H κυβέρνηση Τσίπρα μετέτρεψε τα τρόφιμα των φτωχών σε πρόσθετο ΦΠΑ

Αποδεικνύεται στην πράξη πόσο σκληρό είναι το τρίτο πρόγραμμα-μνημόνιο.

Σε όλη τη διάρκεια της κρίσης, των δανειακών προγραμμάτων και των σχετικών μνημονίων οι ελληνικές κυβερνήσεις πήραν μέτρα αύξησης του ΦΠΑ και γενικότερα των έμμεσων φόρων, με αποτέλεσμα να χτυπηθεί σκληρά το εισόδημα των μη προνομιούχων και των φτωχών συμπολιτών μας.

Το εντυπωσιακό είναι ότι η κατάσταση επιδεινώθηκε στη διάρκεια της τελευταίας τριετίας με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα και των συνεργατών του, οι οποίοι πέρασαν πολύ εύκολα από τις φιλολαϊκές υποσχέσεις στην αντιλαϊκή πολιτική. Σύμφωνα με τις μετρήσεις των ειδικών του Ερευνητικού Ιδρύματος Bertelsmann, η Ελλάδα διατήρησε και το 2017 το ρεκόρ στις κοινωνικές ανισότητες στην Ε.Ε. των «28», ενώ επιδεινώθηκε η κατάσταση σε ό,τι αφορά το ποσοστό του πληθυσμού που υφίσταται στερήσεις σε βασικά αγαθά.

Η ιστορία μιας ανόδου

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών), κατά την περίοδο 2008-2017 ο μέσος συντελεστής ΦΠΑ στα τρόφιμα και είδη παντοπωλείου αυξήθηκε εντυπωσιακά από 10,8% σε 18,9%, περίπου κατά 75%.

Οι αλλεπάλληλες αυξήσεις ΦΠΑ στα τρόφιμα και στα είδη παντοπωλείου άλλαξαν τη σύνθεση του καλαθιού της νοικοκυράς, εφόσον άρχισε να περιέχει, σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό, φόρους. Το 2008 στο 1 ευρώ που πλήρωνε ο καταναλωτής για τρόφιμα και λοιπά είδη σούπερ μάρκετ κάτι λιγότερο από 10 λεπτά αναλογούσαν στον ΦΠΑ και τα υπόλοιπα 90 λεπτά στα διάφορα κόστη του προϊόντος. Από το 2016 στο 1 ευρώ που πληρώνει ο καταναλωτής γι’ αυτά τα είδη τα 16 λεπτά αναλογούν στον ΦΠΑ και τα υπόλοιπα 84 λεπτά στα διάφορα κόστη του προϊόντος. Η μεγαλύτερη ζημιά στο καλάθι της νοικοκυράς έγινε επί κυβέρνησης Τσίπρα, η οποία υποτίθεται ότι θα έβαζε τέλος στη λιτότητα και στο πρόγραμμα-μνημόνιο. Από το 2008 μέχρι το 2014 το μέσο ποσοστό του ΦΠΑ στα τρόφιμα και είδη παντοπωλείου πέρασε από κάτι λιγότερο από 10% σε κάτι λιγότερο από 13%. Από το 2015 μέχρι το 2017 πέρασε, εξαιτίας της αύξησης των συντελεστών του ΦΠΑ και κυρίως της μετάταξης πολλών ειδών στον ανώτατο συντελεστή ΦΠΑ 24%, σε κάτι λιγότερο από 16%. Σε απλά ελληνικά, το μέσο νοικοκυριό έχασε την τριετία 2015-2017 πάνω από 3% σε κάθε ευρώ που δαπανούσε για την κάλυψη βασικών αναγκών του, ποσοστό το οποίο μετατράπηκε σε πρόσθετους φόρους και λιγότερα βασικά καταναλωτικά αγαθά.

Τον Ιούλιο του 2015 οι συντελεστές ΦΠΑ συγκεκριμένων τροφίμων, τα οποία αναλογούσαν περίπου στο 45% του συνόλου των τροφίμων, αυξήθηκαν από 13% σε 23% και αργότερα σε 24%, με περίπου το 55% του συνόλου των τροφίμων να διατηρεί συντελεστή ΦΠΑ 13%. Η απότομη αλλαγή στον συντελεστή ΦΠΑ σε περίπου τα μισά τρόφιμα τον Ιούλιο του 2015 προκάλεσε μεσοσταθμική αύξηση των τιμών, η οποία σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΙΕΛΚΑ έφτασε το 3,5%.

Η μεγάλη σύγχυση

Ο τρόπος που έγινε η μετάταξη πολλών τροφίμων από τον συντελεστή ΦΠΑ 13% σε συντελεστή ΦΠΑ 23% τον Ιούλιο του 2015 και στη συνέχεια σε συντελεστή ΦΠΑ 24% το 2016 προκάλεσε μεγάλη σύγχυση στους παραγωγούς, στους προμηθευτές και στους καταναλωτές και διευκόλυνε τη φοροδιαφυγή.

Μερικά από τα τρόφιμα και τα είδη παντοπωλείου που πέρασαν στον συντελεστή 23% ήταν, σύμφωνα με τον σχετικό κατάλογο, τεμάχια κοτόπουλου παναρισμένα, ψημένα ή προψημένα ή αλλιώς επεξεργασμένα. Αντίθετα, τεμάχια κοτόπουλου, π.χ. στήθος ή μπούτι, κατεψυγμένα ή διατηρημένα με απλή ψύξη, συσκευασμένα ή μη, αλλά όχι αλλιώς επεξεργασμένα, παρέμειναν στον συντελεστή ΦΠΑ 13%. Το κρέας αλατισμένο, αποξηραμένο ή καπνιστό πέρασε στον συντελεστή ΦΠΑ 23%. Στην ίδια κατηγορία πέρασαν τα μπιφτέκια από χοιρινό κρέας, παραγεμισμένα π.χ. με τυρί, κατεψυγμένα, νωπά, με απλή ψύξη, ψημένα ή προψημένα ή αλλιώς επεξεργασμένα. Αντίθετα, ο νωπός χοιρινός κιμάς, διατηρημένος με απλή ψύξη ή κατεψυγμένος χωρίς περαιτέρω προσθήκες ή επεξεργασία, παρέμεινε στον συντελεστή ΦΠΑ 13%.

