Ήττα Τραμπ στη χάραξη της πολιτικής των ΗΠΑ στα Βαλκάνια

Δύο βήματα πριν από την επιτυχή ολοκλήρωση της στρατηγικής της απομείωσης της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια βρίσκεται ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Μάικ Πενς. Το ένα βήμα είναι η ένταξη της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, το οποίο ολοκληρώνεται με το δημοψήφισμα της 30ής Σεπτεμβρίου, το δεύτερο είναι η επίλυση των διενέξεων ανάμεσα στη Σερβία και το Κόσοβο.

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της βαλκανικής πολιτικής των ΗΠΑ είναι ότι η εκδίωξη των Ρώσων από τα Βαλκάνια, η οποία έχει ενοχλήσει σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό τη Ρωσία, συμβαίνει επί προεδρίας Τραμπ, ο οποίος θεωρεί ότι η ένταση στις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία είναι αποτέλεσμα της αμερικανικής πολιτικής.

Εκείνο το οποίο είναι βέβαιο είναι ότι ο Πρόεδρος Τραμπ δεν συμμερίζεται την επιλογή της πίεσης στη Ρωσία στα Βαλκάνια, αλλά δεν διαχειρίζεται ο ίδιος το θέμα και συνήθως αποφεύγει να αναφέρεται σε αυτό.

Ενδεικτική της στάσης του Αμερικανού Προέδρου ήταν η απάντησή του όταν το καλοκαίρι σε συνέντευξή του στο Fox Channel ρωτήθηκε από τον παρουσιαστή Τάκερ Κάρλσον «γιατί πρέπει ο γιος μου να πάει στο Μαυροβούνιο να το υπερασπιστεί από μια επίθεση;».

«Καταλαβαίνω τι λες, έχω κάνει κι εγώ την ίδια ερώτηση» είπε ο Πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος προσέθεσε: «Το Μαυροβούνιο είναι μία μικροσκοπική χώρα με πολύ δυνατούς ανθρώπους. Μπορεί να γίνουν επιθετικοί και, συγχαρητήρια, είσαι στον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο!».

Το Μαυροβούνιο ήταν η πρώτη στρατηγική ήττα της Ρωσίας στα Βαλκάνια, όταν τον Οκτώβριο του 2016, λίγο πριν από τις εκλογές που κέρδισε ο Πρόεδρος Τραμπ, αποτράπηκε η απόπειρα φιλορωσικού πραξικοπήματος για να αποσοβηθεί η ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Το πραξικόπημα απέτυχε και το Μαυροβούνιο, χώρα των 630.000 κατοίκων ανάμεσα σε Σερβία, Κροατία, Βοσνία και Αλβανία, εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ τον Ιούνιο του 2017.

Ο Πενς αναλαμβάνει την προσέγγιση Αθήνας-Σκοπίων

Περίπου έναν μήνα αργότερα, στις 17 Ιουλίου 2017, ο κ. Πενς είχε διαδοχικές τηλεφωνικές συνομιλίες με τους κ.κ. Τσίπρα και Ζάεφ, με τον οποίο συναντήθηκε δεκαπέντε ημέρες αργότερα στην πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου, Ποντγκόριτσα, στη συνάντηση της Πρωτοβουλίας της Αδριατικής.

Σύμφωνα με πληροφορίες, που η σερβική «Τέλεγκραφ» δημοσίευσε αμέσως μετά τη συνάντηση, στις 3 Αυγούστου 2017, ο κ. Πενς ενημέρωσε τον κ. Ζάεφ ότι η Αθήνα δέχεται συμβιβαστική λύση για το θέμα του ονόματος στο «Βόρεια Μακεδονία».

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όταν ο κ. Τσίπρας συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Τραμπ στις ΗΠΑ στις 17 Οκτωβρίου 2017, δεν έγινε καμία αναφορά στα θέματα των Βαλκανίων. Όμως την επομένη μέρα ο κ. Τσίπρας συναντήθηκε με τον κ. Πενς και σύμφωνα με την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου «οι δύο ηγέτες επιβεβαίωσαν την υποστήριξή τους στην ευρωατλαντική ενσωμάτωση της Τουρκίας και των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων». Δύο μήνες αργότερα ξεκίνησε το ταξίδι που ολοκληρώθηκε με την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Όλοι για τον Ζάεφ

Το «ναι» στο δημοψήφισμα της 30ής Σεπτεμβρίου έχει μια συντριπτική παγκόσμια υποστήριξη. Από τις ΗΠΑ, απ’ όπου μετέβη στη χώρα ο υπουργός Άμυνας Τζέιμς Μάτις, τη Γερμανία, με επισκέψεις της καγκελαρίου Μέρκελ και του υπουργού Εξωτερικών Χάικο Μάας, την Ε.Ε., με επισκέψεις του προεδρεύοντος του Συμβουλίου, Αυστριακού καγκελαρίου Κουρτς και της ύπατης εκπροσώπου για θέματα εξωτερικής πολιτικής Φεντερίκα Μογκερίνι και πολλών άλλων.

Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται το μήνυμα του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους, η υποστήριξη του οποίου στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ το 2008 μπορεί να ήταν αναποτελεσματική, αλλά στα Σκόπια χαίρει εκτίμησης.

Ο λακωνικός Τραμπ

Όλο αυτό το διάστημα, παρά τις προσδοκίες της Αθήνας, ο Πρόεδρος Τραμπ μίλησε μόνο μία φορά για τη Συμφωνία των Πρεσπών, στο μήνυμά του στον ομόλογό του της ΠΓΔΜ για την ανεξαρτησία της χώρας, στο οποίο χαιρέτισε μεν τη συμφωνία, αλλά απέφυγε να αναφερθεί στο δημοψήφισμα και δεν αντιμετώπισε την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ ως βέβαιη.

«Οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να υποστηρίξουν τη Μακεδονία, ειδικά όσον αφορά τις επερχόμενες συνομιλίες για την ένταξή σας στο ΝΑΤΟ» έλεγε ο κ. Τραμπ σε ένα μήνυμα 120 λέξεων, οι έξι από τις οποίες ήταν Μακεδονία, δηλαδή το όνομα της χώρας που θα πάψει να υπάρχει εάν ισχύσει η συμφωνία την οποία χαιρέτισε.

Στο ίδιο πλαίσιο πρέπει να ενταχθεί και η προχθεσινή επίσκεψη του κ. Ζάεφ στην Ουάσινγκτον, κατά την οποία στον Λευκό Οίκο έγινε δεκτός και πάλι από τον αντιπρόεδρο Πενς και όχι από τον Πρόεδρο Τραμπ. Η διαφορά ήταν ότι ο αντιπρόεδρος θεωρεί βέβαιη την ένταξη της χώρας σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε., καθώς, όπως ανέφερε στην ανακοίνωση που εξέδωσε ο Λευκός Οίκος, «ο αντιπρόεδρος εξέφρασε την υποστήριξή του στη χώρα, καθώς προχωρά προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.».

Η επέλαση των αφανών Ρώσων

ΗΠΑ και Ε.Ε. συνδέουν την αντίθεση στη συμφωνία με τη Ρωσία και εκφράζουν ανησυχία για το ενδεχόμενο ρωσικής παρέμβασης στο δημοψήφισμα. Όμως, όταν ζητήθηκε από Αμερικανό διπλωμάτη να σχολιάσει το γεγονός ότι οι ρωσικές αντιδράσεις έχουν υποχωρήσει, αυτός εξέφρασε την άποψη ότι «οι Ρώσοι δουλεύουν υπόγεια».

Την άποψη, η οποία ενισχύθηκε από τις απελάσεις Ρώσων διπλωματών από την Ελλάδα και τις καταγγελίες για δράση Ρώσων πρακτόρων στα Σκόπια, έδειξε να συμμερίζεται στις δηλώσεις του από τα Σκόπια ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Τζέιμς Μάτις, αλλά ο κ. Ζάεφ προτίμησε δημόσια να υποβαθμίσει, χαρακτηρίζοντας τη Ρωσία «φίλη χώρα».

Πάντως, ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ παίζει χωρίς αντίπαλο στο θέμα του δημοψηφίσματος, αφού, εκτός από τη διεθνή υποστήριξη και τον αλβανικό ενθουσιασμό, δεν σηκώνει το θέμα ούτε το VMRO της αντιπολίτευσης, το οποίο, σύμφωνα με τηλεγραφήματα της αμερικανικής πρεσβείας του 2008, τα οποία διέρρευσαν στο Wikileaks, είχε κάνει προς την Ελλάδα προτάσεις λύσης που ελάχιστα απέχουν από τα συμφωνηθέντα στις Πρέσπες.

Μετά τις διαρροές, το VMRO, το οποίο πιέζεται και με σκάνδαλα διαφθοράς κατά την περίοδο Γκρούεφσκι 2006-2014, δείχνει να μην καταλήγει στην πρόταση για αποχή, η οποία θα έθετε σε αμφισβήτηση τη νομιμότητα του δημοψηφίσματος αν δεν προσερχόταν στις κάλπες το 50% των εγγεγραμμένων, αλλά στην ψήφο κατά συνείδηση.

Όμως το ενδεχόμενο της αυξημένης αποχής ανησυχεί, όπως προκύπτει και από την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, σύμφωνα με την οποία Πενς και Ζάεφ συζήτησαν τη «σημασία για όλους τους πολίτες να ψηφίσουν σε αυτό το σημαντικό σταυροδρόμι για το μέλλον της χώρας».

Στην ανακοίνωση του Λευκού Οίκου ο όρος «Μακεδονία» χρησιμοποιείται μόνο μία φορά και δεν επαναλαμβάνεται αυτό το οποίο ο αντιπρόεδρος είχε πει στο Μαυροβούνιο: «Το κουράγιο σας, ειδικά απέναντι στη ρωσική πίεση, εμπνέει τον κόσμο και σας συγχαίρω γι’ αυτό». Πιθανόν να το κρατάει να το πει στον Πρόεδρο της Σερβίας την 1η Οκτωβρίου, που θα έρθει ως πρώτο θέμα στο προσκήνιο η λύση στις διενέξεις Σερβίας-Κοσόβου.