Συμπληρωματικό Μνημόνιο με υπογραφή Τσίπρα

Η ελληνική κυβέρνηση αποδείχθηκε διαπραγματευτικά ανύπαρκτη.

Ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας και οι βασικοί συνεργάτες του πανηγυρίζουν εδώ και μερικές εβδομάδες την υποτιθέμενη έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα-μνημόνιο και δηλώνουν σε όλους τους τόνους ότι δεν υπάρχει περίπτωση να υπογράψουν νέο πρόγραμμα-μνημόνιο. Η επικοινωνιακή τους πολιτική κατέρρευσε από τη στιγμή που η ελληνική πλευρά έβαλε την υπογραφή της σε ένα κείμενο που προετοίμασαν οι εκπρόσωποι των θεσμών και των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης και περιέχει 40 σελίδες νέων μέτρων και δεσμεύσεων για τα επόμενα χρόνια.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι το κείμενο των 40 σελίδων τιτλοφορείται «Συμπληρωματικό Μνημόνιο Συνεννόησης», προετοιμάζοντας το έδαφος για όσα πρόκειται να ακολουθήσουν.

Δυσάρεστη έκπληξη

Παρά το γεγονός ότι συμμετέχω στην Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στην Ομάδα Εργασίας της Επιτροπής που παρακολουθεί την εφαρμογή του ελληνικού προγράμματος-μνημονίου, το περιεχόμενο του Συμπληρωματικού Μνημονίου είναι πολύ χειρότερο απ’ ό,τι μας το περιέγραφαν και το περίμενα.

Κατά την άποψή μου, τέσσερις είναι οι παράγοντες που προσδιόρισαν ένα δύσκολο και σε μεγάλο βαθμό αντιπαραγωγικό περιεχόμενο.

Πρώτον, η αξιοπιστία της κυβέρνησης Τσίπρα είναι περιορισμένη και γι’ αυτό οι Ευρωπαίοι εταίροι και πιστωτές επέβαλαν αυστηρές δεσμεύσεις, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν το στοιχείο του ρίσκου.

Την κατάσταση περιέπλεξε η προσπάθεια αρκετών υπουργών να πείσουν ότι η κυβέρνηση θα βρει τρόπο να παρακάμψει τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει και τα συγκεκριμένα μέτρα που έχει υπογράψει και ψηφίσει. Ο υπουργός Οικονομικών κ. Τσακαλώτος, γνωρίζοντας τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει η αναξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης, επαναλάμβανε σε κάθε ευκαιρία ότι θα εφάρμοζε πλήρως τα συμφωνηθέντα. Άλλοι υπουργοί, όπως η κ. Φωτίου, ο κ. Πετρόπουλος, η κ. Αχτσιόγλου, έστειλαν εντελώς διαφορετικά μηνύματα, με αποτέλεσμα να προκαλέσουν την ισοπεδωτική παρέμβαση των Ευρωπαίων εταίρων και των πιστωτών.

Δεύτερον, η ιταλική κρίση δεν βοήθησε την ελληνική υπόθεση, αντίθετα χρησιμοποιήθηκε η περίπτωση της Ελλάδας για να σταλούν –μέσω του Συμπληρωματικού Μνημονίου– αυστηρά μηνύματα προσαρμογής στη νέα κυβέρνηση συνασπισμού της Ιταλίας, η οποία αποτελείται από κατά κανόνα δεξιόστροφους ευρωσκεπτικιστές και αντιευρωπαίους με κοινό χαρακτηριστικό τον επιθετικό λαϊκισμό.

Τρίτον, η γενικότερη αλλαγή του συσχετισμού πολιτικών δυνάμεων στην Ε.Ε. υποχρεώνει τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Ευρωζώνης να είναι ιδιαίτερα αυστηρές στη διαχείριση του ελληνικού ζητήματος, για να περιορίσουν το πολιτικό κόστος που συνδέεται με αυτό. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Γερμανίας, όπου η νέα κυβέρνηση Χριστιανοδημοκρατών-Σοσιαλδημοκρατών υπό την καγκελάριο Μέρκελ είναι πιο προσεκτική στις κινήσεις της από την προηγούμενη εξαιτίας της μεγάλης πολιτικής πίεσης που δέχεται από την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία, η οποία είναι πλέον κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, και τους Φιλελεύθερους. Τα δύο κόμματα της αντιπολίτευσης τάσσονται κατά της συμμετοχής της Γερμανίας στο ελληνικό πρόγραμμα και κατά της συνέχισης της συμμετοχής της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Έχουμε φτάσει στο σημείο να θεωρούμε ότι ο πολυσυζητημένος πρώην υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας κ. Σόιμπλε έδειχνε μεγαλύτερη κατανόηση στα ελληνικά συμφέροντα και τις ιδιαιτερότητες από τον σοσιαλδημοκράτη αντικαταστάτη του κ. Σολτς.

Τέταρτον, εάν κρίνουμε από το περιεχόμενο του Συμπληρωματικού Μνημονίου, οι Ευρωπαίοι εταίροι και οι πιστωτές δεν καταλαβαίνουν πλήρως πώς λειτουργεί η ελληνική οικονομία και ποιες είναι οι ανάγκες της, επειδή η κυβέρνηση Τσίπρα δεν είναι σε θέση να τους το εξηγήσει και να τους κάνει να συμφωνήσουν σε θέσεις και πολιτικές που βελτιώνουν την κατάσταση και την προοπτική της ελληνικής οικονομίας.

