Πολίτευμα, κράτος, ηγεσία - Free Sunday
Πολίτευμα, κράτος, ηγεσία

Πολίτευμα, κράτος, ηγεσία

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης το έλεγε, αλλά δεν τον πίστευε κανείς. Θα επιδιώξουμε, ακόμη και με αυτοδυναμία, ευρύτερες συναινέσεις και θα εφαρμόσουμε το πρόγραμμά μας. Είναι περίπου δεδομένο ότι το πρόγραμμα της ΝΔ δεν το είχε διαβάσει, ολόκληρο, κανείς. Οι περισσότεροι είχαν υπόψη τους τα κεφαλαία, όπως τα μετέδιδαν οι ειδήσεις. Έτσι ήμασταν μαθημένοι. Άλλωστε κανένα κόμμα από το 1974 και μετά δεν εφάρμοσε συγκροτημένο πλήρες πρόγραμμα. Στην καλύτερη περίπτωση, εφάρμοσε συγκεκριμένες αποσπασματικές πολιτικές. Η απελθούσα κυβέρνηση –συνεργασίας, ας μην το ξεχνάμε– στην πρώτη της εκδοχή συγκροτήθηκε για να σκίσει τα μνημόνια (και έφερε το τρίτο) και στη δεύτερη για να «καθαρίσει» τη χώρα από αυτούς που τη χρεοκόπησαν (και μας έφερε Novartis, Πετσίτη, Καλογρίτσα και Θάνου). Προγραμματική συμφωνία δεν ανακοινώθηκε, διότι δεν κρίθηκε αναγκαίο να υπάρξει. Προτιμήθηκε το βλέποντας και κάνοντας στα πλαίσια μιας απολύτως συμφωνημένης δήθεν αντίθεσης των εταίρων σε θέματα που ο καθένας έκρινε ότι τον συμφέρουν. Κάτι σαν δούλεμα δηλαδή.

Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Το οποίο σημαίνει πρωθυπουργοκεντρική σε απόλυτο βαθμό. Κάθε τέσσερα χρόνια εκλέγουμε έναν μικρό μονάρχη, τις αποφάσεις του οποίου ελάχιστα και ελάχιστοι μπορούν να αμφισβητήσουν. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει ουσιαστικά μηδενικές εξουσίες. Οι ελάχιστες αρμοδιότητες που του απονέμονται από το Σύνταγμα είναι απολύτως προσδιορισμένες και δεν έχει καμία δυνατότητα να αποκλίνει.

Η κυβέρνηση, στηριζόμενη σε κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ενός ή περισσότερων κομμάτων, ελάχιστα έως καθόλου «κινδυνεύει» από την αντιπολίτευση. Ο πρωθυπουργός, ως αρχηγός κόμματος, ελέγχει μέσω αυτού απόλυτα την κοινοβουλευτική ομάδα και ταυτόχρονα την κυβέρνηση. Σε τούτο συμβάλλει καθοριστικά και το γεγονός ότι στην πράξη τα ελληνικά κόμματα είναι από καθόλου έως ελάχιστα οργανωμένα και δομημένα, με αποτέλεσμα άπαντες να γίνονται, εντέλει, έρμαια των διαθέσεων του αρχηγού-πρωθυπουργού και του στενού του περιβάλλοντος, το οποίο δεν έχει, πρακτικά, καμία δημοκρατική νομιμοποίηση.

Ως αντίβαρο στην παντοδυναμία του πρωθυπουργού μπορεί να λειτουργήσει η Δικαιοσύνη, μέχρι ένα σημείο όμως, μια και ανώτατο συνταγματικό δικαστήριο δεν έχουμε και η ηγεσία της ορίζεται από την κυβέρνηση.

Ένα άλλο ουσιαστικό αντίβαρο στην πράξη είναι η κοινοτική νομοθεσία. Η ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, ήδη Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγκάζει διαχρονικά όλες τις κυβερνήσεις να κάνουν προσαρμογές, τις οποίες διαφορετικά είναι αμφίβολο αν θα τις άγγιζαν.

Η παρούσα Βουλή είναι αναθεωρητική. Στην προηγούμενη, όταν συζητούνταν τα προς αναθεώρηση άρθρα, τα συγκεκριμένα θέματα δεν εθίγησαν. Προφανώς η θεσμοθετημένη παντοδυναμία του πρωθυπουργού και η έλλειψη εξισορροπητικών μηχανισμών δεν ενοχλούν κανέναν. Κάποιες προτάσεις της τότε αντιπολίτευσης για βελτίωση του τρόπου ανάδειξης της ηγεσίας της Δικαιοσύνης και δημιουργίας συνταγματικού δικαστηρίου απορρίφθηκαν μετά πολλών επαίνων από τους υπόλοιπους. Ουσιαστική τροποποίηση του πολιτεύματός μας, όμως, δεν προτάθηκε από κανέναν.

