Μπορείς να αγαπάς τον καλλιτέχνη παρά τα εγκλήματά του; -Ο Μάικλ Τζάκσον και άλλες ιστορίες.

Συμβαίνει συχνά ασυναίσθητα, όταν το ραδιόφωνο παίζει τη μουσική του, να δυναμώνεις τον ήχο. Είναι τέτοιος ο ρυθμός και τέτοια η οικειότητα με τα τραγούδια του Μάικλ Τζάκσον που το χέρι πάει μόνο του, ακόμα κι αν δεν είναι καλλιτέχνης της γενιάς σου. Ακόμα κι αν μεγάλωσες με Stones και Beatles. Αν, επιπλέον, μεγάλωσες μαζί του και είσαι από εκείνους που στον καθρέφτη πρόβαραν βήματα προς τα πίσω σε μια σειρά απέλπιδων προσπαθειών επιτυχίας του moonwalk, μπορεί να αρχίσεις να κουνιέσαι μέσα στο αυτοκίνητο στο «Billie Jean».

Η μουσική αξία του Μάικλ Τζάκσον είναι αυταπόδεικτη. Το ίδιο και η επίδρασή του σε τουλάχιστον τρεις γενιές καλλιτεχνών.

Η προσωπικότητα, ωστόσο, και η προσωπική του ζωή έχουν μόνο αρνητικό πρόσημο. Ψίθυροι, σκάνδαλα, δικαστήρια, κατηγορίες, κι αυτή η γκροτέσκ εμφάνιση. Ούτε άσπρος ούτε μαύρος, παραμορφωμένος από τις επεμβάσεις στο πρόσωπο, πατέρας δύο παιδιών η μητέρα των οποίων εξαγοράστηκε για να εξαφανιστεί από τη ζωή τους.

Ο θάνατός του φάνηκε να ήρθε την κατάλληλη στιγμή. Και προς στιγμήν φάνηκε ικανός να κρατήσει κρυμμένους καλά σε σκοτεινά υπόγεια επικίνδυνους σκελετούς, μέχρι που το HBO αποφάσισε να χρηματοδοτήσει και να μεταδώσει το ντοκιμαντέρ του Νταν Ριντ «Leaving Neverland».

Σε αυτό φιλοξενούνται συνεντεύξεις-εξομολογήσεις ανδρών που ήταν κάποτε αγόρια και ισχυρίζονται ότι ο Τζάκσον τους φιλοξενούσε στο διάσημο ράντσο-παιδότοπό του «Neverland» και τους κακοποιούσε σεξουαλικά. Υποθέσεις που έφτασαν στα δικαστήρια, αλλά υπήρξε εξωδικαστικός διακανονισμός. Εξομολογήσεις που εξοργίζουν και επαναφέρουν το αειθαλές: μπορείς να αγαπάς τον καλλιτέχνη παρά τα εγκλήματά του;

Ο Αφροαμερικανός συγγραφέας και μουσικός Γκρεγκ Τέιτ σημειώνει: «Η αφροαμερικανική κοινότητα είχε εντοπίσει από καιρό την αυτοκαταστροφική πλευρά του Τζάκσον. Είχαμε τη νηφαλιότητα να διαχωρίσουμε τον καταπληκτικό σόουλ τραγουδιστή και απίθανο χορευτή από τις όλο και πιο τρελές επιλογές του, συμπεριλαμβανομένων των λίφτινγκ προσώπου, που σταδιακά μετέτρεψαν το δέρμα του από μαύρο σε λευκό, ή τις ρινοπλαστικές και τις αισθητικές επεμβάσεις στο πηγούνι. Έχοντας δει μόνο το τρέιλερ του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ, το μόνο που έχω να πω είναι πως ο σκηνοθέτης αναζητά την αλήθεια όσο και ένας “κίτρινος” ρεπόρτερ ενός ταμπλόιντ».

