Μια γυναίκα στο Προεδρικό Μέγαρο δεν φέρνει την ισότητα

Στη 1.30 μ.μ. της 21ης Ιανουαρίου ο πρόεδρος της Βουλής, Κωνσταντίνος Τασούλας, με το προεδρείο της Βουλής, παρουσία και του γενικού γραμματέα του Κοινοβουλίου, Γιώργου Μυλωνάκη, έφτασαν στο Αρσάκειο Μέγαρο. Εκεί, στο γραφείο της, τους περίμενε η Κατερίνα Σακελλαροπούλου, προκειμένου να της ανακοινωθεί πως είναι η επόμενη Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, η πρώτη στην Ιστορία.

Η κ. Σακελλαροπούλου επέλεξε να υποδεχτεί το προεδρείο της Βουλής, τους δημοσιογράφους και τους φωτογράφους με φόντο τη φωτογραφία του πατέρα της, Νικόλαου Σακελλαρόπουλου, και μια κούπα πάνω στο γραφείο της που χρησίμευε ως μολυβοθήκη με το πρόσωπο της θρυλικής Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπεργκ.

Και αυτή ήταν η είδηση της ημέρας. Η κούπα της νέας Προέδρου έγινε viral και το όνομα της Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπεργκ «τρέλανε» το ελληνικό Google.

Η δικαστής Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπεργκ είναι μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ και 83 ετών. Είναι γνωστή για τους αγώνες που έχει δώσει για τα ατομικά δικαιώματα, ειδικά των γυναικών, η ζωή της έχει γίνει δύο φορές κινηματογραφική ταινία, ενώ το 2018 εξέφρασε την υποστήριξή της στο κίνημα #MeToo, το οποίο ενθαρρύνει τις γυναίκες να μιλούν για τις εμπειρίες τους από τη σεξουαλική παρενόχληση.

Η Αικατερίνη Σακελλαροπούλου έδωσε ένα σαφές μήνυμα πριν ακόμα ορκιστεί στο ύπατο αξίωμα της χώρας. Πρότεινε το φύλο της έναντι των υπολοίπων χαρακτηριστικών της. Ήταν σαν να έλεγε «επιτέλους» σε μια χώρα όπου η θέση των γυναικών, όχι μόνο σε ανώτατα αξιώματα, είναι ξεκάθαρα υποβαθμισμένη.

Ποια ισότητα;

Τον Οκτώβριο του 2019 δημοσιεύτηκε από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) ο επικαιροποιημένος Δείκτης για την Ισότητα σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Κάθε δύο χρόνια το EIGE βαθμολογεί τα 28 κράτη-μέλη με βάση τις επιδόσεις τους όσον αφορά την ισότητα σε έξι τομείς: εργασία, χρήμα, εξουσία, γνώση, χρόνος και υγεία. Αποτυπώνει επίσης την κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη των «28» σε σχέση με τη βία κατά των γυναικών. Η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά στην τελευταία θέση της κατάταξης. Την τελευταία.

Η εκλογή της κ. Σακελλαροπούλου δεν αλλάζει αυτούς τους δείκτες. Χρειάζονται πολύ περισσότερα. Σε ολόκληρη την Ε.Ε. οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στις θέσεις λήψης αποφάσεων, ιδιαίτερα στην πολιτική και στις επιχειρήσεις, ενώ στα υψηλά αξιώματα όπου έχουν αναρριχηθεί γυναίκες η κριτική που δέχονται είναι συχνά πολύ σκληρότερη και αυστηρότερη εξαιτίας φυσικά του φύλου τους. Άλλωστε η Ιστορία έχει επιφυλάξει διαχρονικά κακομεταχείριση στις ισχυρές γυναίκες. «Παρά τη φαινομενική ισότητα, η δυσκολία στο να γίνει αποδεκτή η γυναίκα σε μια θέση εξουσίας που ιστορικά είναι συνδεδεμένη με τους άνδρες παραμένει» είχε πει στην ομιλία της για τις γυναίκες σε ηγετικές θέσεις πριν από έναν χρόνο στο Πάντειο Πανεπιστήμιο η ίδια η κ. Σακελλαροπούλου.

