Η πανδημία, νέα ευκαιρία για τους τζιχαντιστές;
Η πανδημία επηρεάζει και τον λεγόμενο Ιερό Πόλεμο που διεξάγουν οι τζιχαντιστές με διάφορα μέσα σε διαφορετικές χώρες και σταθερό στόχο τους «άπιστους», ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Η ισλαμική τρομοκρατία εξελίσσεται σε βάθος χρόνου, έχει βαθιές ρίζες στην Ευρώπη και σε στρατηγικής σημασίας περιφερειακές χώρες. Η κρίση που προκαλεί ο κορονοϊός επηρεάζει και τη στρατηγική των τζιχαντιστών.
Σε βάθος χρόνου
Την Τετάρτη 11 Μαρτίου η Γαλλία τίμησε για πρώτη φορά την εθνική Ημέρα Μνήμης και Τιμής στα Θύματα της Τρομοκρατίας.
Με αυτόν τον τρόπο ο Πρόεδρος Μακρόν θέλησε να στείλει το μήνυμα ότι η απειλή της τρομοκρατίας είναι υπαρκτή και πως χρειάζεται ευρωπαϊκός συντονισμός για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της.
Η Ε.Ε. τιμά τη μνήμη των θυμάτων της τρομοκρατίας από τον Μάρτιο του 2005, έναν χρόνο μετά το χτύπημα της Αλ Κάιντα στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Μαδρίτης, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 191 ατόμων και τον τραυματισμό 2.000.
Από τότε, η Αλ Κάιντα είδε την επιρροή της να περιορίζεται σε όφελος του Ισλαμικού Κράτους και των τρομοκρατικών οργανώσεων που συνδέονται με αυτό.
Ανεξάρτητα από το ποιοι πρωταγωνιστούν στον χώρο της ισλαμικής τρομοκρατίας, υπάρχει μια σταθερή στόχευση, όπως αποδεικνύει και το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στους Δίδυμους Πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στη Νέα Υόρκη. Το στρατηγικής σημασίας χτύπημα ήταν συνέχεια ενός άλλου χτυπήματος, στο ίδιο κτιριακό συγκρότημα, στις 26 Φεβρουαρίου 1993.
Η ισλαμική τρομοκρατία δεν είναι συγκυριακό φαινόμενο. Μεταλλάσσεται συνεχώς, σε μια προσπάθεια να προσαρμοστεί στις διεθνείς συνθήκες και να τις αξιοποιήσει για τους δικούς της σκοπούς.
Η κατάσταση στην Ε.Ε.
Η κατάσταση σε ό,τι αφορά την ισλαμική τρομοκρατία στην Ε.Ε. συνοψίζεται ως εξής:
Παρατηρείται ένας εκφυλισμός στη δράση των ισλαμιστών τρομοκρατών. Φαίνεται ότι έχουν χάσει τη δυνατότητα να οργανώνουν μεγάλα και σύνθετα χτυπήματα και πλέον τον «Ιερό Πόλεμο» διεξάγουν μεμονωμένοι ισλαμιστές, που μπορεί και να μην έχουν σχέση με τρομοκρατικές οργανώσεις.
Χαρακτηριστικό το τελευταίο χτύπημα, στις αρχές Απριλίου, σε επαρχιακή πόλη της Γαλλίας. Ένας πρόσφυγας από το Σουδάν, που κατέφυγε στη Γαλλία τον Ιούνιο του 2017, του χορηγήθηκε άσυλο και υποστηρίχθηκε από τις κρατικές υπηρεσίες, πήγε στην ουρά των εμπορικών καταστημάτων και με ένα μαχαίρι σκότωσε δύο ανύποπτους πολίτες και τραυμάτισε άλλους τέσσερις προτού συλληφθεί.
