνολική διαπραγμάτευση, ο αποσχιστικός εθνικισμός παρουσιάζεται για δεύτερη φορά ως η απρόβλεπτη μεταβλητή. Αυτή τη φορά εντός των συνόρων της Ε.Ε. και όχι δίπλα της, όπως τον Ιούνιο του 1991, όταν Σλοβενία και Κροατία αποσχίστηκαν από τη Γιουγκοσλαβία, την ώρα που κορυφώνονταν οι διαπραγματεύσεις ενόψει της συνόδου κορυφής στο Μάαστριχτ.

Δεν υπάρχει βελούδινη απόσχιση

Δεύτερο παράδοξο της ιστορίας είναι ότι η έστω και ημιτελής ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι η απόσχιση από ένα εθνικό κράτος που ανήκει στην Ε.Ε. και στην Ευρωζώνη δεν έχει τίποτα το δραματικό. Αν το σενάριο απόσχισης της Καταλονίας επρόκειτο να υλοποιηθεί, η χώρα δεν θα άλλαζε νόμισμα και δεν θα είχε σύνορα και τελωνειακούς ελέγχους να τη χωρίζουν από την Ισπανία – αυτά τουλάχιστον πιστεύουν στην απλουστευτική προσέγγισή τους κάποιοι θερμόαιμοι εθνικιστές. Στην οπτική τους, το μόνο που θα άλλαζε στην περίπτωση απόσχισης της Καταλονίας από την Ισπανία θα ήταν ο τερματισμός της αφαίμαξης του προϋπολογισμού της πλουσιότερης επαρχίας της χώρας προς όφελος μιας ατέρμονης επιδότησης κυρίως των νότιων περιοχών.

Δυστυχώς για τους θερμόαιμους Καταλανούς εθνικιστές, το σενάριο βελούδινης απόσχισης είναι είτε μια εκτός τόπου και χρόνου πολιτική φαντασίωση είτε ένα χοντροκομμένο ψέμα, για να προσελκύσουν τη μεγαλύτερη δυνατή πλειοψηφία συμπατριωτών τους.

Μια μονομερής διεκδίκηση της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, πρώτον, θα βυθίσει την Ισπανία στην ένταση και στην κρίση και, δεύτερον, θα θέσει το θέμα ενός πιθανού ντόμινο παρόμοιων εθνικιστικών ρευμάτων σε άλλες χώρες της Ευρώπης: από τη Σκοτία, όπου οι οπαδοί του δεύτερου δημοψηφίσματος θα δουν να ενισχύεται η θέση τους, και τη Φλάνδρα στο Βέλγιο, που δυσφορεί γιατί επιδοτεί τη φτωχότερη πλέον, γαλλόφωνη Βαλονία, μέχρι τη Βόρεια Ιταλία, όπου η Λέγκα δεν αποκλείεται να επανέλθει στην αρχική της ατζέντα συγκρότησης ανεξάρτητου κράτους, που δεν θα σπαταλούσε τους πόρους του στην επιδότηση του παρασιτικού Νότου.

Ο τοπικός εθνικισμός στην Καταλονία για δεκαετίες ήταν ικανοποιημένος με το πλαίσιο της αυτονομίας και ήταν θετική η μεθόδευση επίλυσης εθνικιστικών προβλημάτων, σε πλήρη αντίστιξη με τη Χώρα των Βάσκων, που ζούσε στη βαριά σκιά της ένοπλης δράσης του ΕΤΑ, αλλά και της αδιάλλακτης στάσης της πολιτικής του πτέρυγας, Έρι Μπατασούνα.

Σήμερα η εικόνα είναι αντίστροφη, ο ΕΤΑ έχει παραδώσει τα όπλα του, η Χώρα των Βάσκων είναι υπόδειγμα ηρεμίας και σταθερότητας, ενώ ο μεταλλαγμένος προς τα δεξιά καταλανικός εθνικισμός απειλεί τη σταθερότητα τόσο στην Ισπανία όσο και στην Ευρώπη.