Και η ερώτηση παραμένει: αξιολογούνται τα προσόντα ενός πολιτικού προσώπου βάσει του φύλου του; Υπάρχει ορθότητα σε αυτό το ερώτημα;

Ισχυρή πατριαρχία

Οι δεξιότητες των γυναικών συχνά υποτιμώνται, επειδή θεωρείται ότι αντικατοπτρίζουν «γυναικεία» χαρακτηριστικά και όχι αποκτημένες ικανότητες. Γι’ αυτό και πολλοί ισχυρίζονται πως στις γυναίκες πολιτικούς τα χαρακτηριστικά του φύλου τους έχουν… ευνουχιστεί, δηλαδή πως συμπεριφέρονται, κινούνται και ενεργούν με αντρικές προδιαγραφές. Οι αυστηρές ενδυματολογικές γραμμές εξαλείφουν την υποψία μπούστου και η φούστα, όταν κάνει την εμφάνισή της, παραμένει πεισματικά κάτω από το γόνατο.

Και αν για την εξωτερική τους εμφάνιση εύκολα γίνονται αντιληπτές οι κοινωνικές συμβάσεις, τι συμβαίνει με τη συμπεριφορά τους; Το μητρικό φίλτρο (που βέβαια σύγχρονες έρευνες αμφισβητούν ως αταβιστικό χαρακτηριστικό) μπορεί να επηρεάσει τις πολιτικές αποφάσεις τους; Ο ψυχολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Στίβεν Πίνκερ στην ερώτηση «θα επικρατούσε περισσότερη ειρήνη στον πλανήτη μας αν διοικούσαν γυναίκες;» απαντά ξεκάθαρα «ναι». Στο βιβλίο του «The better angels of our nature» ισχυρίζεται πως οι γυναίκες στη διαδρομή της Ιστορίας μας ήταν και εξακολουθούν να είναι η ειρηνευτική δύναμη.

Ο Μπαράκ Ομπάμα υπέρ των γυναικών πολιτικών

«Αν οι γυναίκες κυβερνούσαν όλες τις χώρες του κόσμου, θα υπήρχε μια γενική βελτίωση στις συνθήκες διαβίωσης και στα εισοδήματα» δήλωσε ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα τον Δεκέμβριο του 2019.

Μιλώντας σε μια ιδιωτική εκδήλωση με θέμα την ηγεσία, τόνισε ότι, όσο βρισκόταν ο ίδιος στην εξουσία, σκεφτόταν πώς θα ήταν ο κόσμος αν κυβερνούσαν γυναίκες. «Γυναίκες, θέλω μόνο να ξέρετε, δεν είστε τέλειες, αλλά αυτό που μπορώ να πω είναι αναμφισβήτητα ότι είστε καλύτερες από εμάς τους άντρες» δήλωσε ο Μπαράκ Ομπάμα κατά τη διάρκεια ομιλίας του στη Singapore Expo. «Είμαι απολύτως βέβαιος ότι για δύο χρόνια, εάν κάθε κράτος στη γη ήταν υπό τη διοίκηση γυναικών, θα βλέπατε μια σημαντική βελτίωση σχεδόν σε όλα» παρατήρησε ο πρώην Πρόεδρος, διευκρινίζοντας ότι αναφέρεται σε «βιοτικό επίπεδο και αποτελέσματα».