Τα τελευταία χρόνια ο κίνδυνος στη δημόσια ασφάλεια προέρχεται από μεμονωμένους ισλαμιστές, γιατί η ήττα του Ισλαμικού Κράτους σε Ιράκ και Συρία αφαίρεσε τη δυνατότητα από τους ισλαμιστές που ελέγχονται ή συνεργάζονται με αυτό να οργανώνουν μεγάλα χτυπήματα στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με την επίσημη θέση του Ισλαμικού Κράτους, οι τζιχαντιστές πρέπει να αποφεύγουν αυτή την περίοδο την Ευρώπη, που θεωρείται το επίκεντρο της πανδημίας. Ούτως ή άλλως, το κλείσιμο των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. κάνει εξαιρετικά δύσκολη την επιστροφή Ευρωπαίων τζιχαντιστών από τα εδάφη του Ιράκ και της Συρίας, όπου έδωσαν και έχασαν τη μάχη υπέρ του Ισλαμικού Κράτους.
Χιλιάδες από αυτούς κρατούνται στη ΒΑ Συρία, στα εδάφη που ελέγχονται ακόμη από τους Κούρδους, οι οποίοι πρωταγωνίστησαν στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους. Το άδειασμα των Κούρδων της Συρίας από τον Τραμπ σε όφελος της στρατηγικής του Ερντογάν, που αποσκοπεί στον τουρκικό έλεγχο εδαφών της Συρίας –στα οποία συγκεντρώνονται οι Κούρδοι αυτής της χώρας–, ενισχύει την αστάθεια και την ανασφάλεια στην περιοχή. Αυξάνει την πιθανότητα να ξεφύγουν από την επιτήρηση των Κούρδων οι Ευρωπαίοι ισλαμιστές και οι οικογένειές τους, που επιδιώκουν να επιστρέψουν στην Ευρώπη για να συνεχίσουν τη δράση τους.
Ένα άλλο θέμα που μπορεί να πάρει εκρηκτικές διαστάσεις είναι η κράτηση στις ευρωπαϊκές φυλακές εκατοντάδων σκληρών ισλαμιστών που αργά ή γρήγορα θα αποφυλακιστούν.
Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Γαλλίας, όπου κρατούνται 530 ισλαμιστές που ανήκουν ή συνδέονται με τρομοκρατικές οργανώσεις. Σαράντα από αυτούς πρόκειται να αποφυλακιστούν εντός του 2020, 60 το 2021 και 45 το 2022. Η παράταση της κράτησής τους για λόγους ασφαλείας προσκρούει στα συνταγματικά τους δικαιώματα. Γι’ αυτό η κυβερνητική πλειοψηφία προωθεί νομοθεσία για την αυστηρή επιτήρηση και πλήρη συμμόρφωσή τους μετά την αποφυλάκισή τους, η παραβίαση της οποίας οδηγεί σε νέα, τριετή φυλάκιση και πρόστιμο μέχρι 45.000 ευρώ.
Οι ρίζες της τρομοκρατίας
Η μελέτη της δράσης των τζιχαντιστών στις ευρωπαϊκές χώρες έχει οδηγήσει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τον τρόπο ανάπτυξης της ισλαμικής τρομοκρατίας.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε η αδυναμία οικονομικής και κοινωνικής ενσωμάτωσης πολιτών που προέρχονται κυρίως από πρώην γαλλικές αποικίες της Βόρειας Αφρικής. Ύστερα από δύο και τρεις γενιές στο οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο, πολίτες της Γαλλίας ή του Βελγίου με ρίζες στη Βόρεια Αφρική περνάνε από την παραβατικότητα στην τρομοκρατία, προτού το αντιληφθούν οι αρχές ασφαλείας.
Ρόλο στη στρατολόγηση τζιχαντιστών παίζει και το οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο της νεολαίας σε υποβαθμισμένες περιοχές του Παρισιού, της Τουλούζης, του Στρασβούργου ή των Βρυξελλών.
Οι ειδικοί στην ισλαμική τρομοκρατία θεωρούν ότι το κοινωνικό περιβάλλον, η αδυναμία ενσωμάτωσης και η έλλειψη προοπτικής για πολλούς νέους συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κύκλου συμπαθούντων –ιδιαίτερα στο διαδίκτυο– την τρομοκρατία, δεν εξηγούν όμως πλήρως τη στρατολόγηση και το πέρασμα στη δράση. Η ανάπτυξη της τρομοκρατίας περνάει και από τη δημιουργία κλειστών κύκλων ισλαμιστών σε συγκεκριμένες περιοχές που αναλαμβάνουν –σε βάθος χρόνου– να διαφωτίσουν και να προσηλυτίσουν ιδιαίτερα τους νέους.
