H αποχώρηση Μέρκελ αλλάζει τους συσχετισμούς σε Γερμανία και Ε.Ε. - Free Sunday
H αποχώρηση Μέρκελ αλλάζει τους συσχετισμούς σε Γερμανία και Ε.Ε.
Το πιθανότερο είναι να μην εξαντλήσει την τετραετία.

H αποχώρηση Μέρκελ αλλάζει τους συσχετισμούς σε Γερμανία και Ε.Ε.

Η απόφαση της καγκελαρίου Μέρκελ να μη διεκδικήσει την επανεκλογή της στην ηγεσία του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, στο συνέδριο που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο στο Αμβούργο, προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις.

Πρώτον, έχει αρχίσει η μάχη για την ηγεσία στο εσωτερικό του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, εφόσον, όπως η ίδια η κ. Μέρκελ υποστήριζε μέχρι πριν από λίγο καιρό, ο επικεφαλής της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης πρέπει να είναι και επικεφαλής της κυβέρνησης σε περίπτωση που οι Χριστιανοδημοκράτες είναι στην εξουσία.

Δεύτερον, διαφαίνεται διολίσθηση της πολιτικής ζωής της Γερμανίας προς τα δεξιά, εφόσον η κ. Μέρκελ είχε επιλέξει να κινείται στον λεγόμενο μεσαίο χώρο αλλά δεν άντεξε πολιτικά και εκλογικά την απόφασή της να ανοίξει τα σύνορα και την κοινωνία σε 1 εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες το 2015.

Τρίτον, η αποδυνάμωση σε πρώτη φάση και η πιθανή απομάκρυνση της κ. Μέρκελ από την καγκελαρία πριν από τη λήξη της τετραετίας το 2021 κάνει ακόμη πιο δύσκολη την αναγκαία ευρωπαϊκή επανεκκίνηση. Έχουμε το Brexit σε κρίσιμο σταυροδρόμι, τη Γερμανία σε κατάσταση πολιτικής σύγχυσης, τον Πρόεδρο Μακρόν αποδυναμωμένο στη Γαλλία, την Ιταλία να κινείται σε πορεία ρήξης στις Βρυξέλλες, σοσιαλιστική κυβέρνηση μειοψηφίας στην Ισπανία που δεν μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες και τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ να ετοιμάζει ήδη τις βαλίτσες του, εφόσον δεν θα διεκδικήσει την επανεκλογή του σε αυτό το αξίωμα.

Σε αυτό το ευρωπαϊκό περιβάλλον η έναρξη της διαδικασίας αποχώρησης της κ. Μέρκελ από την εξουσία αποκτά τεράστια σημασία, εφόσον πρόκειται για την πιο έμπειρη πολιτικό με πρωταγωνιστικό ρόλο και η Γερμανία είναι οικονομικά, κατά συνέπεια και πολιτικά, η πιο σημαντική χώρα της Ε.Ε.

Τέταρτον, η διολίσθηση της Γερμανίας, χωρίς Μέρκελ, προς τα δεξιά θα κάνει πιο δύσκολη τη συνεννόηση της Αθήνας με το Βερολίνο και τις μεγάλες οικονομικές εκκρεμότητες που εξακολουθούμε να έχουμε μπροστά μας.

Η δήλωση του προέδρου της Ομοσπονδιακής Βουλής και πρώην υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας κ. Σόιμπλε ότι δέχτηκε πολλές φορές κριτική στη Γερμανία για την «κατανόηση» που έδειξε προς την κυβέρνηση Τσίπρα ακούγεται υπερβολική στην Ελλάδα, έχει όμως πολιτική βάση στη Γερμανία. Η δεξιά πτέρυγα της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης και η Χριστιανοκοινωνική Ένωση της Βαυαρίας δέχονται μεγάλη πολιτική πίεση από την άνοδο της σκληρής δεξιάς έως ακροδεξιάς –είναι θέμα ορισμού– Εναλλακτικής για τη Γερμανία και μπορεί να υιοθετήσουν αυστηρότερες θέσεις έναντι της Ελλάδας από αυτές που εξέφραζε ο Σόιμπλε, προκαλώντας την αντίδραση της ελληνικής κοινής γνώμης.

Τα αίτια

Η κ. Μέρκελ έπεσε θύμα των κοινωνικών και πολιτικών συνεπειών της απόφασής της να ανοίξει τα σύνορα και την κοινωνία της Γερμανίας σε 1 εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες που ήρθαν από την Τουρκία με πρωτοβουλία Ερντογάν, διευκολύνθηκαν από την κυβέρνηση Τσίπρα στη βάση του δόγματος «λιάζονται» και κατέληξαν μέσω του λεγόμενου βαλκανικού διαδρόμου σε Αυστρία, Γερμανία και Σουηδία.

Τον Σεπτέμβριο του 2015 η καγκελάριος Μέρκελ πήρε μία στρατηγικής σημασίας απόφαση, με στόχο να αντιμετωπίσει την ανθρωπιστική κρίση που ήταν σε εξέλιξη και να αλλάξει τη διεθνή εικόνα της Γερμανίας. Στην αντίληψή της, η Γερμανία έπρεπε να αφήσει οριστικά πίσω την εικόνα που συνδέεται με το μιλιταριστικό, ναζιστικό παρελθόν της και την εικόνα του οικονομικού οδοστρωτήρα της Ευρωζώνης.

Ανοίγοντας τα σύνορα και την κοινωνία σε 1 εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες έστελνε το μήνυμα μιας Γερμανίας κοινωνικά ευαίσθητης, που αναλαμβάνει πρόσθετες υποχρεώσεις, στη βάση της αλληλεγγύης, στον σύγχρονο κόσμο.

