Οικοδομικοί συνεταιρισμοί, ένα επινοημένο πρόβλημα που λύνεται χωρίς λεφτά

Ένα από τα πλέον στενόχωρα βάρη που μας φόρτωσε η Μεταπολίτευση είναι το πολύπλοκο, υπερπροστατευτικό και αναποτελεσματικό χωροταξικό και πολεοδομικό πλαίσιο. Οι πρώτοι άξονες για την ασφυκτική δασική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας χαράχτηκαν με το Σύνταγμα του 1975 και παγιώθηκαν τη δεκαετία του ’90, παράλληλα με ένα σύστημα χωρικών και πολεοδομικών ρυθμίσεων με στόχο την αποτροπή της επιχειρηματικότητας και ιδίως των μεγάλων επενδύσεων, αλλά και της δραστηριότητας των οικοδομικών συνεταιρισμών.

Το παράδοξο είναι ότι το ίδιο σύστημα απαγορευτικών ρυθμίσεων από τη μια μεριά καταδίωξε την επιχειρηματικότητα, ενώ από την άλλη παρείχε ασυλία στη λαϊκή αυθαιρεσία, όπως η αυθαίρετη κατάτμηση, η αυθαίρετη (εντός ή εκτός σχεδίου) δόμηση και η τσαπατσούλικη επιχειρηματικότητα, ιδίως στις τουριστικές περιοχές του εύκολου και αφορολόγητου χρήματος. Άλλωστε οι αλλεπάλληλοι νόμοι νομιμοποίησης, ρύθμισης και τακτοποίησης, από το «δήλωσέ το, να το σώσεις» ως το «πλήρωσέ το, να μπορείς να το μεταβιβάσεις», σε τι στοχεύουν αν όχι σε υπόθαλψη παρανομίας;

Συγχρόνως εξαπλώθηκε ένας ερασιτεχνικός «οικολογικός ακτιβισμός» εναντίον οποιασδήποτε μη «κρατικής» επένδυσης που επεκτάθηκε με σφοδρότητα και κατά των οικοδομικών συνεταιρισμών. Με τον καιρό και με την ανοχή μέρους της κεντροαριστεράς αυτός ο ακτιβισμός εξελίχθηκε σε φρενίτιδα. Στοχοποιήθηκαν νόμιμα συνεταιριστικά σχήματα, αποτελούμενα από σοβαρούς ανθρώπους που αγόρασαν τελεσιδίκως αποχαρακτηρισμένη γη και, φυσικά, με διαφανείς σκοπούς βάσει καταστατικού εγκεκριμένου από την ελληνική Δικαιοσύνη.

Ας συμφωνήσουμε προσωρινά ότι είναι φυσιολογικό να θεωρούμε ότι οι οικοδομικοί συνεταιρισμοί βλάπτουν το περιβάλλον. Τότε, εξίσου αρνητικοί δεν θα έπρεπε να ήμασταν και για τις «οικιστικές πυκνώσεις», τις διάσπαρτες συστάδες μεμονωμένων κατοικιών εκτός σχεδίου τις οποίες δήλωσαν οι δήμοι για τη σύνταξη εθνικού δασολογίου; Οι «οικιστικές πυκνώσεις» που μέχρι στιγμής έχουν δηλωθεί για το 35% του δασολογίου έχουν έκταση 71.200.000 τ.μ., όσο δηλαδή είναι δύο φορές ο Δήμος Αθηναίων ή τέσσερις φορές ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, δε, στη Μάνδρα, που πρόσφατα βούλιαξε στα βροχόνερα, διαπιστώθηκε ότι έχουν εκχερσωθεί 4.500 στρέμματα δασικών εκτάσεων, ενώ οι οικισμοί αυθαιρέτων καταλαμβάνουν έκταση 1.800 στρεμμάτων (βλ. «Καθημερινή», 04.12.2017).

Και όλα αυτά τη στιγμή που ένας οικοδομικός συνεταιρισμός ή σύλλογος τεκμαίρεται ως οικοδομήσιμος αν έχει έκταση μόλις 50 στρέμματα. Μάλιστα, δε, όταν βγαίνει ο λογαριασμός προκύπτει ότι η νόμιμη «εντός σχεδίου» οικία στην έκταση του συνεταιρισμού τελικά στοιχίζει φθηνότερα από τη νόμιμη «εκτός σχεδίου» αγροικία. Μόνον η αυθαίρετη κατοικία σε μη οικοδομήσιμο αγροτεμάχιο συναγωνίζεται στην τιμή τον οργανωμένο οικοδομικό συνεταιρισμό. Να, λοιπόν, ένας ακόμη λόγος για να γεμίσει αυθαίρετα η Ελλάδα.

Σχετικά με αυτά, από στοιχεία του Τεχνικού Επιμελητηρίου προκύπτει ότι ΜΟΝΟ στην Αττική τα αυθαίρετα τετραγωνικά ξεπερνούν τα 13.800.000 τ.μ. κύριων και τα 7.600.00 τ.μ. «βοηθητικών» χώρων. Αν τα μεταφράσουμε σε κτίρια, καλύπτουν έκταση όσο είναι τρεις φορές ο Δήμος Θεσσαλονίκης.

Τελικά, πώς προστατεύεται καλύτερα το περιβάλλον, με την ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ή με την ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ δόμηση των οικοδομικών συνεταιρισμών;

Με τη σοφία της εκ των υστέρων γνώσης πρέπει να αναρωτηθούμε. Θέλουμε διάσπαρτα εκτός σχεδίου αυθαίρετα ή μισοαυθαίρετα σπιτάκια με τρύπιους βόθρους και πέργκολες μέχρι την παραλία; Τότε ας αφήσουμε τα πράγματα όπως είναι, κατά κει πάμε έτσι κι αλλιώς. Αν όμως θέλουμε οργανωμένους οικισμούς με βιολογικό καθαρισμό, φύλαξη και σύστημα πυροπροστασίας, τότε πρέπει όχι απλώς να διευκολύνουμε αλλά να δοθούν κίνητρα στους οικοδομικούς συνεταιρισμούς να ιδρύουν και να συντηρούν νόμιμους οικισμούς, με έργα υποδομής από δικά τους χρήματα και με δικό τους ρίσκο.

*Ο Κώστας Κουρούνης είναι πολεοδόμος πολιτικός μηχανικός, υπεύθυνος για την πρωτοβουλία Publicspace.gr.