Ένας από τους βασικούς λόγους που αναπτύχθηκε η ισλαμική τρομοκρατία στην Ευρώπη είναι η αποτυχία των πολέμων και των στρατιωτικών επιχειρήσεων σε περιφερειακές χώρες στρατηγικής σημασίας, όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Συρία και η Λιβύη.
Οι επεμβάσεις των Ευρωπαίων, στο πλευρό των ΗΠΑ, οδήγησαν στα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Αντί για την ανάπτυξη της δημοκρατίας έφεραν την απόλυτη διάλυση και δυστυχία. Έτσι, δημιουργούνται προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές που μπορεί να διευκολύνουν την ανάπτυξη της τρομοκρατίας. Στην αντίληψη πολλών μουσουλμάνων της Ευρώπης κυριαρχεί η εικόνα των «άπιστων» που καταστρέφουν βάσει προγράμματος ισλαμικές χώρες. Έχει, λοιπόν, τεράστια σημασία για την εξέλιξη της ισλαμικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη το πώς διαμορφώνεται η κατάσταση σε μια σειρά ισλαμικές χώρες την περίοδο του κορονοϊού. Όσο μεγαλώνουν τα προβλήματα και οι κοινωνικές αντιθέσεις, τόσο διευκολύνονται οι ισλαμιστές στο έργο τους.
Τα μεγάλα χτυπήματα
Το 2015-2016, οπότε το Ισλαμικό Κράτος είχε σημαντική παρουσία στη Συρία και στο Ιράκ, ήταν σε θέση να οργανώνει μεγάλα τρομοκρατικά χτυπήματα στην Ευρώπη.
Η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους διευκολύνθηκε από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, ο οποίος ξέσπασε το καλοκαίρι του 2011 και κλιμακώθηκε το καλοκαίρι του 2012. Οι ισλαμιστές έφτασαν στο σημείο να κηρύξουν τον Ιούνιο του 2014 Χαλιφάτο στη Συρία, έχοντας ήδη εξασφαλίσει ισχυρή παρουσία στο Ιράκ.
Τον Μάιο του 2014 είχαμε τρομοκρατική επίθεση στο Εβραϊκό Μουσείο του Βελγίου με τέσσερις νεκρούς.
Τον Ιανουάριο του 2015 είχαμε την τρομοκρατική επίθεση στο σατιρικό περιοδικό «Charlie Hebdo» στο Παρίσι με 12 νεκρούς και 11 τραυματίες.
Την επόμενη μέρα είχαμε τη δολοφονία ενός αστυνομικού από ισλαμιστή και την ομηρία σε εβραϊκό σούπερ μάρκετ στο Παρίσι που κατέληξε στη δολοφονία άλλων τεσσάρων πολιτών.
Οι τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον δημοσιογράφων και εβραϊκών στόχων προκάλεσαν τη διαμαρτυρία και τη συσπείρωση των πολιτών και την οργάνωση μεγαλειώδους πορείας στο Παρίσι στις 11 Ιανουαρίου 2015 κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας και υπέρ της δημοκρατίας, στην οποία υπολογίζεται ότι πήραν μέρος 1,5 εκατομμύρια πολίτες.
Ακολούθησαν μεμονωμένες τρομοκρατικές ενέργειες με δολοφονίες αθώων, για να φτάσουμε στις 13 Νοεμβρίου 2015. Ιρακινός καμικάζι ανατινάχτηκε στο Στάδιο της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του φιλικού ποδοσφαιρικού αγώνα Γαλλίας-Γερμανίας, χωρίς όμως να προκαλέσει θύματα, γιατί δεν μπόρεσε να περάσει τον έλεγχο ασφαλείας. Στη συνέχεια, όμως, ομάδες τρομοκρατών πολυβόλησαν εστιατόρια στο Παρίσι, ενώ οργανώθηκε επίθεση σε χώρο θεαμάτων στο Μπατακλάν κατά τη διάρκεια ροκ συναυλίας. Το αποτέλεσμα ήταν 130 νεκροί και 400 τραυματίες και η κήρυξη της Γαλλίας από τον Πρόεδρο Ολάντ σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, για πρώτη φορά από τον Πόλεμο της Αλγερίας.