Και μπορεί γυναίκες και άντρες να ισχυρίζονται πως ο πολιτικός κόσμος σε αυτό το υψηλό επίπεδο είναι άφυλος, ωστόσο κορυφαίοι ακαδημαϊκοί, πολιτικοί και διεθνείς οργανισμοί ισχυρίζονται το αντίθετο. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, «περισσότερες γυναίκες στην πολιτική δημιουργούν ισχυρότερες δημοκρατίες». Μάλιστα, οι γυναίκες τείνουν να καινοτομούν στην πολιτική, στηρίζοντας κοινωνικά ζητήματα που συχνά δεν λαμβάνονται υπόψη από τον ανδρικό πληθυσμό.

Επίσης, όταν οι γυναίκες εντάσσονται σε ειρηνευτικές διαδικασίες, οι πιθανότητες να υπάρξει συμφωνία που θα διαρκέσει τουλάχιστον 15 χρόνια εκτινάσσονται στο 35%, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Ειρήνης το 2015. Ωστόσο, μεταξύ 1992 και 2011 μόλις το 2% των κύριων μεσολαβητών σε θέματα που αφορούσαν την ειρήνη ήταν γυναίκες.

Και, τελικά, γιατί οι γυναίκες εν έτει 2020 δεν έχουν τόσο ισχυρή παρουσία στην πολιτική; Την απάντηση σίγουρα την υποψιάζεστε. Την επιβεβαιώνουν και οι ειδικοί, σύμφωνα με τους οποίους οι γυναίκες πέφτουν συχνά «θύματα» της παράδοσης, της αρσενικής πολιτικής κουλτούρας και του σεξισμού, καθώς η πατριαρχία ακόμα καλά κρατεί.

Ο μικρός κύκλος γυναικών που κατέχουν κορυφαία αξιώματα στην Ε.Ε.

• • Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ κυβερνά από το 2005 την πρώτη ευρωπαϊκή οικονομική δύναμη, τη Γερμανία. Επανεξελέγη από τους βουλευτές τον Μάρτιο του 2018 για τέταρτη θητεία, εξασθενημένη πάντως μετά τις βουλευτικές εκλογές, στις οποίες η πολιτική οικογένειά της κατέγραψε ιστορικά χαμηλή επίδοση: χρειάστηκαν πέντε μήνες για να συγκροτηθεί μια κυβέρνηση συνασπισμού. Πρώτη γυναίκα που έφτασε στο αξίωμα αυτό στη Γερμανία, έχει χαρακτηριστεί πολλές φορές από το περιοδικό «Forbes» «η πιο ισχυρή γυναίκα του κόσμου».

• • Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τον Δεκέμβριο του 2019, ασχολήθηκε με την πολιτική σε τοπικό επίπεδο στα τέλη του ’90, όταν εκλέχθηκε στην περιφέρεια του Ανόβερο. Το 2005 έγινε υπουργός Οικογενειακών Υποθέσεων της Γερμανίας, έπειτα υπουργός Εργασίας και στη συνέχεια υπουργός Άμυνας στην κυβέρνηση Μέρκελ. Έχει επτά παιδιά που γεννήθηκαν μεταξύ 1987 και 1999, είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η πρώτη πρόεδρος γενικά που καλείται να υπηρετήσει τα συμφέροντα της Ε.Ε. σε μια πολύ δύσκολη περίοδο. Από το Green Deal, που η ίδια προώθησε ως προτεραιότητά της, μέχρι το Brexit και το προσφυγικό, η Φον ντερ Λάιεν είναι δοκιμασμένη στα δύσκολα και θα τα καταφέρει.

• • H Κριστίν Λαγκάρντ είναι επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας από τον Νοέμβριο του 2019. Διετέλεσε με επιτυχία πρόεδρος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, υπουργός Οικονομίας της Γαλλίας, υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και υπουργός Εμπορίου. Η Λαγκάρντ έχει πολλές πρωτιές: ήταν η πρώτη γυναίκα που έγινε υπουργός Οικονομίας σε χώρα που ανήκει στους G8 και η πρώτη γυναίκα επικεφαλής του ΔΝΤ και της ΕΚΤ. Τον Νοέμβριο του 2009 οι «Financial Times» την έχρισαν «την καλύτερη υπουργό Οικονομίας των χωρών της Ευρωζώνης», ενώ το 2018 το περιοδικό «Forbes» την κατέταξε τρίτη στη λίστα με τις ισχυρότερες γυναίκες στον κόσμο.