Δύσκολα μέτρα

Τα μέτρα που περιέχονται στο Συμπληρωματικό Μνημόνιο είναι τα περισσότερα δύσκολα και σε αρκετές περιπτώσεις αντιπαραγωγικά.

Επισημοποιείται η νέα μεγάλη μείωση των συντάξεων από τον Ιανουάριο του 2019, ενώ αφήνεται στο ΔΝΤ η πρωτοβουλία για εφαρμογή από το 2019 της μεγάλης μείωσης του αφορολόγητου ορίου του ετήσιου εισοδήματος, η οποία είναι προγραμματισμένη για τον Ιανουάριο του 2020. Η διατύπωση του Συμπληρωματικού Μνημονίου δείχνει την ισχυρή επιρροή του ΔΝΤ στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής, ανεξάρτητα από το εάν θα ικανοποιηθεί για τις ρυθμίσεις για το χρέος και θα παραμείνει στη χρηματοδότηση του ελληνικού προγράμματος.

Η κυβέρνηση αναλαμβάνει την υποχρέωση να αντιμετωπίσει τους «δημοσιονομικούς κινδύνους» που μπορούν να προκαλέσουν μελλοντικές δικαστικές αποφάσεις με ισοδύναμα μέτρα. Αυτό σημαίνει ότι αν δοθούν πίσω χρήματα σε δικαιούχους –για παράδειγμα, συνταξιούχους– με αποφάσεις της Δικαιοσύνης, η κυβέρνηση θα έχει την υποχρέωση να καλύψει το δημοσιονομικό κενό που θα δημιουργηθεί με πρόσθετους φόρους ή μεγαλύτερες περικοπές.

Εντύπωση προκαλεί η δέσμευση της κυβέρνησης να προχωρήσει στη διεύρυνση της βάσης του φόρου ακίνητης περιουσίας, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο από τους Ευρωπαίους εταίρους και τους πιστωτές. Αυτό σημαίνει ότι ο πολυσυζητημένος ΕΝΦΙΑ δεν θα καταργηθεί αλλά θα γίνει αυστηρότερος για τη μεσαία και τη μικρή ιδιοκτησία. Υπάρχει σαφής πρόβλεψη για την αυστηροποίηση του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων ως προς τις δημοπρασίες και τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς, για να ασκηθεί μεγαλύτερη πίεση στους οφειλέτες του Δημοσίου που δεν είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους. Άλλα μέτρα που θα απασχολήσουν την κοινή γνώμη είναι η πλήρης κατάργηση του ΕΚΑΣ, η καταβολή των συντάξεων μόνο στο 30% του συνόλου εκείνων που υπέβαλαν αίτηση συνταξιοδότησης το 2017 προκειμένου να υπάρξει δυνατότητα να ικανοποιηθούν όλοι όσοι υπέβαλαν αίτηση το 2016, η καταβολή μόνο 13.800 νέων επικουρικών συντάξεων στους δικαιούχους.

Ενδεικτική της αδυναμίας των Ευρωπαίων εταίρων και των πιστωτών να ανταποκριθούν στις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας είναι και η δέσμευση που περιλαμβάνεται στο Συμπληρωματικό Μνημόνιο για αύξηση της φορολογίας της εμπορικής ναυτιλίας στην κατεύθυνση που υποδεικνύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την πίεση κυρίως της Γερμανίας. Σε μια περίοδο κατά την οποία το Brexit σπρώχνει το Ηνωμένο Βασίλειο στη μείωση της σχετικής φορολογίας και ο Πρόεδρος της Κύπρου κ. Αναστασιάδης έχει στρώσει το κόκκινο χαλί για τους Έλληνες εφοπλιστές, προετοιμάζονται μέτρα που θα περιορίσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας.

Πολιτικό πρόβλημα

Η δημοσιοποίηση του Συμπληρωματικού Μνημονίου δημιουργεί τεράστιο πολιτικό πρόβλημα στην κυβέρνηση Τσίπρα και στον ΣΥΡΙΖΑ, γιατί επιβεβαιώνει τους χειρότερους φόβους των Ελλήνων. Όχι μόνο μας στέρησαν τη δυνατότητα να βγούμε από το δεύτερο πρόγραμμα-μνημόνιο το 2015 αλλά μας εγκλώβισαν στο σκληρότερο τρίτο πρόγραμμα-μνημόνιο μέχρι τον Αύγουστο του 2018 και τώρα αποκαλύπτεται η ύπαρξη ενός Συμπληρωματικού Μνημονίου, το οποίο προσδιορίζει την οικονομική και κοινωνική πολιτική τα επόμενα χρόνια.

Κατά την άποψή μου, αυξάνονται οι πιθανότητες να πάμε σε εκλογές το φθινόπωρο του 2018, όχι γιατί υπάρχει πολιτικός σχεδιασμός στο Μαξίμου, αλλά γιατί η κυβέρνηση θα «κουτρουβαλήσει», πιθανότατα, σε εκλογές εξαιτίας των συνεπειών της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής που εφαρμόζει.