Η τιμή της ψήφου

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ο πρεσβύτερος μας έβαλε το 1979 (ισχύς από 1.1.1981) στην τότε ΕΟΚ. Αυτός ο ίδιος το 1974 ηγήθηκε της ομαλής μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία και νομιμοποίησε το Κομμουνιστικό Κόμμα, κλείνοντας το κεφάλαιο «Εμφύλιος».

Τον διαδέχτηκε το 1981 ο «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» Ανδρέας Παπανδρέου με αξίωση «η Ελλάδα στους Έλληνες» και «Αλλαγή», για να έρθει η εθνική ανεξαρτησία, η ισότητα και η ενίσχυση των «μη προνομιούχων». Φυσικά δεν έβγαλε τη χώρα από την ΕΟΚ, αντίθετα έμεινε μέσα και μοίρασε αφειδώς το χρήμα που εισέρρευσε από την «καταραμένη». Οι ψηφοφόροι του τον συγχώρεσαν εύκολα, γιατί το βιοτικό επίπεδο αυξήθηκε θεαματικά. Ουδείς ασχολήθηκε με τη λεπτομέρεια ότι τα λεφτά της ΕΟΚ ήταν αποτέλεσμα του οράματος Καραμανλή, ούτε με το γεγονός ότι ο Α. Παπανδρέου έκανε «κωλοτούμπα».

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1990 κλήθηκε να κυβερνήσει ενώ η χώρα ήταν στα όρια της χρεοκοπίας. Εκτέλεσε, μόνη αυτή στην προ μνημονίων εποχή, ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, αναμόρφωσε το ασφαλιστικό σύστημα και δρομολόγησε νομικό πλαίσιο ιδιωτικοποιήσεων και εκκαθάρισης προβληματικών επιχειρήσεων. Καθόλου τυχαία, πριν πέσει, το ΠΑΣΟΚ είχε αλλάξει τον εκλογικό νόμο και ο Μητσοτάκης τα έκανε όλα αυτά με 151 βουλευτές.

Ακολούθησαν κυβέρνηση υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου στα τελευταία των δυνάμεών του και δύο τετραετίες με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Σημίτη. Ο τελευταίος, με σύνθημα τον «εκσυγχρονισμό», ακολούθησε σχετικά σφιχτή οικονομική πολιτική, με στρατηγικό στόχο την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη, τον οποίο και πέτυχε. Η σύγκλιση με την Ευρωζώνη έφερε άνθηση στο χρηματιστήριο, το οποίο λειτούργησε ως πυραμίδα η οποία «μοίρασε» χρήμα, υποκαθιστώντας εν μέρει τις κρατικές παροχές. Ο ίδιος απέτυχε το 1998 να παρέμβει εκ νέου στο ασφαλιστικό σύστημα, ολοκληρώνοντας και βελτιώνοντας τη μεταρρύθμιση Μητσοτάκη.

Η περιοριστική πολιτική Σημίτη, η σύνδεση της χώρας με την ΟΝΕ αρχικά και η ένταξη στο ευρώ έφεραν χαμηλά επιτόκια, τα οποία με τη σειρά τους επέτρεψαν ισχυρό κρατικό και ιδιωτικό δανεισμό. Ξεκίνησε η περίοδος της ευημερίας με τα διεθνή για το κράτος και τραπεζικά για τους ιδιώτες δανεικά, ως να ήταν αγύριστα.

Η περίοδος της ευημερίας των δανεικών συνεχίστηκε αμείωτη επί κυβερνήσεων Κώστα Καραμανλή το 2004 έως το 2009. Η εκλογή επιτεύχθηκε με σύνθημα την επανίδρυση του κράτους, αλλά σκόνταψε (και αυτή) στην απληστία της βάσης, η οποία ήθελε παροχές.

Δυο γενιές γλέντι

Όλα τα χρόνια, πλην περιόδου Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, σημαδεύτηκαν από αθρόες προσλήψεις στο Δημόσιο, κρατικές και κοινοτικές επιδοτήσεις προς πάσα κατεύθυνση και απουσία σοβαρών κανόνων λειτουργίας και ελέγχων.

Δύο γενιές Ελλήνων κατανάλωσαν και γλέντησαν σαν να μην υπάρχει αύριο, χωρίς να νοιαστούν πραγματικά από πού προέκυπτε το χρήμα που κυκλοφορούσε. Πλησιάζοντας στο 2008 θεωρούσαμε αυτονόητο ότι ο φοιτητής θα αποκτήσει αυτοκίνητο επειδή διάβασε και πέρασε, ότι ο υπάλληλος παίρνει μισθό τρεις φορές τον σημερινό επειδή έτσι πρέπει για να ζήσει καλά, ότι μπορούμε να αγοράσουμε διπλάσιο σπίτι και διπλάσιο αυτοκίνητο γιατί έμοιαζε φτηνό.

