Μεγάλη Βρετανία ή Μικρή Αγγλία;

Ο Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος ως ηγέτης των Συντηρητικών και ηγέτης του Ηνωμένου Βασιλείου συνέβαλε με τους χειρισμούς του στη δημιουργία της δυναμικής του Brexit, είχε θέσει δημόσια το εξής ερώτημα, πριν από το κρίσιμο δημοψήφισμα του 2016: «Δεν θέλουμε να είμαστε η Μικρή Αγγλία του Νάιτζελ Φάρατζ (σ.σ.: ο οποίος ηγήθηκε της επιτυχημένης προσπάθειας για την επικράτηση του Brexit), θέλουμε να είμαστε η Μεγάλη Βρετανία!».

Μετά το οριστικό διαζύγιο Ηνωμένου Βασιλείου - Ε.Ε. θα φανεί με διάφορους τρόπους αν έχουμε να κάνουμε με μια παγκοσμιοποιημένη Μεγάλη Βρετανία, ικανή να αντέξει τις οικονομικές και πολιτικές πιέσεις σε έναν ανταγωνιστικό και επικίνδυνο κόσμο, ή με μια εκδοχή της Μικρής Αγγλίας στην οποία αναφέρθηκε ο Κάμερον.

Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι και θα παραμείνει μια σημαντική χώρα, αλλά τα συγκριτικά μεγέθη αλλάζουν συνεχώς στον σύγχρονο κόσμο και δημιουργούν συχνά από μόνα τους νέα δυναμική.

Πλεονέκτημα στην Ιρλανδία

Η διαδικασία του Brexit αποτέλεσε οικονομικό και διπλωματικό θρίαμβο για τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Οι «27» στήριξαν δυναμικά τα συμφέροντά της και δεν επέτρεψαν στο Ηνωμένο Βασίλειο να επιβάλει όρους οι οποίοι θα έθεταν σε αμφισβήτηση τη συμφωνία ειρήνευσης που επιτεύχθηκε το 1998 και έβαλε τέλος στις βιαιότητες μεταξύ προτεσταντών και καθολικών στη Βόρεια Ιρλανδία.

Επίσης, προστατεύονται κατά τον καλύτερο τρόπο τα οικονομικά συμφέροντα της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας με την επιβολή ενός ιδιόμορφου καθεστώτος στη Βόρεια Ιρλανδία, μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου, με στόχο να λειτουργήσει απρόσκοπτα η ευρωπαϊκή κοινή αγορά και να συνεχιστεί η εντυπωσιακή αναπτυξιακή πορεία της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας.

Η σύγκριση των μελλοντικών οικονομικών επιδόσεων μεταξύ Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, η οποία είναι πλέον μία από τις εξαιρετικά αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε., και Ηνωμένου Βασιλείου - Βόρειας Ιρλανδίας από την άλλη μπορεί να αποκτήσει τεράστια σημασία σε πέντε έως δέκα χρόνια.

Αν η Δημοκρατία της Ιρλανδίας επιβεβαιωθεί ως «κέλτικος τίγρης» στη μετα-Brexit εποχή και το Ηνωμένο Βασίλειο χάσει συγκριτικά οικονομικό έδαφος, μπορεί να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ενσωμάτωση της Βόρειας Ιρλανδίας στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας και την επιστροφή της με αυτόν τον τρόπο στην Ε.Ε.

Πρόκειται για ένα σενάριο του οποίου οι πιθανότητες πραγματοποίησης είναι πρακτικά αδύνατο να εκτιμηθούν. Είναι βέβαιο όμως ότι το Brexit δημιουργεί προβλήματα στη συνοχή του Ηνωμένου Βασιλείου, τα οποία, αν μεγαλώσουν, θα ενισχύσουν τη θεωρία της Μικρής Αγγλίας.

Από τη μια έχουμε τους Σκωτσέζους εθνικιστές, οι οποίοι επικράτησαν πλήρως στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές υπό την ηγεσία της Νίκολα Στέρτζον και ζητούν νέο δημοψήφισμα για την αποχώρηση της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο, και από την άλλη τους υποστηρικτές του Σιν Φέιν στην Ιρλανδία, οι οποίοι ζητούν τη διενέργεια δημοψηφίσματος μέσα στην επόμενη πενταετία για την ενσωμάτωση της Βόρειας Ιρλανδίας στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας.

Οι Σκωτσέζοι εθνικιστές αγωνίστηκαν για την παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε. και θεωρούν ότι η Σκωτία θα βγει οικονομικά ζημιωμένη από το Brexit. Ανεξάρτητα από τις επιδιώξεις τους, το Λονδίνο είναι εκείνο που θα αποφασίσει για ενδεχόμενη διενέργεια νέου δημοψηφίσματος, εφόσον στο προηγούμενο δημοψήφισμα επικράτησαν καθαρά οι υποστηρικτές της παραμονής της Σκωτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η συμφωνία ειρήνευσης που έβαλε τέλος στον τριακονταετή εμφύλιο στη Βόρεια Ιρλανδία προβλέπει όρους και προϋποθέσεις για την ενσωμάτωση της Βόρειας Ιρλανδίας στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, αφού ανοίξει ο δρόμος για τη διενέργεια δύο δημοψηφισμάτων, σε Δημοκρατία της Ιρλανδίας και Βόρεια Ιρλανδία, στα οποία θα επικρατήσουν οι υποστηρικτές της ένωσής τους. Πρόκειται για μία εξαιρετικά σύνθετη διαδικασία, η οποία όμως προβλέπεται και μπορεί να φέρει, σε βάθος χρόνου, αποτέλεσμα.

