Έξω οι Ρώσοι από τα Βαλκάνια!

Έξω από την τελική και οριστική διευθέτηση του πολιτικού τοπίου στα Βαλκάνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου κινδυνεύει να βρεθεί η Ελλάδα, εξαιτίας της ελαφρότητας με την οποία αντιμετώπισε η κυβέρνηση το ζήτημα, προσπαθώντας να αντλήσει μικροπολιτικά οφέλη από ένα σύνθετο γεωστρατηγικό ζήτημα.

Το μείζον ζήτημα, η διευθέτηση του οποίου αναζητείται, είναι η εδραίωση της δυτικής επιρροής στα Βαλκάνια με την ένταξη της ΠΓΔΜ και την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, που θα έχουν ως αποτέλεσμα την υποχώρηση της ρωσικής επιρροής. Υπάρχει ελληνική στρατηγική σε αυτό; Και αν υπάρχει, δεν φαίνεται. Αν φανεί μετά το καλοκαίρι και τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, θα είναι αργά. Ο νέος χάρτης τώρα φτιάχνεται. Αφού φτιαχτεί, θα είναι αργά.

Βαλκάνια μετά τον Ψυχρό Πόλεμο

Στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το 1989, τα Βαλκάνια αποτελούνταν από έξι χώρες, από τις οποίες οι δύο –η Βουλγαρία και η Ρουμανία– ήταν στη σοβιετική επιρροή, οι δύο –η Ελλάδα και η Τουρκία– «ανήκαν στη Δύση», η μία –η Γιουγκοσλαβία– ήταν στο στρατόπεδο των ανεξάρτητων και η μία –η Αλβανία– ήταν φιλική στην Κίνα.

Τριάντα χρόνια μετά, οι έξι χώρες έχουν γίνει δώδεκα, από τις οποίες οκτώ είναι μέλη του ΝΑΤΟ, (Αλβανία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Κροατία, Μαυροβούνιο, Ρουμανία, Σλοβενία, Τουρκία), δύο συνδέονται με το ΝΑΤΟ μέσω του προγράμματος «Συνεργασία για την Ειρήνη» και έχουν καταθέσει αίτηση ένταξης (Βοσνία-Ερζεγοβίνη και ΠΓΔΜ), πέντε είναι μέλη της Ε.Ε. (Βουλγαρία, Ελλάδα, Κροατία, Ρουμανία, Σλοβενία), και μία, το Κόσοβο, είναι δυτικό προτεκτοράτο, με δυτική στρατιωτική δύναμη και επίσημο νόμισμα το ευρώ, που θέλει να γίνει ανεξάρτητο κράτος. Το μοναδικό προγεφύρωμα της Ρωσίας είναι πλέον η Σερβία, η οποία έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα «Συνεργασία για την Ειρήνη», αλλά ακολουθεί το δόγμα της στρατιωτικής ουδετερότητας και έχει ως στρατηγική προτεραιότητα την ένταξη στην Ε.Ε.

:Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΝΑΤΟ: Με μπλε οι χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ. Με γαλάζιο ΠΓΔΜ και Βοσνία. Η ένταξή τους και η λύση στο Κόσοβο θα κάνουν όλα τα Βαλκάνια μπλε μέχρι το τέλος του 2018.

Μαυροβούνιο: Το φιλορωσικό πραξικόπημα στο Μαυροβούνιο απέτυχε

Η Ρωσία δεν είχε τη δυνατότητα να εμποδίσει την ευρωατλαντική πορεία της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, ενώ η επιρροή της στην Κροατία, στη Σλοβενία και στην Αλβανία ήταν ήδη περιορισμένη έως ανύπαρκτη, όμως η ένταξη του Μαυροβουνίου της στερούσε την πρόσβαση στην Αδριατική Θάλασσα.

