2019: Το έτος που επικράτησε η αστική επανάσταση

Η Μεταπολίτευση χαρακτηρίστηκε από τον συμπαγή δικομματισμό και την οξεία πόλωση ανάμεσα στους βασικούς μονομάχους, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Το δεύτερο κυριάρχησε για περισσότερα χρόνια, αλλά τούτο λίγη σημασία έχει πια. Επρόκειτο για συμπαγή αρχηγικά κόμματα, χωρίς καταστατική οργάνωση, χωρίς ουσιαστική δημοκρατία στη λειτουργία τους, που κατάφεραν, να προσαρμόσουν και το ελληνικό Σύνταγμα στα «γούστα» τους. Το Σύνταγμά μας είναι πρωθυπουργοκεντρικό, χωρίς θεσμικά αντίβαρα στην παντοκρατορία του, ακόμη κι αν αυτός ηγείται κυβέρνησης συνεργασίας.

Με δεδομένη την εναλλαγή των βασικών κομμάτων στην εξουσία, η εκλογή στην ηγεσία του ενός από τα δύο μεγάλα κόμματα σήμαινε με σοβαρή πιθανότητα ανάληψη πρωθυπουργίας στη συνέχεια. Το θέμα βέβαια ήταν το πώς θα γινόταν κανείς αρχηγός κόμματος. Όσο υπήρχαν τα ιερά τέρατα Κωνσταντίνος Καραμανλής και Ανδρέας Παπανδρέου, η συζήτηση ήταν χαλαρή. Το θέμα άρχισε να σοβαρεύει με την αποχώρηση αυτών. Οι πρώτες διαδοχές και στους δύο χώρους εγκρίθηκαν από τα κομματικά συνέδρια, όπως ήταν φυσιολογικό. Η απουσία, όμως, δημοκρατικής δομής στα κόμματα και η οικονομική κρίση, που έδειχνε τα δόντια της πολύ πριν αυτή ξεσπάσει και επισήμως το 2008-2009, είχαν δημιουργήσει τις πρώτες αμφισβητήσεις ως προς την επάρκεια των κομμάτων, αλλά και του πολιτικού μας συστήματος. Ακόμη και η προσπάθεια δημιουργίας νέων κομμάτων προέκυψε από προσπάθειες προσώπων και όχι συλλογικοτήτων. Το μοντέλο του φωτισμένου αρχηγού αντιγράφηκε και στα μικρότερα κόμματα και πολύ φυσιολογικά απέτυχε. Κι επειδή από τη μια η φύση απεχθάνεται τα κενά, από την άλλη οι κομματικές ιεραρχίες αρνούνταν να παραδώσουν, μας προέκυψε η εκλογή ηγεσίας από τη βάση.

Την ιδέα πρόβαλε η Ντόρα Μπακογιάννη σε συνέδριο της ΝΔ το 2000, προτείνοντας τροποποίηση καταστατικού, χωρίς τότε η πρόταση να γίνει αποδεκτή. Την εφάρμοσε πρώτο το ΠΑΣΟΚ, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τη δική του εσωτερική κρίση το 2004, πριν από τη διαφαινόμενη ήττα από τη ΝΔ του Κώστα Καραμανλή. Ο Κωνσταντίνος Σημίτης είχε χρίσει διάδοχό του τον Γεώργιο Α. Παπανδρέου και κλήθηκε η βάση του κόμματος να νομιμοποιήσει εκ των υστέρων την επιλογή. Ένα εκατομμύριο «μέλη και φίλοι» επικύρωσαν στις 8/2/2004 την επιλογή. Έτερος υποψήφιος δεν υπήρχε. Επρόκειτο για την πρώτη επίδειξη λαϊκής συσπείρωσης από κομματική βάση. Η ήττα βέβαια στις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004 δεν αποφεύχθηκε, αλλά τη χρεώθηκε πολιτικά ο Κωνσταντίνος Σημίτης.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου έχασε τις εκλογές του 2007 και αμφισβητήθηκε αμέσως από τον Ευάγγελο Βενιζέλο. Ακολούθησαν εσωκομματικές εκλογές από τη βάση και επικράτησε εκ νέου. Ψήφισαν και πάλι περίπου 900.000.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου έγινε πρωθυπουργός το 2009, κατόπιν πρόωρων εκλογών που προκάλεσε ο Κώστας Καραμανλής, με την οικονομική κρίση να δείχνει τα δόντια της τότε και πιεζόμενος και από το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ είχε απειλήσει ότι δεν θα ψήφιζε οποιονδήποτε για Πρόεδρο της Δημοκρατίας την επόμενη χρονιά.