Η απόφαση της Μέρκελ εκτόξευσε τα ποσοστά της Εναλλακτικής για τη Γερμανία, που άρχισε να προσελκύει μαζικά απογοητευμένους ψηφοφόρους της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης και της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης της Βαυαρίας.

Η Εναλλακτική για τη Γερμανία αξιοποίησε σε πρώτη φάση την κρίση στην Ευρωζώνη και το ελληνικό δανειακό πρόγραμμα για να μετατραπεί σε αρκετά σημαντική πολιτική δύναμη. Δεν μπόρεσε όμως να περάσει το όριο του 5% στις βουλευτικές εκλογές του 2013 κι έτσι έμεινε έξω από την Ομοσπονδιακή Βουλή. Το προσφυγικό-μεταναστευτικό αποτέλεσε τον καταλύτη για την εξαιρετικά δυναμική ανάπτυξή της. Στις βουλευτικές εκλογές του 2017 ανέβηκε στο 12%. Επειδή τα δύο μεγαλύτερα κόμματα, το Χριστιανοδημοκρατικό και το Σοσιαλδημοκρατικό, συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό υπό την καγκελάριο Μέρκελ, η Εναλλακτική για τη Γερμανία αναδείχθηκε σε κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και ελέγχει σημαντικές κοινοβουλευτικές επιτροπές, όπως είναι η Επιτροπή Οικονομικών, η οποία εγκρίνει τη διαχείριση του ελληνικού προγράμματος και τα σχετικά ζητήματα.

Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, η Εναλλακτική για τη Γερμανία κινείται στο 16%-18% στο σύνολο της Γερμανίας και το ποσοστό της συγκρίνεται πλέον με εκείνο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, που βρίσκεται σε υποχώρηση.

Στις τοπικές εκλογές της Βαυαρίας και της Έσσης η Εναλλακτική για τη Γερμανία κινήθηκε στο 11%-12%, αφαιρώντας σημαντικό ποσοστό από τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση και τη Χριστιανοκοινωνική Ένωση, οι οποίες έπεσαν, στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις, γύρω στις 10 μονάδες.

Η Εναλλακτική για τη Γερμανία εκπροσωπείται πλέον και στα 16 τοπικά κοινοβούλια των κρατιδίων της Γερμανίας. Έρχεται πρώτη στις δημοσκοπήσεις στις περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, από την οποία προέρχεται και η κ. Μέρκελ. Το σκεπτικό των ψηφοφόρων αυτών των περιοχών είναι πως η κυβέρνηση του Βερολίνου και οι τοπικές κυβερνήσεις έπρεπε να δώσουν άμεση προτεραιότητα στην άνοδο του βιοτικού τους επιπέδου, το οποίο εξακολουθεί να υστερεί σημαντικά έναντι του βιοτικού επιπέδου όσων ζουν στις περιοχές της πρώην Δυτικής Γερμανίας, αντί να δαπανούν σε ετήσια βάση 16-18 δισ. ευρώ για την οικονομική και κοινωνική ένταξη των προσφύγων και των μεταναστών.

Το ζήτημα θα κυριαρχήσει στην πορεία προς τις ευρωεκλογές, ενώ οι εκλογές που θα πραγματοποιηθούν το 2019 για την ανάδειξη των τοπικών κοινοβουλίων και κυβερνήσεων σε τέσσερα ανατολικά κρατίδια θα αποτελέσουν μεγάλη δοκιμασία για τον κυβερνητικό συνασπισμό στο Βερολίνο και την ίδια την καγκελάριο.

Έγκαιρη αποχώρηση

Έχει δημιουργηθεί το σκηνικό για την έγκαιρη αποχώρηση της κ. Μέρκελ από την καγκελαρία. Πιθανότατα θα αναλάβει την ευθύνη για ενδεχόμενα αρνητικά αποτελέσματα στις ευρωεκλογές και στις προγραμματισμένες τοπικές εκλογές.

Μια καλή ευκαιρία είναι το φθινόπωρο του 2019, οπότε θα αποφασίσει και η ηγεσία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος εάν θα παραμείνει στον κυβερνητικό συνασπισμό μέχρι το τέλος της τετραετίας, το 2021.

Για να έχουν οι Χριστιανοδημοκράτες σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας στις επόμενες βουλευτικές εκλογές θα πρέπει να έχει αντικατασταθεί η καγκελάριος και να έχει δημιουργηθεί μια νέα ηγετική ομάδα, ικανή να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων.

Η περίοδος Μέρκελ φτάνει στο τέλος της, απλώς δεν γνωρίζουμε τον ακριβή χρονικό προσδιορισμό. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ισχυρή κυβέρνηση στη Γερμανία, ικανή να προωθήσει την αναγκαία επανεκκίνηση της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η κ. Μέρκελ ήταν διστακτική στο ξεκίνημα της νέας τετραετίας, απέρριψε ή ψαλίδισε πολλές από τις ενδιαφέρουσες προτάσεις του Προέδρου Μακρόν και τώρα ο Μακρόν βρίσκεται αντιμέτωπος με μεγάλη πτώση της δημοτικότητάς του, ενώ η Μέρκελ μετατρέπεται με δική της πρωτοβουλία σε πολιτικό παρελθόν.

Τα νέα είναι δυσάρεστα και για την Ελλάδα, γιατί έχουμε αποκτήσει με δική μας ευθύνη ένα ευρωπαϊκών διαστάσεων οικονομικό πρόβλημα και η έλλειψη ευρωπαϊκού δυναμισμού θα κάνει ακόμη πιο δύσκολη και δυσάρεστη την αντιμετώπισή του.