Ο αμφιλεγόμενος στολισμός της Αθήνας

Είναι Δεκέμβριος του 1995 και η Αθήνα ζει μέρες ευρωπαϊκής λάμψης. Για πρώτη φορά ο ερχομός του νέου έτους γιορτάζεται στο Σύνταγμα, κάτω από το πανύψηλο, ύψους 31,5 μέτρων, χριστουγεννιάτικο δέντρο. Ο νέος δήμαρχος της πόλης, Δημήτρης Αβραμόπουλος, θέτει υψηλούς στόχους και τους πετυχαίνει, με το δέντρο της Αθήνας να λαμβάνει περίοπτη θέση στο βιβλίο Γκίνες, ως το ψηλότερο της Ευρώπης. Ευτυχώς για κείνον, στα μέσα των ’90s μόλις το 1% των κατοίκων είχε πρόσβαση στο internet και ο όρος «social media» ούτε καν συλλαβιζόταν. Αν όμως το 1995 υπήρχε Facebook, είναι σίγουρο πως ο κ. Αβραμόπουλος θα ζούσε κάποιες δύσκολες εβδομάδες, καθώς το περίφημο δέντρο, όσο εντυπωσιακό κι αν ήταν σε ανάστημα, στερούνταν χάρης. Στην πραγματικότητα, ήταν ένας τεράστιος σιδερένιος δοκός διάσπαρτος με 50.000 φωτάκια, που το πρωί ελάχιστα θύμιζε έλατο. Οι Αθηναίοι ποτέ δεν χώνεψαν την πρωτοπορία και η αρθρογραφία της εποχής δεν χαρίστηκε στον δήμαρχο Αθηναίων.

Επικό τρολάρισμα και διχασμός

Καθώς όμως συμπληρώνεται και η δεύτερη δεκαετία του νέου αιώνα, οι όποιες καινοτομίες, ακόμα και οι πλέον ανώδυνες, τεστάρονται στη δίνη των social media, κάτι που βίωσε ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης από πρώτο χέρι ολόκληρη την προηγούμενη εβδομάδα, στην πρώτη του «μετωπική» στο νέο του αξίωμα.

Σίγουρα δεν είχε προβλέψει πόση αρνητική κριτική θα συγκέντρωνε ο χριστουγεννιάτικος στολισμός της οδού Βασιλίσσης Σοφίας από το Ίδρυμα Ωνάση, στο πλαίσιο του προγράμματος του Δήμου Αθηναίων «Υιοθέτησε την πόλη σου», όταν τον Οκτώβριο περήφανα παρουσίαζε την τολμηρή πρωτοβουλία, μιλώντας σε εκδήλωση στο Ελληνοβρετανικό Επιμελητήριο.

Ο δήμος τότε απηύθυνε ανοιχτή πρόσκληση για τη χριστουγεννιάτικη φωταγώγηση του κέντρου και των γειτονιών της Αθήνας, στην οποία ανταποκρίθηκαν 19 φορείς, ιδρύματα και εταιρείες. Ανάμεσά τους η Coca-Cola, η Protergia, η ΔΕΗ, ο ΟΤΕ, η NRG, η Aegean, τα Αττικά Αρτοποιεία κ.ά.

Στόχος του προγράμματος ήταν το κέντρο της πόλης να φωταγωγηθεί από τους 19 χορηγούς και τα λαμπιόνια που στόλιζαν μέχρι πέρυσι τις κεντρικές αρτηρίες της πρωτεύουσας να μεταφερθούν και να φωταγωγήσουν για πρώτη φορά γειτονιές και λεωφόρους στην περιφέρεια του ιστορικού κέντρου, όπως την Αγίου Μελετίου, την Ευελπίδων, τη λεωφόρο Αθηνών, την Αχαρνών και τη Λιοσίων. Συνολικά φωτίστηκαν 43 νέοι δρόμοι και πλατείες της Αθήνας και εξοικονομήθηκαν πόροι 2 εκατ. ευρώ από τα δημοτικά ταμεία.