Κι ενώ οι χοιρινές μπριζόλες ή τα τεμάχια κοτόπουλου που δεν είναι επεξεργασμένα έμειναν στον συντελεστή ΦΠΑ 13%, το κρέας από μοσχάρι σε οποιαδήποτε μορφή πέρασε σε συντελεστή ΦΠΑ 23% και στη συνέχεια σε 24%, ίσως επειδή η κυβέρνηση Τσίπρα το θεωρεί είδος πολυτελείας. Από την άλλη πλευρά, οι κονσέρβες και λοιπά παρασκευάσματα διατροφής κάθε είδους από κρέας κάθε τύπου πέρασαν στον ανώτατο συντελεστή ΦΠΑ.

Ανάλογες αξιοπερίεργες διαφοροποιήσεις παρατηρούνται και σε άλλα τρόφιμα και βασικά καταναλωτικά αγαθά. Για παράδειγμα, το ελαιόλαδο έμεινε στον συντελεστή ΦΠΑ 13%, ενώ όλα τα άλλα λάδια, σπορέλαιο, ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο, φοινικέλαιο, πέρασαν στον ανώτατο συντελεστή ΦΠΑ 23% και στη συνέχεια 24%. Στο στόχαστρο της εφορίας μπήκαν και ο καφές, το τσάι, το κακάο σε κάθε μορφή, οι σοκολάτες κάθε τύπου, η ζάχαρη, για τα οποία ισχύει ο ανώτατος συντελεστής ΦΠΑ. Αν φάτε ένα γιαούρτι θα επιβαρυνθείτε με ΦΠΑ 13%, εάν όμως προτιμήσετε το ρυζόγαλο ο ΦΠΑ θα πάει στο 24%, γιατί εντάσσεται στα είδη «πολυτελείας, παρασκευάσματα διατροφής με βάση τα δημητριακά κάθε τύπου».

Θα πρέπει κανείς να έχει τον πολιτικό κυνισμό του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα και το αξιοπερίεργο μαύρο χιούμορ του υπουργού Οικονομικών κ. Τσακαλώτου για να φορτώσει στους μη προνομιούχους και στους φτωχούς συμπολίτες μας τόσες αυξήσεις ΦΠΑ στα τρόφιμα και στα είδη παντοπωλείου με τέτοια μεθοδολογία.

Όπως θα περίμενε κανείς, η πρόσθετη φορολογική πίεση αλλά και οι διάφοροι ορισμοί των ειδών που μπαίνουν στη μία ή στην άλλη κατηγορία ΦΠΑ και είναι ανοιχτοί σε ερμηνείες οδήγησαν στη μεγάλη αύξηση της φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με τους αρχικούς υπολογισμούς, οι αυξήσεις στον ΦΠΑ στα τρόφιμα και στα είδη παντοπωλείου που πραγματοποιήθηκαν το 2015 και το 2016 είχαν στόχο την αύξηση των εσόδων από τον ΦΠΑ κατά 1 δισ. ευρώ. Τελικά τα πρόσθετα έσοδα δεν ξεπέρασαν τα 200 εκατ. ευρώ, καθώς ορισμένοι βρέθηκαν στην ανάγκη να περιορίσουν την κατανάλωση τροφίμων, ενώ άλλοι κατέφυγαν στη συστηματική φοροδιαφυγή ως μέσο άμυνας ή έπαιξαν με τους συντελεστές ΦΠΑ στους οποίους έχουν ενταχθεί διάφορες κατηγορίες τροφίμων και ειδών παντοπωλείου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μεγάλες αυξήσεις στον ΦΠΑ που επέβαλε η κυβέρνηση Τσίπρα δεν εξασφάλισαν την επίτευξη των στόχων για το 2017 και χρειάστηκε η αξιοποίηση του ΦΠΑ που καταβλήθηκε από τους επενδυτές για την εξαγορά των περιφερειακών αεροδρομίων από το ελληνικό Δημόσιο για να καλυφθεί η υστέρηση στα έσοδα ΦΠΑ. Η αύξηση στον ΦΠΑ στα τρόφιμα –περίπου στο 45% του συνόλου–, στα είδη παντοπωλείου, στην εστίαση, στα νησιά που είχαν ειδικό καθεστώς συνδυάζεται με την αύξηση άλλων καταναλωτικών φόρων και την επιβολή νέων, με τελικό αποτέλεσμα οι έμμεσοι φόροι να βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, της τελευταίας δεκαετίας. Οι έμμεσοι φόροι θεωρούνται κοινωνικά άδικοι, γιατί επιβαρύνουν και τους καταναλωτές οι οποίοι δεν έχουν οικονομικές δυνατότητες, χωρίς να κάνουν διάκριση ανάλογα με το εισόδημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία για να ενισχύσει, υποτίθεται, τις λαϊκές τάξεις και τους επέβαλε την πιο σκληρή και άδικη φορολογία, την οποία τα κόμματα που συνηθίζει να καταγγέλλει δεν είχαν διανοηθεί, τουλάχιστον σε αυτή την κλίμακα.