Οι τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους, Γάλλοι ή Βέλγοι πολίτες, έπεσαν θύματα της επιτυχίας τους. Προκάλεσαν συσπείρωση των μεγάλων δυνάμεων εναντίον τους, με αποτέλεσμα να δώσει ο ΟΗΕ το πράσινο φως στη διεθνή συμμαχία που πολεμούσε τους ισλαμιστές στο Ιράκ να πραγματοποιεί αεροπορικές επιθέσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και ειδικά στην πρωτεύουσά του, τη Ράκα.
Οι εντυπωσιακές τρομοκρατικές ενέργειες συνεχίστηκαν, πάντως, με το διπλό πολύνεκρο χτύπημα στις Βρυξέλλες στις 22 Μαρτίου 2016. Πρώτα στο διεθνές αεροδρόμιο των Βρυξελλών, Ζάβεντεμ, και στη συνέχεια στο δίκτυο του μετρό.
Η διεθνής συμμαχία κλιμάκωσε τις επιθέσεις της κατά του Ισλαμικού Κράτους, με αποτέλεσμα να περιορίσει σημαντικά τα εδάφη που ήλεγχε το καλοκαίρι του 2016 και να το οδηγήσει σε κατάρρευση το καλοκαίρι του 2017.
Η ήττα των ισλαμιστών στα πεδία των μαχών στη Συρία οδήγησε στην ποιοτική υποβάθμιση των τρομοκρατικών ενεργειών που οργάνωσαν στην Ευρώπη, εφόσον πλέον δεν είχαν τις δυνατότητες για μεγάλα και σύνθετα χτυπήματα. Παρ’ όλα αυτά, ένας ισλαμιστής από την Τυνησία κατάφερε να μετατρέψει το φορτηγό που οδηγούσε σε όπλο που έστρεψε κατά του πλήθους που γιόρταζε στη Νίκαια την εθνική επέτειο της Γαλλίας στις 14 Ιουλίου 2016, σκοτώνοντας 86 άτομα και τραυματίζοντας εκατοντάδες.
Μετά την κορύφωση της δραστηριότητας των τρομοκρατών στην Ευρώπη το 2015-2016, περάσαμε σε ύφεση του φαινομένου, με κάποιες εξάρσεις που δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν οι αρχές ασφαλείας.
Ισλαμιστής σκότωσε τέσσερα άτομα στη χριστουγεννιάτικη αγορά του Στρασβούργου τον Δεκέμβριο του 2018. Εντυπωσιακό ήταν και το τρομοκρατικό χτύπημα στο αρχηγείο της αστυνομίας στο Παρίσι στα τέλη του 2019, με έναν υπάλληλο να δολοφονεί εν ψυχρώ τέσσερις αστυνομικούς.
Επικίνδυνα πηγαινέλα
Η ανάπτυξη της ισλαμικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη συνδυάστηκε με την ισχυρή παρουσία Ευρωπαίων ισλαμιστών στα μέτωπα της Συρίας και του Ιράκ.
Εκτιμάται ότι την περίοδο 2012-2018 ένα 80% των Ευρωπαίων τζιχαντιστών που πολέμησαν με το Ισλαμικό Κράτος προέρχονταν από τέσσερις χώρες: τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία και το Βέλγιο.
Οι Γάλλοι ισλαμιστές ήταν γύρω στους 2.000 και αντιπροσώπευαν το 40% του συνόλου. Από αυτούς, 800 ήταν Γερμανοί πολίτες, άλλοι τόσοι περίπου Βρετανοί, ενώ 600 ισλαμιστές είχαν πάει στα πεδία των μαχών από το Βέλγιο.
Η περίπτωση του Βελγίου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση για δύο λόγους. Αναλογικά με τον πληθυσμό του, έστειλε τους περισσότερους ισλαμιστές να πολεμήσουν για το Ισλαμικό Κράτος. Το 75% των Βέλγων ισλαμιστών που πήγαν να πολεμήσουν προέρχονται από πέντε κοινότητες των Βρυξελλών, κυρίως από το Μόλενμπεκ, όπου οργανώθηκε εν μέρει και το μεγάλο τρομοκρατικό χτύπημα στο Παρίσι.
