100 χρόνια πριν οι Σουφραζέτες άλλαζαν τον κόσμο
Ακόμα και στα πιο φιλελεύθερα συντάγματα που δημιουργήθηκαν από την Γαλλική επανάσταση και μετά δεν υπήρχε η αρχή του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες. Η κατάργηση της δουλείας, η ανεξιθρησκία, η ελευθερία της σκέψης και έκφρασης, η ελευθερία στις τέχνες και την παιδεία ήταν βασικές αρχές σε μία εποχή που υποσχόταν και έδινε διευρυμένα δικαιώματα στον πολίτη και αναγνώριζε βασικές ανάγκες ως θεμελιώδη άρθρα σε κάθε κράτος δικαίου.
Ωστόσο η εκδοχή του δικαιώματος της γυναίκας στο εκλέγειν και εκλέγεσθε δεν τέθηκε καν ως θέμα διαβούλευσης. Η γυναίκα ήταν μάνα, σύζυγος, κόρη, αδερφή, εργαζόμενη, εργάτρια, γεωργός, κάποιες φορές επιχειρηματίας (ως χήρα κυρίως), καλλιτέχνιδα, βασίλισσα, δασκάλα, νοσοκόμα όχι όμως και ικανή να επιλέξει τη διοίκηση της κοινωνίας της και σίγουρα όχι ικανή να βρεθεί εκεί.
Και ήταν τόσο ισχυρή αυτή η πεποίθηση που ακόμα και η ίδια το πίστευε για αιώνες, μέχρι που εμφανίστηκαν στην Αγγλία οι Σουφραζέτες - της πιο ριζοσπαστικής έκφρασης που γνώρισε ποτέ το φεμινιστικό κίνημα- για να κερδίσουν 100 χρόνια πριν σαν σήμερα το δικαίωμα ψήφου.
Το 1903 ιδρύεται στο Μάντσεστερ η Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών από την Έμελιν Πάνκχερστ και τις κόρες της, για να «ξυπνήσει το έθνος» μέσα «από πράξεις κι όχι λόγια». Η απόφαση να μεταφερθεί η έδρα της Ένωσης στο Λονδίνο το 1906, άλλαξε ριζικά τη μορφή του κινήματος, το οποίο για τα επόμενα οχτώ χρόνια θα κέρδιζε με απόλυτη επιτυχία την προσοχή που τόσο προσπαθούσε. Η «Κυριακή των Γυναικών», η πρώτη μεγάλη συνάντηση των σουφραζέτων τον Ιούνιο του 1908, συγκέντρωσε γυναίκες από όλη τη χώρα για τις εφτά διαφορετικές πορείες στο κέντρο του Λονδίνου. Οι πορείες κατέληγαν όλες στο Hyde Park, όπου υπήρχαν 80 ομιλητές. Συνολικά εκείνη τη μέρα, το Hype Park είχε περίπου 300,000 διαδηλωτές.
Με ενενήντα γραφεία σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και δική τους εβδομαδιαία εφημερίδα, η οποία το 1909 είχε αγγίξει να κυκλοφορεί 22.000 φύλλα οι Σουφραζέτες δεν έπλεκαν βελονάκι. Οι Σουφραζέτες δεν προέρχονταν από αριστοκρατικές τάξεις, ήταν εργαζόμενες γυναίκες που συνειδητοποίησαν ότι η ειρηνική διαμαρτυρία δεν έφερνε αποτελέσματα. Στραμμένες στη βία ως τη μόνη διέξοδο, ήταν έτοιμες να χάσουν τα πάντα στον αγώνα τους για ισότητα-τις δουλειές τους, τα σπίτια τους, τα παιδιά τους, τις ζωές τους.
Οι Σουφραζέτες ήταν ακτιβίστριες που συνεπλάκησαν σώμα με σώμα με τις δυνάμεις της αστυνομίας, φυλακίστηκαν -περισσότερες από χίλιες ανάμεσα τους και η Έμελιν Πάνκχερστ και οι κόρες της. Πολλές μεταφέρθηκαν στις φυλακές Holloway, όπου πραγματοποίησαν απεργία πείνας για τις άθλιες συνθήκες κράτησης τους.
Τον Μάιο του 1912, περίπου 150 σουφραζέτες κατέστρεψαν με λιθοβολισμό τα κεντρικά καταστήματα του Λονδίνου. Η επίθεση τους στην Εθνική Πινακοθήκη, ανάγκασε πολλά μουσεία και εκθέσεις να κλείσουν τις πόρτες τους για τις γυναίκες.