«Είναι προσωπική υπόθεση του καθενός αν θα ακούει ή όχι τα τραγούδια του» γράφει η Λίντσεϊ Ουίνσιπ, κριτικός χορού του «Guardian», και συνεχίζει: «Το να διαχωρίσεις έναν άνθρωπο από τη μουσική του είναι πολύ δύσκολο, όταν μιλάμε για ένα τέτοιο παγκόσμιο φαινόμενο, η επίδραση του οποίου ξεπέρασε τα όρια της μουσικής. Ο Τζάκσον έφερε το χορευτικό στιλ των Αφροαμερικανών στη mainstream σκηνή. Ενέπνευσε τον κόσμο να σηκωθεί από τις καρέκλες του και να χορέψει και, μεταξύ πολλών άλλων, έμεινε στην ιστορία ως ο καλλιτέχνης που έκανε τους πάντες να θέλουν να κουνηθούν στον ρυθμό του. Δεν πρέπει, λοιπόν, να νιώθουμε ντροπή επειδή ο άνθρωπος που κάποτε μας ενέπνευσε τώρα κατηγορείται για τόσο χυδαία πράγματα. Το αν θα πετάξουμε στα σκουπίδια τους δίσκους του ή αν θα συνεχίσουμε να τους ακούμε και να χορεύουμε υπό τους ήχους του είναι απολύτως προσωπική επιλογή».

Ο Μάικλ Τζάκσον δεν είναι η μόνη αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην ιστορία της τέχνης.

Κακοί άνθρωποι δημιουργούν ωραία τέχνη. Ο συνθέτης Ρίχαρντ Βάγκνερ ήταν αντισημίτης και συχνά κατηγορούσε δημόσια τους Εβραίους, όπως και ο σπουδαίος ποιητής Τ.Σ. Έλιοτ, η ομοεθνής του Βιρτζίνια Γουλφ και ο ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Εντγκάρ Ντεγκά.

Η Αμερικανίδα συγγραφέας Πατρίσια Χάισμιθ περιγράφεται από τους ανθρώπους που τη γνώρισαν ως άτομο που δεν αγαπούσε τους ανθρώπους, στα όρια της μισανθρωπίας. «Ήταν ένας κακός, σκληρός, άκαρδος άνθρωπος που δεν αγαπούσε κανέναν και κανένας δεν μπορούσε να την αγαπήσει» είχε δηλώσει ο εκδότης Ότο Πέντσλερ. «Δεν κατάλαβα ποτέ πως κάποιο ανθρώπινο πλάσμα μπορούσε να είναι τόσο αδυσώπητα φρικτό».

Η χαρισματική Χιλιανή συγγραφέας Μαρία Καρολίνα Γκιλ το 1956 πυροβόλησε και σκότωσε τον εραστή της, ενώ η συγγραφέας αστυνομικών ιστοριών Αν Πέρι στα 15 της συμμετείχε στη δολοφονία της μητέρας της καλύτερής της φίλης.

Στην πραγματικότητα, το ερώτημα είναι παραπλανητικό. Κακοί άνθρωποι μπορούν να παραγάγουν σημαντική τέχνη. Το θέμα είναι αν εμείς επιθυμούμε να γοητευτούμε από το έργο τους. Ο Αργεντινοϊσραηλίτης πιανίστας και μαέστρος Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ δεν τολμά να παίξει Βάγκνερ στο Ισραήλ. Ο ίδιος, όμως, αγαπάει τη μουσική του. Συνηθίζει μάλιστα να λέει ότι «ο Βάγκνερ ήταν ρατσιστής, δεν έγραψε όμως ούτε μία αντισημιτική νότα».

Η τέχνη δεν χρειάζεται να έχει ήθος για να εκτιμηθεί. Ο καλλιτέχνης χρειάζεται, για να είναι άνθρωπος, αλλά σε αυτή την περίπτωση αναμετράται με άλλους όρους και αξίες. Το έργο του όχι. Δεν απαντάει σε κανέναν αξιακό κώδικα παρά μόνο σ’ εκείνον που ικανοποιεί τα αυτιά και τα μάτια των θεατών, την ψυχή και το πνεύμα τους. Το έργο του είναι, τελικά, αυτεξούσιο και ανεξάρτητο από την προσωπικότητα και τις προσωπικές του επιλογές. Οπότε δυναμώστε, αν το επιθυμείτε, το «Thriller», κανείς δεν θα σας στραβοκοιτάξει… (μάλλον).