Η διαδικασία της ένταξης ήταν επεισοδιακή και συνοδεύτηκε από σοβαρές καταγγελίες για απόπειρα πραξικοπήματος κατά τη διάρκεια των βουλευτικών εκλογών της 16ης Οκτωβρίου 2016, με δολοφονία του πρωθυπουργού Μίλο Τζουγκάνοβιτς. Ο γενικός εισαγγελέας του Μαυροβουνίου κατέληξε ότι εθνικιστές από τη Ρωσία οργάνωσαν ένα εγκληματικό πραξικόπημα με στόχο τη δολοφονία του Τζουγκάνοβιτς και την αναρρίχηση στην εξουσία ενός φιλορωσικού συνασπισμού. Τότε συνελήφθησαν 20 Σέρβοι και Μαυροβούνιοι, ανάμεσα στους οποίους ένας πρώην διοικητής των σερβικών ειδικών δυνάμεων, κάποιοι που είχαν πολεμήσει μαζί με τους φιλορώσους στην Ανατολική Ουκρανία και ένας Ρώσος της στρατιωτικής κατασκοπίας που είχε απελαθεί από την Πολωνία. Εννέα μήνες αργότερα, τον Ιούνιο του 2017, η χώρα μπήκε στο ΝΑΤΟ.

ΠΓΔΜ: Η στρατηγική ήττα Γκρούεφσκι φέρνει πιο κοντά το ΝΑΤΟ

Την ίδια περίοδο στα Σκόπια ο Νίκολα Γκρούεφσκι έδινε την ύστατη μάχη να διατηρηθεί στην εξουσία. Στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2016 κατάφερε να αναδείξει το VMRO πρώτο κόμμα στις εκλογές, αλλά οι Σοσιαλδημοκράτες κατάφεραν να σχηματίσουν κυβέρνηση με τα αλβανικά κόμματα.

Οι απέλπιδες προσπάθειες του Προέδρου Ιβάνοφ να μην επιτρέψει τον σχηματισμό της κυβέρνησης απέτυχαν, καθώς ΗΠΑ και Ε.Ε. πίεσαν για την παράδοση της εξουσίας. Η Μόσχα περιορίστηκε στο να καταδικάσει την αμερικανονατοϊκή επέμβαση, χαρακτηρίζοντας περίπου πραξικόπημα τον σχηματισμό κυβέρνησης που είχε την πλειοψηφία στη Βουλή. Η αντιπολίτευση κατήγγειλε τη συνεργασία των Σοσιαλδημοκρατών με τους Αλβανούς, προαναγγέλλοντας «ξεπούλημα του ονόματος, της ταυτότητας και της γλώσσας», όμως στις δημοτικές εκλογές του φθινοπώρου υπέστη μια βαριά ήττα.

Η τελευταία ελπίδα της Μόσχας να αποφευχθεί η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, στη σύνοδο κορυφής του Ιουλίου, είναι η επανάληψη της άρνησης της Ελλάδας, δηλαδή η μη λύση του ονόματος, αν και η ίδια έχει αναγνωρίσει τη χώρα με το συνταγματικό της όνομα. «Η Ελλάδα δεν πρέπει να κάνει παραχωρήσεις στο θέμα του ονόματος» είπε ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ στις 15 Ιανουαρίου, οπότε και κάλεσε την Ελλάδα να μη διευκολύνει την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ.

Βοσνία: Σερβικές αντιρρήσεις στον δρόμο του ΝΑΤΟ

Για την ένταξη της Βοσνίας στο ΝΑΤΟ απομένει η εκπλήρωση συγκεκριμένων όρων, ο σημαντικότερος από τους οποίους είναι η μεταβίβαση στην κεντρική κυβέρνηση στρατιωτικών εγκαταστάσεων που διοικούνται σε τοπικό επίπεδο. Οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις είναι 63, από τις οποίες έχουν μεταβιβαστεί οι 26. Από τις υπόλοιπες 37, οι 23 είναι στη Σερβική Δημοκρατία, την περιοχή που ελέγχουν οι Σερβοβόσνιοι, οι οποίοι και αρνούνται να τις μεταβιβάσουν. Η αλλαγή της στάσης τους περνάει από το Βελιγράδι, το οποίο επηρεάζει τις αποφάσεις τους.