Όχι πια αγγελάκια

Από τους παραπάνω χορηγούς, η καλλιτεχνική ταυτότητα του Ιδρύματος Ωνάση μέσω της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών είναι προφανής. Η Στέγη, από τους «Όρνιθες» του Καραθάνου και το «Σώσε» του Μάικλ Φρέιν μέχρι την έκδοση ενός βιβλίου για τη ζωή του LGBTQI+ ακτιβιστή Ζακ Κωστόπουλου, είναι ξεκάθαρο πως επενδύει σε δημιουργούς που πρωτοπορούν. Ή επιχειρούν την πρωτοπορία. Σε κάθε περίπτωση, ως πολιτιστικός οργανισμός τολμά – αυτό δεν αμφισβητείται, αντίθετα επιβεβαιώνεται από τις ουρές στα ταμεία της Στέγης στη λεωφόρο Συγγρού.

Ουδείς γνωρίζει αν η γιορτινή φωταγώγηση της οδού Βασιλίσσης Σοφίας ήταν ένα τέτοιο πρότζεκτ πρωτοπορίας ή απλώς μια αστοχία. Αν αντιμετωπίστηκε ως καλλιτεχνικό έργο του διαμετρήματος των παραστάσεων που παρουσιάζονται στη Στέγη ή αν έγινε εκ του προχείρου. Σίγουρα οι προθέσεις από την αρχή ήταν εκείνες της διαφοροποίησης. Σύμφωνα με το Ίδρυμα, ο φωτισμός της οδού ήταν μια φωτιστική καλλιτεχνική εγκατάσταση. «Ένα ζωντανό έργο τέχνης, σε μια πόλη - ζωντανό οργανισμό», όπως είπε ο Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, σύμβουλος Στρατηγικής και Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση.

Η σύλληψη, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του έργου έγιναν από τη Yard, οι φωτισμοί από τη Lighting Art (σχεδιαστής φωτισμών: Γιώργος Τέλλος, γνωστός από τη συμμετοχή του στον φωτιστικό σχεδιασμό των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Σότσι το 2014, τον φωτισμό της Τεχνόπολης, του Μεγάρου του ΟΤΕ και σημαντικών κτιρίων στο εξωτερικό) και η κατασκευή και ο προγραμματισμός φωτιστικών σωμάτων από την Electron.

Ωστόσο, τα «βαριά» βιογραφικά και η «ζωντανή» εγκατάσταση, που μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου δεν λειτουργούσε ολοκληρωμένα, δεν έπεισαν τους δημότες, που δεν θέλουν και πολύ για να στήσουν ξέφρενο πάρτι στα social media, αναγκάζοντας την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, να υπερασπιστεί δημοσίως το έργο, χωρίς όμως το επιθυμητό αποτέλεσμα, καθώς οι περισσότεροι δημότες αισθάνθηκαν πως οι δηλώσεις της δεν είχαν ύφος επεξήγησης αλλά νουθεσίας.

Μεταξύ άλλων, στον ραδιοφωνικό σταθμό Παραπολιτικά είπε: «Σε όλες τις μεγάλες πρωτεύουσες πλέον οι φωτισμοί δεν είναι μόνο αγγελάκια και αστεράκια, επειδή είναι το οικείο. Σε πολλές πόλεις έχουν φωτιστεί από σύγχρονους φωτιστές οι δρόμοι. Το Ίδρυμα Ωνάση υποστηρίζει τον σύγχρονο πολιτισμό, ο συγκεκριμένος φωτισμός έχει προσεγγιστεί με την έννοια μιας καλλιτεχνικής εγκατάστασης. Υπάρχει μια μανία με ό,τι παλιό, το οποίο ξαφνικά εξωραΐζεται σαρωτικά, με τη λογική πως οτιδήποτε παλιό, οτιδήποτε οικείο, είναι καλό. Η νοσταλγία λειτουργεί με έναν τρόπο κατευναστικό και παρηγορητικό, νοσταλγούμε και χρόνια που λέγαμε τι ωραίες ήταν οι Πρωτοχρονιές στη Μεγάλη Βρετανία, λες και όλοι έκαναν Πρωτοχρονιά στη Μεγάλη Βρετανία, ή νοσταλγούμε ασπρόμαυρες φωτογραφίες της δεκαετίας του ’50 και λέμε τι ωραία ήταν τότε τα Χριστούγεννα, όμως ξεχάσαμε ότι ήταν μια εποχή που πολύς κόσμος δεν είχε να φάει».