• • Η Σοφί Βιλμές, 44 ετών, γαλλόφωνη Φιλελεύθερη Βελγίδα, διορίστηκε τον Οκτώβριο προσωρινή πρωθυπουργός από τον βασιλιά Φίλιππο. Διαδέχτηκε τον Σαρλ Μισέλ και έγινε η πρώτη γυναίκα που αναδείχθηκε στη θέση αυτή στο Βέλγιο. Η κυβέρνηση της Βιλμές, πάντως, διαχειρίζεται απλώς τις τρέχουσες υποθέσεις: το βασίλειο δεν έχει κυβέρνηση με πλήρη καθήκοντα από τον Δεκέμβριο του 2018. Οι διαπραγματεύσεις για να σχηματιστεί νέος συνασπισμός προχωρούν με βήμα σημειωτόν μετά τις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Μαΐου, οι οποίες προκάλεσαν ακόμη μεγαλύτερο κατακερματισμό του πολιτικού τοπίου.

• • Η Συντηρητική Κολίντα Γκράμπαρ-Κιτάροβιτς, 51 ετών, είναι από το 2015 Πρόεδρος της Κροατίας, μια θέση κυρίως τιμητική. Ωστόσο, η πρώτη γυναίκα αρχηγός του κροατικού κράτους θα παραχωρήσει τη θέση της στις 18 Φεβρουαρίου στον σοσιαλδημοκράτη Ζόραν Μιλάνοβιτς, ο οποίος την κέρδισε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών που διεξήχθη στις 5 Ιανουαρίου.

• • Αφού κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές, η επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών Μέτε Φρέντρικσεν, σχημάτισε την κυβέρνησή της τον Ιούνιο και έγινε έτσι, στα 41 χρόνια της, η πιο νέα πρωθυπουργός στην ιστορία της Δανίας.

• • Η Κέρστι Κάλιουλαϊντ, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, έγινε τον Οκτώβριο του 2016 η πρώτη Πρόεδρος της Εσθονίας. Εξελέγη από το κοινοβούλιο και κατέχει μια θέση που είναι κυρίως τιμητική.

• • Η σοσιαλδημοκράτισσα Σάνα Μαρίν στη Φινλανδία έγινε στις 10 Δεκεμβρίου 2019, στα 34 της, η νεότερη εν ενεργεία επικεφαλής κυβέρνησης στον πλανήτη. Εκθρονίσθηκε, ωστόσο, τον Ιανουάριο από τον Σεμπάστιαν Κουρτς, ο οποίος άρχισε σε ηλικία 33 ετών μια δεύτερη θητεία επικεφαλής της αυστριακής κυβέρνησης.

• • Η Φιλελεύθερη δικηγόρος Ζουζάνα Τσαπούτοβα, που αγωνίζεται κατά της διαφθοράς και ανέλαβε καθήκοντα στις 15 Ιουνίου, είναι η πρώτη γυναίκα που κατακτά την Προεδρία της Σλοβακίας. Αν και αρχάρια στην πολιτική, τον Μάρτιο κέρδισε με διαφορά τον υποψήφιο του κυβερνώντος κόμματος.

• • Εκτός της Ε.Ε., γυναίκες κατέχουν υψηλά αξιώματα στη Νορβηγία (Έμα Σόλμπεργκ, πρωθυπουργός), στην Ισλανδία (Κατρίν Γιακομπσντότιρ, πρωθυπουργός), στη Γεωργία (Σαλομέ Ζουραμπισβίλι, Πρόεδρος) και στη Σερβία (Άνα Μπρνάμπιτς, πρωθυπουργός).