Οι ειδικοί στον Ιερό Πόλεμο και στην ανάπτυξη του τζιχαντισμού στην Ευρώπη υπογραμμίζουν ότι η επιρροή των ισλαμιστών και η στρατολόγηση μαχητών αναπτύχθηκε σε περιοχές με σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, όπου όμως είχαν αναπτυχθεί πυρήνες ισλαμιστών που δημιούργησαν το κατάλληλο περιβάλλον.
Επισημαίνουν επίσης την ισχυρή παρουσία των ισλαμιστών στο διαδίκτυο, το οποίο προσφέρεται για την πρώτη γνωριμία και τον εγκλωβισμό αρκετών νέων που βρίσκονται σε αδιέξοδο στον μικρόκοσμο της ευρωπαϊκής τζιχάντ.
Οι Ευρωπαίοι ισλαμιστές ήταν αυτή την περίοδο υπερδεκαπλάσιοι από την εποχή του εμφυλίου στην Αλγερία ή του πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, γεγονός που δείχνει πόσο μεθοδικά δούλεψαν οι καλά οργανωμένοι πυρήνες τους σε βάθος χρόνου και πώς μπόρεσαν να αξιοποιήσουν την ευνοϊκή γι’ αυτούς συγκυρία.
Οι Ευρωπαίοι ισλαμιστές δέχτηκαν αλλεπάλληλα πλήγματα. Πολλοί έπεσαν στα πεδία των μαχών ή εξοντώθηκαν από τα συμμαχικά drones. Μετά την κατάρρευση του Ισλαμικού Κράτους πολλές εκατοντάδες φυλακίστηκαν από τους Κούρδους σε περιοχές της ΒΑ Συρίας που ελέγχουν, με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μη δέχονται την επιστροφή των φυλακισμένων στις χώρες προέλευσής τους, παρά το γεγονός ότι ξεκίνησαν την παράνομη δραστηριότητά τους ως πολίτες αυτών των χωρών.
Η επιστροφή των Ευρωπαίων ισλαμιστών, όπως και των οικογενειών τους, στις χώρες προέλευσής τους έγινε σε πολλές περιπτώσεις μέσω των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών. Η αποφασιστική στάση της κυβέρνησης Μητσοτάκη έναντι του Ερντογάν και της κυβέρνησής του και στη συνέχεια το ξέσπασμα της πανδημίας, που οδήγησε στο κλείσιμο των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., έκλεισαν κι αυτή την οδό επιστροφής.
Οι περισσότεροι ισλαμιστές που δραστηριοποιήθηκαν με διάφορους τρόπους σε χώρες όπως η Γαλλία και το Βέλγιο έχουν ήδη καταλήξει στη φυλακή και το βασικό ερώτημα είναι πώς θα ελεγχθούν όταν φτάσει η ώρα της αποφυλάκισής τους.
Η ισλαμική τρομοκρατία έχει δεχτεί αλλεπάλληλα πλήγματα στη Συρία, στο Ιράκ και κυρίως στην Ευρώπη και έχει πλέον περιορισμένες δυνατότητες.
Στο αρνητικό γι’ αυτήν σκηνικό, ο κορονοϊός μετατρέπεται σε μεγάλη πολιτική και στρατιωτική ελπίδα στην αντίληψη των τζιχαντιστών, με το σκεπτικό ότι μπορεί να αποσταθεροποιήσει περιφερειακές χώρες στρατηγικής σημασίας και να τους δώσει με αυτόν τον τρόπο τη νέα ευκαιρία που έχουν ανάγκη.
Στο ξεκίνημα της πανδημίας
Το Ισλαμικό Κράτος προσπαθεί –με βάση το περιεχόμενο του επίσημου δελτίου που εκδίδει– να παρουσιάσει τον κορονοϊό σαν ένα είδος ανωτέρας βίας που στρέφεται κατά των απίστων. Έτσι, η εμφάνιση του κορονοϊού στην Κίνα εξηγείται με τον ακόλουθο τρόπο: «Η ισχύς του Θεού χτύπησε την Κίνα, η οποία κήρυξε τον πόλεμο στο Ισλάμ και στους μουσουλμάνους και διώκει τους αδελφούς μας τους Ουιγούρους. Οι αρρώστιες δεν χτυπάνε μόνες τους, αλλά με εντολή και απόφαση του Θεού».