Ήταν η σειρά της ΝΔ να οργανώσει, για πρώτη φορά στην ιστορία της, εκλογές από τη βάση, στις οποίες επικράτησε ο Αντώνης Σαμαράς. Προηγήθηκε έκτακτο συνέδριο που άλλαξε το καταστατικό. Η Ντόρα Μπακογιάννη, που πρώτη το είχε προτείνει, έχασε την εκλογή από τη βάση. Ο Αντώνης Σαμαράς είχε περάσει πολλά χρόνια στην πολιτική «αυτοεξορία», μια και ήταν ο πολιτικός που είχε ρίξει την κυβέρνηση του πατέρα Μητσοτάκη. Η εκλογή του σηματοδότησε μια σαφή δεξιά στροφή στο κόμμα, το οποίο έχασε οποιαδήποτε αναφορά στο κέντρο ή στα πολυσυλλεκτικά του χαρακτηριστικά. Στην πραγματικότητα, η ΝΔ φυλλορρόησε στις εκλογές και η λαϊκή δεξιά συνιστώσα βρήκε την ευκαιρία της.

Η επιλογή δεν φάνηκε αποτελεσματική. Ο Κώστας Καραμανλής είχε χάσει με 33,5%, ο Αντώνης Σαμαράς στις επόμενες εκλογές, τον Μάιο του 2012, πήρε 19%. Στο μεταξύ, τον Μάρτιο του 2012 και αφού η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου είχε καταρρεύσει και μεσολάβησε η κυβέρνηση Παπαδήμου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, εκλέχθηκε, από τη βάση, πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Ήταν όμως ο μοναδικός υποψήφιος και ταυτόχρονα ο μοναδικός πρόθυμος να σηκώσει το βάρος της συγκράτησης του ρημαγμένου πια κόμματος, το οποίο από τότε ουδέποτε συνήλθε εκλογικά και πλέον σήμερα καλείται να αλλάξει εκ βάθρων και να επανατοποθετηθεί στο γίγνεσθαι. Μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 ο Ευάγγελος Βενιζέλος παραιτείται και εκλέγεται τον Ιούνιο του 2015 από τη βάση η κ. Φώφη Γεννηματά.

Επόμενη εκλογή από τη βάση έγινε στη ΝΔ, μετά τη δεύτερη (τρίτη με το δημοψήφισμα) ήττα, το 2015. Ο Αντώνης Σαμαράς παραιτήθηκε μετά το δημοψήφισμα και προκηρύχθηκαν εκλογές από τη βάση, οι οποίες αναβλήθηκαν αρχικά για το 2016, αλλά επισπεύστηκαν μετά την ήττα των εκλογών του Σεπτεμβρίου 2015. Ο πρώτος γύρος έγινε στις 20 Δεκεμβρίου 2015 και ο δεύτερος (μεταξύ των δύο πρώτων) στις 10 Ιανουαρίου 2016. Επικράτησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Στις εκλογές αυτές, είναι πλέον ξεκαθαρισμένο, συμμετείχαν και πολίτες που μέχρι τότε ψήφιζαν άλλα κόμματα. Ως αντίδραση στα τεκταινόμενα της εποχής και στα δεινά που επέρχονταν με βεβαιότητα, ο αστικός κόσμος της χώρας συσπειρώθηκε πίσω από τον άνθρωπο που πίστεψε ότι θα τον εκφράσει και υπερέβη διαχωριστικές γραμμές και προκαταλήψεις δεκαετιών. Πασόκοι και αριστεροί δέχτηκαν να γίνουν έστω και για λίγο μέλη της ΝΔ και να καταβάλουν 3 ευρώ για να ψηφίσουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι μέρος του κομματικού μηχανισμού δέχτηκε την εξέλιξη ως το πικρό χάπι που παίρνει ο άρρωστος.

Ήταν, δειλά, η πρώτη από κάτω προς τα πάνω αστική επανάσταση. Που αξίωσε κοινή λογική, αξιοκρατία, μεταρρυθμίσεις, μια διαφορετική πορεία της χώρας. Που έσπασε επί της ουσίας τον διπολισμό, το μάντρωμα και τα διχαστικά συνθήματα. Που έβαλε στο πολιτικό παίγνιο ουσιαστικές παραμέτρους και πραγματικά διλήμματα. Βοήθησε και η παρατεταμένη χρεοκοπία στον εξορθολογισμό της σκέψης μας.

Η αστική επανάσταση συνάντησε την πρώτη δικαίωσή της στις εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019. Η νίκη της ΝΔ του Μητσοτάκη αποτέλεσε τη δικαίωση του μέσου πραγματικά προοδευτικού Έλληνα, που θέλησε μια ουσιαστικά καλύτερη Ελλάδα. Ο αγώνας δόθηκε στα ίσα και με καθαρούς όρους. Από τη μια οι «επαναστάτες», από την άλλη οι υβριστές και οι εκφοβιστές.

Σήμερα ο κομματισμός μηχανισμός της ΝΔ υπάρχει και εξακολουθεί να πρέπει να εκσυγχρονιστεί. Οι δε αντίστοιχοι του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ απλά δεν υπάρχουν. Η κοινωνία είναι εκεί και περιμένει απ’ όλους.

Το 2019 επιβεβαίωσε, ως καλή αρχή, την ελπίδα που γεννήθηκε το 2016. Οι επόμενες χρονιές θα δείξουν αν η ελπίδα έγινε πραγματικότητα. Καλή χρονιά!