Κάθε δήμος είναι και μια μονάδα πολιτισμού

Η συγκινητική ιστορία με το παιδάκι και τους αστερίες είναι λίγο-πολύ γνωστή. Ένα παιδί βλέπει στην άκρη της παραλίας χιλιάδες αστερίες που τους ξέβρασε το κύμα και αργοπεθαίνουν. Γρήγορα αρπάζει έναν και τον πετάει πίσω στο νερό. Ένας περαστικός βλέπει τη σκηνή και του λέει ότι δεν έχει νόημα αυτό που κάνει, αφού οι υπόλοιποι αστερίες δεν πρόκειται να γλιτώσουν. Το παιδί σκέφτεται και του απαντά: «Ναι, αλλά τουλάχιστον εγώ έσωσα έναν». Παρά την ενάρετη διδαχή της ιστορίας και τον εξαίσιο χαρακτήρα του παιδιού, δυστυχώς ο περαστικός είχε δίκιο. Άλλο πράγμα η λύση και άλλο η ελεημοσύνη.

Ορισμένες φορές οι τοπικές κοινωνίες, έχοντας να αντιμετωπίσουν συσσωρευμένα προβλήματα δεκαετιών, επιλέγουν την απονενοημένη πρακτική τού να επισκευάσουν λίγα κεντρικά πεζοδρόμια ή να αναπλάσουν την κεντρική πλατεία, ελπίζοντας ότι έτσι θα «πάρει ανάσα» όλος ο δήμος. Η αλήθεια είναι ότι, πράγματι, υπάρχουν φορές που η κατάσταση φαίνεται να έχει φτάσει τόσο κοντά στο απροχώρητο, που η διάσωση του ενός και μοναδικού… αστερία μοιάζει να είναι η μοναδική διαθέσιμη λύση.

Ωστόσο, η μονάδα δεν πρέπει ούτε μπορεί να είναι ο ένας δρόμος ή το ένα πάρκο. Η μονάδα πλέον είναι ολόκληρος ο δήμος και μόνο αν τον εξετάσουμε σαν σύνολο θα βρούμε βιώσιμες λύσεις που θα τις βρουν και τα παιδιά μας. Και στη συνέχεια, αφού εξαντλήσουμε το γενικό, αφού πρέπει, ας εστιάσουμε και στο ειδικό, στον έναν… αστερία. Διότι ακόμη και όταν ένα πρόβλημα μοιάζει να είναι τοπικό και απομονωμένο, είναι μάλλον απίθανο να μη συνδέεται με όσα συμβαίνουν στη διπλανή γειτονιά και, εντέλει, και στον υπόλοιπο δήμο.

Οι νέες τάσεις διοίκησης επιβάλλουν πλέον συνολική αντιμετώπιση για συνολικές λύσεις. Τόσο η τεχνογνωσία όσο και το θεσμικό πλαίσιο διοίκησης και λήψης αποφάσεων έχουν ωριμάσει σε τέτοιον βαθμό που μπορούμε πλέον να θεσμοθετούμε και να υλοποιούμε σχέδια στρατηγικού χαρακτήρα για ολόκληρους δήμους σε συνεργασία με τις περιφέρειες στις οποίες ανήκουν.

Ένα δείγμα σύγχρονης στρατηγικής τοπικού χαρακτήρα είναι τα σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ), τα οποία, επειδή ακριβώς για να συνταχθούν απαιτούν σφαιρική αντιμετώπιση, προωθούν ρυθμίσεις για την προαγωγή της ποιότητας ζωής σε ολόκληρο τον δήμο και, συχνά, σε συνδυασμό με τους γειτονικούς του.

Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού ένας στόχος της «βιώσιμης αστικής κινητικότητας» επιβάλλει λ.χ. την επαρκή και ασφαλή προσβασιμότητα στους κοινόχρηστους χώρους, κάτι που προϋποθέτει ρυθμίσεις τέτοιες που να φέρνουν τον έναν χώρο «κοντύτερα» στον άλλον, με την έννοια της ευκολίας μετακίνησης. Αυτό με τη σειρά του έχει θετικές επιπτώσεις στην εμπορικότητα των κεντρικών περιοχών, που όμως δεν μπορεί να επιτευχθεί αν δεν μειωθεί η ρύπανση και η κατανάλωση ενέργειας, κάνοντας παράλληλα τις μετακινήσεις με μέσα μαζικής μεταφοράς ή με το ποδήλατο πιο ενδιαφέρουσες και πιο συμφέρουσες.

Ακούμε συχνά υποσχέσεις ότι «έχουμε σχέδιο για να τονωθεί εμπορικά η κεντρική περιοχή του δήμου μας». Δυστυχώς, όμως, παρατηρούμε ότι οι υποσχόμενοι σπάνια γνωρίζουν ότι για να πιάσει κανείς έναν τόσο φιλόδοξο αναπτυξιακό στόχο οφείλει να αναμετρηθεί με παράγοντες όπου ο ένας βάζει τρικλοποδιές στον άλλον, κατά τρόπο όχι και τόσο προφανή. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, να τονωθεί εμπορικά μια περιοχή με μερικές πρόχειρες πεζοδρομήσεις και στη συνέχεια επιβάλλοντας πρόστιμα σε όσα οχήματα δεν έχουν πλέον πού να σταθούν ή να παρκάρουν. Ούτε είναι δυνατόν για μια γειτονιά να «αποκτήσει πράσινο» αγοράζοντας ένα πανάκριβο οικόπεδο για πλατεία, όταν ακόμη δεν έχει βρεθεί η ασφαλή πρόσβαση σε αυτό ή, ακόμη συχνότερα, όταν δεν είναι γνωστό το ποσοστό των ωφελούμενων και εάν μια εναλλακτική θέση θα ωφελούσε περισσότερους πολίτες.

Οι τοπικές κοινωνίες, διά των εκλεγμένων εκπροσώπων τους, οφείλουν να αναμετρηθούν με τα βασικά προβλήματα αστικής κινητικότητας, όπως αυτά που σχετίζονται με την προσβασιμότητα στα πεζοδρόμια, καθώς και με τις υποδομές για την ασφαλή μετακίνηση των ΑμεΑ.

Επιπλέον, οι πολίτες οφείλουν να συμμετέχουν δραστήρια και τεκμηριωμένα στις διαβουλεύσεις, έτσι ώστε να καταστούν βιώσιμες οι λύσεις σε προβλήματα που προκύπτουν λ.χ. από την παράνομη στάθμευση ή από την άδικη (και επικίνδυνη) επιβάρυνση που προκαλείται σε περιοχές αμιγούς κατοικίας, στην προσπάθεια των οδηγών να γλιτώσουν την κίνηση της Μεσογείων περνώντας μέσα από τα στενά της Αγίας Παρασκευής.