Οι εκπρόσωποι του Ισλαμικού Κράτους δίνουν οδηγίες σε αυτούς που τους ακολουθούν να αποφεύγουν να ταξιδεύουν στην Ευρώπη, η οποία περιγράφεται ως «η χώρα της επιδημίας».
Περιγράφουν επίσης τους κανόνες που πρέπει να ακολουθούν οι πιστοί για να προστατέψουν την υγεία τους, ιδιαίτερα σε περιοχές που έχουν χτυπηθεί από τον κορονοϊό και «όσοι έχουν νοσήσει δεν πρέπει να βγουν από αυτές».
Το Ισλαμικό Κράτος θέλει να περάσει το μήνυμα ότι προστατεύει από την πανδημία όσους βρίσκονται σε περιοχές που ακόμη ελέγχει ή επηρεάζει και να εμφανίσει ως υπεύθυνους για ενδεχόμενη αύξηση των θανάτων από τον κορονοϊό και των κρουσμάτων αντίπαλες δυνάμεις στη Συρία, στο Ιράκ και άλλα κράτη.
Για παράδειγμα, στη Σομαλία η ισλαμιστική οργάνωση Αλ Σαμπάμπ ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της εξαιτίας του κορονοϊού, με βασικό στόχο να προστατέψει τον πληθυσμό. Η Σομαλία θεωρείται από πολλούς ειδικούς η πιο ευάλωτη χώρα στον κορονοϊό, εφόσον δεν έχει τη δυνατότητα να αντιδράσει οργανωμένα στην πανδημία. Οι ισλαμιστές, λοιπόν, εμφανίζονται να δίνουν απόλυτη προτεραιότητα στην προστασία της υγείας του πληθυσμού, ανεξάρτητα από το ποιες είναι οι πραγματικές προθέσεις τους.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι ποιες ακριβώς θα είναι οι εξελίξεις όταν η πανδημία φτάσει στην κλιμάκωσή της σε ιδιαίτερα προβληματικές χώρες που έχουν στρατηγική σημασία. Με βάση τα τελευταία στοιχεία (worldometers.info 24/4), στο Ιράκ έχουμε 83 θανάτους από κορονοϊό και 1.677 κρούσματα, στη Συρία μόλις 3 νεκρούς και 42 κρούσματα, στην Υεμένη μόλις 1 κρούσμα, στη Σομαλία 16 νεκρούς και 328 κρούσματα, στη Λιβύη 2 νεκρούς και 60 κρούσματα, ενώ στο Αφγανιστάν 42 νεκρούς και 1.279 κρούσματα.
Είναι πιθανό σε χώρες όπου έχει καταρρεύσει η διοίκηση και το σύστημα υγείας λόγω σκληρών συγκρούσεων και μεγάλων ελλείψεων να μην καταγράφονται πλήρως οι θάνατοι και τα κρούσματα από τον κορονοϊό.
Σε χώρες που είναι στην ίδια ευρύτερη περιοχή με μεγαλύτερες διοικητικές δυνατότητες και πιο αναπτυγμένα συστήματα υγείας εμφανίζεται μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Στο Ιράν 5.481 θάνατοι και 87.026 κρούσματα, στην Τουρκία 2.491 θάνατοι και 101.790 κρούσματα, ενώ στη Σαουδική Αραβία 121 θάνατοι και 13.930 κρούσματα.
Το κρίσιμο ζήτημα σε ό,τι αφορά τη νέα ευκαιρία που αναζητούν οι τζιχαντιστές θα προσδιοριστεί κυρίως από τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ και στη Συρία.
Στο Αφγανιστάν έχουν έρθει σε συνεννόηση οι ΗΠΑ με τους Ταλιμπάν για σταδιακό περιορισμό των εχθροπραξιών και αποχώρηση των συμμαχικών στρατευμάτων εντός του 2021.
Οι Ταλιμπάν, όμως, δεν συνεννοούνται με τις… δύο κυβερνήσεις του Αφγανιστάν και πιέζουν για την απελευθέρωση χιλιάδων φυλακισμένων Ταλιμπάν, προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία της ειρήνευσης, επικαλούμενοι και τον κίνδυνο του κορονοϊού.