Η απάντηση του Κώστα Μπακογιάννη

Οι δηλώσεις έγιναν αφορμή για νέο τρολάρισμα στο Twitter. Και, όπως ήταν λογικό, αφού είδαν φως, μπήκαν και οι πολιτικοί στο παιχνίδι, για να αναζωπυρωθούν ίντριγκες, σε μια κακή προσπάθεια πολιτικοποίησης ενός, στην πραγματικότητα, μη πολιτικού θέματος και αλλαγής της ατζέντας, για να διχαστεί και πάλι το ελληνικό διαδίκτυο και να αποκτήσει προεκτάσεις κανιβαλισμού ένα θέμα που ξεκίνησε περισσότερο σαν αστείο.

Από την πλευρά του, ο Κώστας Μπακογιάννης, πιο γήινος, έδωσε τις δικές του εξηγήσεις, αφού διευκρίνισε πως ο Δήμος Αθηναίων αγόρασε τελευταία φορά χριστουγεννιάτικα φώτα το 2003. «Έχω ακούσει για 666, για έργο του διαβόλου, για θρησκευτική ουδετερότητα, αλλά έχω γίνει και αποδέκτης πολλών γνήσιων και αυθεντικών παραπόνων» είπε. «Το Ίδρυμα μας έκανε μια πρόταση τολμηρή. Εμείς το ευχαριστούμε γι’ αυτό – δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα» εξήγησε ο νέος δήμαρχος, τονίζοντας πως «στόχος είναι να συνδυαστεί το παραδοσιακό με το σύγχρονο».

Οι εξωγήινοι της Πανεπιστημίου

Κι ενώ φαινόταν πως το θέμα είχε καταλαγιάσει και ο Κώστας Μπακογιάννης ετοιμαζόταν για τη φωταγώγηση της πόλης σε μια λαμπερή εκδήλωση την οποία θα παρουσίαζε η Ζέτα Μακρυπούλια και στην οποία θα τραγουδούσε η Έλενα Παπαρίζου, ακολούθησε και δεύτερο «χτύπημα», από σωρεία περιπαικτικών σχολίων που αφορούν τον στολισμό της Πανεπιστημίου. Τα κρεμαστά στολίδια παρομοιάστηκαν με φιγούρες από παλιά ηλεκτρονικά παιχνίδια με εξωγήινους ή «γυαλιά του Κύκλωπα» και «εξωγήινα Χερουβείμ», καθώς έχουν σχήμα που ξεκινά από ένα φωτεινό στρογγυλό κέντρο και καταλήγουν με μονά ή διπλά ποδαράκια που μοιάζουν και με φτερά.

Πολλοί νοστάλγησαν τα κλασικά χλωμά αστεράκια και αγγελάκια που συχνά τα καμένα φωτάκια τους τρεμόπαιζαν στις κεντρικές λεωφόρους, κάνοντας ξεκάθαρο στους επισκέπτες πως εδώ είναι Βαλκάνια. Οι νοσταλγοί τους, πάντως, μπορούν να τα αναζητήσουν σε περιφερειακές λεωφόρους της Αθήνας, όπως η Αχαρνών, που σπανίως έβλεπαν εορταστικό διάκοσμο.

PHOTOS: EUROKINISSI