Όλα αυτά γίνονταν την ώρα που βιομηχανίες και βιοτεχνίες είτε έκλειναν οριστικά και μεταφέρονταν σε άλλες χώρες είτε μετατρέπονταν σε αντιπροσωπείες. Όταν ο αγροτικός τομέας μετέτρεψε τις επιδοτήσεις σε εισαγόμενη κατανάλωση, δεν αναδιαρθρώθηκε και δεν εκσυγχρονίστηκε. Ο ιδιωτικός τομέας εγκατέλειψε την παραγωγή και επιδόθηκε σε εισαγωγικό εμπόριο προϊόντων και υπηρεσιών και μετέτρεψε τον φτηνό δανεισμό σε εφήμερο πλούτο και όχι σε εκσυγχρονισμένες υποδομές.

Συνοδεύτηκαν από ένα διαχρονικό ξήλωμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, με κατάργηση κάθε αξιολογικής διαδικασίας μέσα στο σχολείο και μετατροπή του λυκείου σε αχρείαστο εξεταστικό κέντρο, μια και ουσιαστικά όποιος έδινε εξετάσεις περνούσε σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, που ιδρύθηκαν σαν μανιτάρια παντού. Το ότι ο μέσος πτυχιούχος πανεπιστημίου δυσκολεύεται να γράψει ένα στρωτό κείμενο εξακολουθεί να μη μας προβληματίζει.

Χάσαμε το μέτρο και παρακάμψαμε κάθε κριτήριο γνώσης ή ηθικής στις επιλογές μας. Κρατήσαμε ως μοναδικό κριτήριο καταξίωσης το χρήμα (απ’ όπου κι αν προέρχεται) και απόλυτα λογικά όταν «ξέσπασε η κρίση» μας ήρθε ο ουρανός στο κεφάλι. Δεν ήταν κάτι απροσδόκητο. Ήταν απόλυτα προβλέψιμο. Ουδείς όμως μας υποχρέωσε να ψηφίσουμε όποιον μοίρασε τα περισσότερα. Ουδείς μας υποχρέωσε να πηγαίνουμε εκδρομή με διακοποδάνεια την εποχή που οι μισητοί(;) Γερμανοί ενσωμάτωναν την Ανατολική Γερμανία με σκληρή λιτότητα και σοσιαλιστική κυβέρνηση κι εμείς τους κοροϊδεύαμε ότι δεν ξέρουν να ζουν. Σήμερα ρωτάμε πού πάνε τα λεφτά όταν κόβονται οι μισθοί. Δεν ρωτήσαμε από πού ήρθαν όταν αυξάνονταν.

Θα ξαναψηφίσουμε όποιον τάξει;

Με αυτές τις συμπεριφορές και αυτές τις αντιλήψεις, ήταν απόλυτα φυσιολογικό να πιστέψουμε ότι κρίση θα παρέλθει εύκολα αν (ξανα)ψηφίσουμε… όποιον τάξει τα περισσότερα. Δεν βασίσαμε τον πλούτο μας στην παιδεία, στην εργασία, στον μόχθο. Παρακάμψαμε τη δεοντολογία στη συμπεριφορά μας. Βγάλαμε την ανάλυση και τον προβληματισμό από την εκλογική μας συμπεριφορά. Κάπως έτσι, το μόνο πρόγραμμα ανόρθωσης που εφαρμόστηκε είναι τα ξένα μνημόνια και κανένα ελληνικό.

Εμείς ψηφίσαμε όποιον ψηφίσαμε με βάση αυτά που μοίραζε. Τον μαυρίσαμε μόνο όταν διαπιστώσαμε ότι δεν μοιράζει άλλο και πήγαμε στον επόμενο που υποσχέθηκε ότι αυτός θα μοιράσει. Το ότι δεν υπήρχε τίποτα να μοιραστεί αρνηθήκαμε να το δούμε. Ήταν και ίσως παραμένει μέσα μας «φυσιολογικό» ένα χρεοκοπημένο κράτος να μοιράζει λεφτά. Δυσκολευόμαστε να αποδεχτούμε ότι αυτού του είδους η μοιρασιά μπορεί να σημαίνει ότι η μια κοινωνική ομάδα κυριολεκτικά τρώει τις σάρκες της άλλης.

Τώρα που δεν υπάρχει τίποτα να μοιραστεί, αναγκαστικά θα επαναπροσδιορίσουμε. Θα θυμηθούμε και τις αξίες των προγόνων μας (καλός καγαθός) και τις αξίες της γιαγιάς μας (να είσαι τίμιος και εργατικός) και τις αξίες των γονιών μας (φιλοξενούμε τον φίλο και δεν τον αφήνουμε να πάει στο πεντάστερο για τριήμερο).

Πλέον δεν υπάρχει χρήμα να επιδείξουμε και, θέλουμε δεν θέλουμε, θα ξαναβρούμε τις βασικές ανθρώπινες αρετές. Θα είμαστε φτωχοί. Η μετανάστευση θα αυξηθεί. Θα ανακαλύψουμε και πάλι ότι η ευτυχία βρίσκεται στις σχέσεις με τους ανθρώπους και στην προσπάθεια. Το αποτέλεσμα θα έρθει αργότερα και θα είναι καλό. Το ενδιάμεσο θα είναι πολύ δύσκολο. Στο μεταξύ, θα μάθουμε να ψηφίζουμε.

Ψήφος χωρίς τιμή θα είναι ψήφος με τιμή.