Απαθανατισμένες από τον Τύπο με χειροπέδες, να φωνάζουν, αλυσοδεμένες σε κτίρια, έγιναν αντικείμενο πρωτοφανούς σατιρισμού. Ο Ά Παγκόσμιος Πόλεμος έβαλε μία άνω τελεία στον αγώνα τους κι η συνεισφορά τους στον Πόλεμο αναγνωρίστηκε με τη θέσπιση δικαιώματος ψήφου για τις γυναίκες του Ηνωμένου Βασιλείου στις 6 Φεβρουαρίου του 1918.
100 χρόνια μετά όλα έχουν αλλάξει. Φαίνεται πως κατακτήσαμε τα πάντα, γκρεμίσαμε οχυρά και προκαταλήψεις, πετύχαμε ισονομία και ισότητα, κατοχυρώσαμε δικαιώματα, δημιουργήσαμε νέες αντιλήψεις. Ωστόσο, όσο και αν οι συνταγματικές διατάξεις διακηρύσσουν το αντίθετο, τα στερεότυπα αντέχουν. Φαίνεται στις μισθολογικές ανισότητες, στην βουλευτική εκπροσώπηση (για αυτό υπάρχει ακόμα το μέτρο της ποσόστωσης), στην επιχειρηματική ιεραρχία, στο μαζικό κίνημα αποκαλύψεων #metoo, όπου είναι φανερό πως η γυναίκα ακόμα και σήμερα έστω και στις περιπτώσεις που δεν αντιμετωπίζει σεξουαλική παρενόχληση εργάζεται σε ένα περιβάλλον εχθρικό και σεξιστικό.
O φεμινισμός, αφού έδωσε άνισες μάχες, κουράστηκε και κούρασε. Έγινε μια άβολη λέξη. Ποινικοποιήθηκε από τις ίδιες τις γυναίκες, που ανεβοκατεβαίνοντας στα ψηλά τακούνια τους αρνήθηκαν να διεκδικούν, σταμάτησαν να συντηρούν τα κεκτημένα με το φόβο πως θα θεωρηθούν γραφικές. Οχυρώθηκαν πίσω από τον όρο «χειραφετημένη», για επιδοθούν σε μια ξέφρενη κούρσα που τις θέλει παντού πρωταθλήτριες: στον εργασιακό στίβο και την κουζίνα, στην πολιτική συνείδηση και το κρεβάτι, στην τέχνη και την έρευνα.
Για να επανέλθει ξανά τα τελευταία πέντε χρόνια και να διεκδικήσει εκ νέου. Όχι από την ίδια αδύναμη θέση που βρίσκονταν οι Σουφραζέτες αλλά με την ωριμότητα 100 ετών διεκδικήσεων.
Κι αν κάποιος αναρωτιέται τι έμεινε να διεκδικήσουν οι γυναίκες σήμερα τα νούμερα δεν λένε ψέματα.
Οι μισθολογικές ανισότητες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 2015, είναι μια ενοχλητική πραγματικότητα. Στην Ελλάδα, η διαφορά των συνολικών αποδοχών μεταξύ των δύο φύλων ανέρχεται σε 45,2%,. Η μέση ωριαία αμοιβή των γυναικών στην Ευρώπη είναι κατά 16,3% χαμηλότερη από την αντίστοιχη των ανδρών, την ίδια στιγμή που τα άμισθα καθήκοντα (νοικοκυριό, φροντίδα των παιδιών ή συγγενικών προσώπων) αναλογούν σε μεγαλύτερη κλίμακα στις γυναίκες απ' ότι οι άνδρες. Κι όλα αυτά παρά το γεγονός, σύμφωνα με έρευνα της ΕΕ, ότι οι γυναίκες έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο από τους άνδρες αντιπροσωπεύοντας το 60% των αποφοίτων πανεπιστημίου στην ΕΕ.
Το νέο φεμινιστικό κίνημα δεν διεκδικεί πλέον μόνο τη νομική κατοχύρωση στοιχειωδών δικαιωμάτων για τις γυναίκες, αλλά μάχεται ενάντια στη σεξουαλική αντικειμενικοποίησή τους, στην αορατότητά τους, στην κάθε μορφή βίας και γενικότερα σε ό,τι στέκεται εμπόδιο στην κοινωνική ισότητα. Διεκδικεί μια κοινωνία όπου όλοι έχουν ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες, ανεξάρτητα από το φύλο, τη σεξουαλικότητα, ή τις όποιες προκαταλήψεις.