Κρίσιμες εκλογές

Μια γεύση της πολιτικής δυναμικής που μπορεί να αναπτυχθεί στη μετα-Brexit εποχή θα μας δώσουν οι βουλευτικές εκλογές της 8ης Φεβρουαρίου στην Ιρλανδία.

Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί εντυπωσιακές αλλαγές στην Ιρλανδία, η οποία μέχρι πριν από 20-25 χρόνια θεωρούνταν από οικονομική άποψη τμήμα του ευρωπαϊκού Νότου, με επίπεδο ανάπτυξης που υστερούσε έναντι της Ελλάδας και της Πορτογαλίας.

Η Ιρλανδία ήταν μία από τις χώρες που χτυπήθηκαν από τη διεθνή κρίση του 2008 και μπήκε αναγκαστικά σε πρόγραμμα, γιατί δεν μπορούσε να χρηματοδοτήσει το χρέος της στις διεθνείς αγορές, οι οποίες έκλεισαν και γι’ αυτήν.

Η κυβέρνηση του κεντροδεξιού κόμματος Φάιν Γκέιλ εφάρμοσε το πρόγραμμα με αποτελεσματικό τρόπο και η Ιρλανδία ξανάγινε σε χρόνο-ρεκόρ πρωταθλήτρια στην οικονομική ανάπτυξη στην Ευρωζώνη, ενώ πλέον το κατά κεφαλήν εισόδημά της είναι, σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, κοντά στο διπλάσιο του ελληνικού.

Σημειώθηκαν κι άλλες μεγάλες αλλαγές στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Για παράδειγμα, η Καθολική Εκκλησία έχασε μεγάλο μέρος της επιρροής της εξαιτίας των αποκαλύψεων για πολλές περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών και νέων από τον κλήρο. Δείγμα των κοινωνικών αλλαγών στην Ιρλανδία ήταν και η άνοδος στην ηγεσία του Φάιν Γκέιλ και στην πρωθυπουργία του εξαιρετικά ικανού Λίο Βάραντκαρ, από οικογένεια Ινδών μεταναστών, ο οποίος δεν κρύβει την ομοφυλοφιλία του και τη συμβίωση με τον σύντροφό του.

Σύμφωνα, πάντως, με τους περισσότερους πολιτικούς αναλυτές, το μοντέλο της εξαιρετικά δυναμικής οικονομίας και των σημαντικών κοινωνικών αλλαγών έχει αρχίσει να δείχνει σημεία φθοράς. Με βάση τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, το Φάιν Γκέιλ, το οποίο ανήκει στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, θα παραχωρήσει την πρώτη θέση, πιθανότατα και την εξουσία, στο φιλελεύθερο Φιάνα Φάιλ. Τα δύο κεντροδεξιά κόμματα εναλλάσσονται στην εξουσία, το νέο στοιχείο όμως που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις είναι η σημαντική άνοδος του Σιν Φέιν, του οποίου στρατιωτικός βραχίονας ήταν ο IRA. Το αιματηρό παρελθόν του Σιν Φέιν έβαζε πάντα όρια στην ανάπτυξή του, 30 χρόνια όμως μετά την ειρήνευση ένα σημαντικό τμήμα της κοινής γνώμης δείχνει έτοιμο να το εμπιστευτεί.

Στην ηγεσία του κόμματος βρίσκεται από το 2018 η Μέρι Λου Μακντόναλντ. Πενήντα ετών σήμερα, διακρίνεται για τον φιλοευρωπαϊσμό της και τις γνώσεις της για την Ε.Ε., εφόσον υπήρξε ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Θεμάτων και ευρωβουλευτής. Δίνει έμφαση στα κοινωνικά ζητήματα, όπως είναι η κακή κατάσταση του εθνικού συστήματος υγείας και ο αποκλεισμός της νέας γενιάς από την αγορά κατοικίας λόγω της μεγάλης αύξησης των τιμών των ακινήτων αλλά και των ενοικίων.

Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις των περισσότερων αναλυτών, η νέα κυβέρνηση της Ιρλανδίας θα δώσει σκληρή μάχη για τους όρους συνεργασίας Ηνωμένου Βασιλείου - Ε.Ε. στη μετα-Brexit εποχή, ενώ θα ενισχυθεί, μέσω της ανόδου του Σιν Φέιν, η κοινωνική και εθνικιστική διάσταση στην πολιτική ζωή της χώρας.

Το Ηνωμένο Βασίλειο των 66 εκατομμυρίων κατοίκων θα πρέπει να διαπραγματευτεί τη μελλοντική του σχέση με την Ε.Ε. των 446 εκατομμυρίων κατοίκων με το 47% των συνολικών εξαγωγών του να κατευθύνονται στην Ε.Ε., τη Σκωτία να θέλει να παραμείνει στην Ε.Ε. και τη Βόρεια Ιρλανδία να παρακολουθεί προσεκτικά τις εξελίξεις στην εξαιρετικά δυναμική Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Μεγάλη Βρετανία ή Μικρή Αγγλία; Ο χρόνος θα δείξει.