Στην ίδια, πρωθυπουργοκεντρική λογική κινείται και το περίφημο νομοσχέδιο για το επιτελικό κράτος. Οργανώνει την εξουσία του πρωθυπουργού, χωρίς να την αμφισβητεί. Επιδιώκει να βελτιώσει τη λειτουργικότητά της, χωρίς να αμφισβητεί τον πυρήνα της ύπαρξής της. Πλην όμως, η πηγή του κακού ήταν και θα παραμείνει η απουσία οποιουδήποτε μηχανισμού που θα εκλογίκευε τη μονοκρατορία. Ας μη μας διαφύγει ότι η παντοκρατορία του πρωθυπουργού ουσιαστικά επιβεβαιώθηκε ακόμη και από τις κυβερνήσεις συνεργασίας του πρόσφατου παρελθόντος. Οι μικρότεροι αρχηγίσκοι άσκησαν (προσπάθησαν) παίγνια εκβιασμών και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ηττήθηκαν και εξαφανίστηκαν.

Πλέον μας απέμεινε η εκδοχή της φωτισμένης ηγεσίας, εμπλουτισμένης με τη «σοφία» της κρίσης.

Εντυπωσιάστηκαν άπαντες από την εξαιρετική ετοιμότητα που επέδειξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναλαμβάνοντας την πρωθυπουργία. Πολλοί δεν πιστεύουν ακόμη ότι πράγματι έχει έτοιμα νομοσχέδια που θα υλοποιήσουν το πρόγραμμα που είχε προεκλογικά εξαγγελθεί. Στην πραγματικότητα, δεν πιστεύουμε ότι συμβαίνει αυτό που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο. Ασχέτως του αν μας αρέσει ή όχι το πρόγραμμα της ΝΔ, εφόσον συνεχιστεί με συνέπεια αυτό που άρχισε, θα κρίνουμε στο τέλος τα αποτελέσματά του. Αν αυτά μας αρέσουν έχει καλώς, θα τον ξαναψηφίσουμε. Αν μας αρέσουν και έχουν προέλθει από υψηλού βαθμού υλοποίηση του προγράμματος, θα τον ξαναψηφίσουμε με ικανοποίηση. Αρκεί όμως να έχει… πρόγραμμα και για μετά! Θα έχουμε καλομάθει και θα είμαστε απαιτητικοί. Με ανάλογους όρους, βέβαια, θα κριθεί και η μερική ή ολική αποτυχία.

Ο ίδιος πήχης, σχεδόν αυτόματα, μπήκε και για την αντιπολίτευση, αξιωματική και άλλη. Δεν είναι πλέον αρκετό για τον ΣΥΡΙΖΑ να καταγγείλει τα πεπραγμένα της ΝΔ του Μητσοτάκη. Πρέπει να ορίζει και την εναλλακτική. Να διατυπώνει τη δική του προγραμματική θέση. Για να μπορούν να γίνουν συγκρίσεις. Τα ίδια ισχύουν και για τα υπόλοιπα κόμματα. Πλέον, στην πολιτική ζωή της χώρας δεν υπάρχει αναμάρτητος. Όλοι πέρασαν από την κυβέρνηση και τα πεπραγμένα (αποτελέσματα) τους καθορίζουν. Ακόμη κι αν θελήσει ο ψηφοφόρος να παραμυθιαστεί, το κυβερνητικό παρελθόν εκάστου και οι συγκρίσεις θα τον επαναφέρουν στην πραγματικότητα.

Παρ’ όλα αυτά, η βασική παθολογία του ελληνικού πολιτεύματος παραμένει. Θεσμικά, η δημοκρατική μας οργάνωση είναι ατελής, η δε δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων περίπου ανύπαρκτη. Τούτο σημαίνει ότι η ομαλή ζωή της χώρας εξαρτάται πρωτίστως από τη διάθεση αυτοπεριορισμού των πολιτικών προσώπων και την προσήλωσή τους σε αρχές ήθους και δεοντολογίας. Δηλαδή… στον πατριωτισμό των Ελλήνων που τους ψηφίζουν!

Πρέπει να ωριμάσει μέσα μας η ιδέα ότι οι θεσμοί μας πρέπει να οργανωθούν έτσι ώστε όλοι και όλα να αλληλοελέγχονται και να εξισορροπούν, ασχέτως συγκυριών, και ότι όλοι πρέπει να σεβόμαστε τους κανόνες του παιχνιδιού (= τους δημοκρατικούς κανόνες) υποχρεωτικά και όχι κατά βούληση. Ότι όποιος προσπαθήσει να αποκλίνει, θα βρει αντιστάσεις μέσα από το ίδιο το πλέγμα των κατεστημένων εξουσιών. Ότι δεν θα ξυπνήσουμε ένα πρωί εκτός Ε.Ε. και ευρώ διότι το αποφάσισε ένας. Προς το παρόν, μπορούμε να ανησυχούμε προκαταβολικά για το τι θα γίνει στις επόμενες εκλογές με την απλή αναλογική.

Πρέπει να αποφασίσουμε μέσα μας να κατατάξουμε οριστικά τη χώρα μας στις φιλελεύθερες δυτικές δημοκρατίες και, αφού το εμπεδώσουμε, να αποφασίσουμε να το σεβαστούμε και να προσαρμοστούμε, δημιουργώντας τις κατάλληλες δομές και κατανέμοντας αναλογικά τις εξουσίες. Μέχρι να φτιάξουμε στιβαρό πολίτευμα και κατ’ επέκταση κράτος, οι «φωτισμένες» ηγεσίες είναι το καλύτερο που μπορούμε να προσδοκούμε για την καλή μας τύχη. Αν και όποτε τις ψηφίζουμε βέβαια.