Οι οργανώσεις του Ισλαμικού Κράτους στο Αφγανιστάν κλιμακώνουν τις τρομοκρατικές ενέργειες, σε μια προσπάθεια να υπονομεύσουν τη συνεννόηση ΗΠΑ και Ταλιμπάν.
Το Ιράκ διέρχεται τη μεγαλύτερη πολιτική κρίση των τελευταίων ετών, με τον λαό –ιδιαίτερα τους νέους– να διεκδικούν βασικά δικαιώματα, θέσεις εργασίας και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η κεντρική εξουσία έχει αποδυναμωθεί, οι σιιτικές πολιτοφυλακές που ελέγχονται από το Ιράν παίζουν καθοριστικό ρόλο, ενώ η δυσαρέσκεια της σουνιτικής μειοψηφίας μπορεί να οδηγήσει στη δυναμική επανεμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους.
Το Ιράκ απειλείται από τον κορονοϊό, αλλά δοκιμάζεται και από τη μεγάλη πτώση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου εξαιτίας των οικονομικών παρενεργειών του κορονοϊού. Το Ιράκ έρχεται δεύτερο σε εξαγωγές πετρελαίου, μετά τη Σαουδική Αραβία, μεταξύ των κρατών του ΟΠΕΚ και η μεγάλη πτώση των δημόσιων εσόδων από το πετρέλαιο συμβάλλει στη λαϊκή δυσαρέσκεια και στην πολιτική αποσταθεροποίηση.
Η κατάσταση είναι έκρυθμη και στη Συρία. Το καθεστώς του Άσαντ μπορεί να έχει ανακτήσει τον έλεγχο στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, υποστηριζόμενο από τις δυνάμεις της Ρωσίας και του Ιράν, αλλά δεν μπορεί να οργανώσει την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης χώρας. Δεν έχει τα οικονομικά μέσα, παραμένει σε καθεστώς σχετικής διεθνούς απομόνωσης και ως προτεραιότητα έχει την εξόντωση των αντιπάλων του και όχι την εθνική συμφιλίωση. Από την άλλη πλευρά, οι αντικαθεστωτικοί έχουν συγκεντρώσει τις δυνάμεις τους στην περιοχή του Ιντλίμπ. Κυριαρχούν μεταξύ τους τζιχαντιστές που έχουν έρθει σε ρήξη με το Ισλαμικό Κράτος και κρατούν τις θέσεις τους χάρη στη στρατιωτική βοήθεια της Τουρκίας.
Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε πώς θα επηρεάσει η πανδημία τις χώρες που πρωταγωνιστούν στις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία –που αποτελούν αντίπαλες δυνάμεις–, αλλά και την Τουρκία. Επίσης, ο κορονοϊός αναμένεται να παίξει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις στην Υεμένη, η οποία περνάει έναν σκληρό εμφύλιο πόλεμο με στρατιωτική παρέμβαση της Σαουδικής Αραβίας, στη Λιβύη, όπου η κυβέρνηση της Τρίπολης ανακτά μέρος του χαμένου εδάφους από τις δυνάμεις του Χαφτάρ με τη βοήθεια δυνάμεων που ελέγχονται από την Τουρκία, και στις χώρες του Σαχέλ της Υποσαχάριας Αφρικής, όπου οι ισλαμιστές εμφανίζονται εξαιρετικά ενισχυμένοι έναντι αδύναμων και προβληματικών κυβερνήσεων. Οι γαλλικές δυνάμεις που μάχονται κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας αδυνατούν να εξασφαλίσουν σοβαρή ευρωπαϊκή υποστήριξη.
Το Ισλαμικό Κράτος έχει ηττηθεί στο Ιράκ και στη Συρία και η ισλαμική τρομοκρατία έχει σχεδόν πλήρως εξουδετερωθεί στην Ευρώπη. Όμως ο κορονοϊός με τα προβλήματα που θα δημιουργήσει στην περιφέρεια μπορεί να φέρει στερήσεις, αστάθεια και τοπικές συγκρούσεις, που θα δώσουν στους τζιχαντιστές μια νέα ευκαιρία.