Κόσοβο: Δίνουν ανεξαρτησία, παίρνουν ένταξη

Όμως η σερβική προσέγγιση στα θέματα των σερβικών κοινοτήτων εκτός Σερβίας αλλάζει. Μία ημέρα μετά την ιστορική συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα με τον ομόλογό του της ΠΓΔΜ στο Νταβός, στο πλαίσιο του παγκόσμιου φόρουμ, συναντήθηκαν οι Πρόεδροι της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι, ο οποίος ήταν ο αρχηγός του Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσόβου στον πόλεμο του 1999. Η συνάντηση ήταν η επιβεβαίωση της de facto αναγνώρισης του Κοσόβου μετά την έκκληση του Βελιγραδίου στους Σέρβους του Κοσόβου να ψηφίσουν τη σερβική λίστα στις δημοτικές εκλογές του 2017. Οι δύο Πρόεδροι αποφάσισαν την επανέναρξη του διαλόγου υψηλού επιπέδου για την επίλυση των μεταξύ τους προβλημάτων.

H Ε.Ε. έχει καλέσει τη Σερβία να βρει μία συνολική συμφωνία για την ομαλοποίηση των σχέσεων με το Κόσοβο μέχρι τις αρχές του 2019, αν θέλει να ενταχθεί στην Ε.Ε. το 2025. Η συμφωνία δεν έχει ως προϋπόθεση την de jure αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, διασφαλίζει όμως ότι θα μπορέσει να ενταχθεί ανεμπόδιστα στον ΟΗΕ.

Μιλώντας στο Νταβός, ο κ. Βούτσιτς έκανε λόγο για την ανάγκη σερβοαλβανικού συμβιβασμού στο Κόσοβο και μετά προσέθεσε: «Αν κάποιος νομίζει ότι μπορεί να πάρει τα πάντα και η άλλη πλευρά τίποτε, είναι ο εσφαλμένος τρόπος και δεν θα οδηγήσει ποτέ σε λύση». Μάλιστα, όταν το ρωσικό Sputnik τον ρώτησε γιατί δεν βοηθά τους Σέρβους του Κοσόβου με όπλα, απάντησε ότι είναι πολύ πιο σημαντικό γι’ αυτούς να έχουν σχολεία, παιδικούς σταθμούς και οικονομική βοήθεια και λίγο αργότερα δεν απέκλεισε η Σερβία να κάνει δημοψήφισμα για να απαλειφθεί από το προοίμιο του Συντάγματός της η αναφορά στο Κόσοβο ως αναπόσπαστο μέρος της. Η αναφορά και μόνο στο θέμα ξύπνησε τα καταλανικά φαντάσματα που στοιχειώνουν τον Ραχόι στη Μαδρίτη.

«Η ισπανική θέση για μη αναγνώριση της μονομερούς ανακηρυγμένης ανεξαρτησίας του Κοσόβου στηρίζεται στην υπεράσπιση των αρχών της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών, του σεβασμού του διεθνούς δικαίου και του κράτους του νόμου» δήλωσε το ισπανικό υπουργείο Εξωτερικών, όταν ρωτήθηκε σχετικά.

Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Τσίπρας πέρασε τα Χριστούγεννα στο Βελιγράδι, μετά από πρόσκληση του κ. Βούτσιτς, ενώ σε λίγες μέρες αναμένεται στο Βελιγράδι ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ.

Ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Χόιτ Μπράιαν Γι έχει από τον Οκτώβριο προειδοποιήσει το Βελιγράδι ότι «κανείς δεν μπορεί να κάθεται σε δυο καρέκλες. Ειδικά όταν είναι μακριά η μία από την άλλη». Προφανώς η άποψη δεν αφορά μόνο το Βελιγράδι.