* Σε βουλευτικές εκλογές, οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου του 1956. Ήταν η απαρχή της εφαρμογής στην πράξη της καθολικής ψηφοφορίας, που είχε κατοχυρωθεί ήδη στο Σύνταγμα του 1864, με την αναγνώριση της ιδιότητας του πολίτη στις γυναίκες.
Πέρασε σχεδόν ένας αιώνας μέχρις ότου καταφέρουν οι Ελληνίδες να φτάσουν στην κάλπη, έχοντας κατακτήσει πλήρως το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις βουλευτικές εκλογές του 1956, με τη Λίνα Τσαλδάρη της ΕΡΕ και τη Βάσω Θανασέκου της «Δημοκρατικής Ένωσης» να εισέρχονται στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Η Λίνα Τσαλδάρη έγινε και η πρώτη γυναίκα - υπουργός, καθώς ανέλαβε το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Καραμανλή. Την ίδια χρονιά εκλέχθηκε και η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα, στην Κέρκυρα.
Πρωτεργάτης στον αγώνα για τη συμμετοχή των γυναικών στα πολιτικά πράγματα της χώρας στάθηκε το φεμινιστικό κίνημα. Η Καλλιρρόη Παρρέν, εκδότρια του περιοδικού Εφημερίς των Κυριών, ήταν η πιο σημαντική φωνή έκφρασης αυτών των διεκδικήσεων. Η ισότητα των δυο φύλων και η απαίτηση για τη χορήγηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, οδήγησε στη σύσταση πολλών γυναικείων οργανώσεων, με αποτέλεσμα κατόπιν πιέσεων τους να φτάσουμε στο προεδρικό διάταγμα της 5ης Φεβρουαρίου του 1930 που αναγνώριζε το δικαίωμα του εκλέγειν για τις Ελληνίδες, αλλά μόνο για τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές και μόνο για τις εγγράμματες άνω των 30 ετών.
Η πλήρης κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών ψηφίστηκε στις 28 Μαΐου του 1952, χωρίς όμως τελικά να συμμετάσχουν στις εκλογές του Νοεμβρίου, γιατί δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Το 1953, σε επαναληπτική εκλογή στη Θεσσαλονίκη, εξελέγη η πρώτη γυναίκα βουλευτής. Ήταν η Ελένη Σκούρα («Ελληνικός Συναγερμός»), που μαζί με τη Βιργινία Ζάννα («Κόμμα Φιλελευθέρων»), υπήρξαν οι δυο πρώτες γυναίκες υποψήφιες για το βουλευτικό αξίωμα.
Το γυναικείο κίνημα πέτυχε τη μεγαλύτερη νίκη του, όταν στο Σύνταγμα του 1975 καθιερώθηκε η αρχή της ισότητας των δυο φύλων. Ο αριθμός των γυναικών βουλευτών αυξήθηκε σημαντικά με την πάροδο των χρόνων κι έτσι στη Βουλή του 2004 συμμετέχουν συνολικά 40 γυναίκες. Είναι ο μεγαλύτερος αριθμός μέχρι σήμερα, αλλά αντιστοιχεί μόλις στο 13% του συνόλου των μελών της Βουλής.
Στην Κύπρο, οι γυναίκες ψήφισαν από τις πρώτες εκλογές στη Μεγαλόνησο το 1960. Πρώτη βουλευτής εξελέγη η τουρκοκύπρια Αϊλά Κιαζίμ, ενώ πρώτη Ελληνοκύπρια η Ρήνα Κατσελή, μέλος του «Δημοκρατικού Κόμματος», που εξελέγη το 1981. Η κυρία Κατσελή εμφανίστηκε στην πρώτη συνεδρίαση της Βουλής για να δώσει το νενομισμένο όρκο με τσεμπέρι και κυπριακή ενδυμασία. Σήμερα, στη Βουλή των Αντιπροσώπων υπάρχουν 8 γυναίκες σε σύνολο 56 ελληνοκυπρίων βουλευτών, ποσοστό 14,3%.
Πηγή: Σαν σήμερα
