O λύκος - Free Sunday

Στην παλιά παραλία της Θεσσαλονίκης, όπως είναι διαμορφωμένη εδώ και δεκαετίες, συμβαίνει το εξής: από την πλευρά της θάλασσας υπάρχει το τσιμεντένιο κρηπίδωμα στο οποίο βολτάρουν οι πολίτες. Ακριβώς από μέσα βρίσκεται η λεωφόρος Νίκης, δρόμος με τρεις λωρίδες κυκλοφορίας. Με μια μέτρια βροχή η «λεωφόρος» πλημμυρίζει και το μισό μεσαίο ρεύμα κυκλοφορίας και όλο το δεξιό καλύπτονται από στάσιμα νερά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κυκλοφορία των αυτοκινήτων και για την ασφάλεια των πεζών στο κρηπίδωμα. Μόλις δέκα μέτρα απόσταση από τη θάλασσα και ο δρόμος πλημμυρίζει. Δεκαετίες τώρα, το ζήτημα δεν λύνεται. Υποθέτουμε ότι τεχνικά είναι πανεύκολο και φτηνό, αλλά πρέπει κάποιος να ενδιαφερθεί. Το κράτος, σε όλες του τις μορφές, δεν λύνει το πρόβλημα και έχει την ευθύνη. Ο πολίτης, ωστόσο, γνωρίζοντας την κατάσταση που επικρατεί όταν βρέχει, δεν μειώνει ταχύτητα, με αποτέλεσμα τα νερά που εκτοξεύουν οι τροχοί να καταβρέχουν τους πεζούς. Πολλοί πεζοί, δε, δεν αλλάζουν πλευρά και γίνονται μούσκεμα από τα αυτοκίνητα. Και ο οδηγός και ο πεζός έχουν ευθύνη, αλλά ενδεχομένως σκέφτονται ότι είναι δουλειά του κράτους να φτιάξει σωστό δρόμο.

 

H ακρότητα των φαινομένων

Καρδίτσα, Εύβοια, Μάντρα είναι από τις πλέον πρόσφατες περιπτώσεις πλημμυρών με νεκρούς. Πολλές ακόμη ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν. Κοινή συνισταμένη στις πλημμύρες και στα θύματα «η ακρότητα των φαινομένων» και το κλείσιμο των ρεμάτων ή των ποταμών. Η ακρότητα των φαινομένων, βέβαια, είναι ευφημισμός. Από πουθενά δεν έχουμε τη διαβεβαίωση πως όταν βρέχει η ποσότητα του νερού δεν θα ξεπεράσει ένα όριο και μάλιστα αυτό που μας βολεύει ώστε να μη χαλάσει ο δρόμος που φτιάξαμε μέσα στις κοίτες. Μπορεί να εξελίξαμε την τεχνολογία, να παρατηρήσαμε τα φαινόμενα και να τα καταγράψαμε, ανώτατο όριο στα φυσικά φαινόμενα όμως δεν ανακαλύψαμε, ούτε πρόκειται να συμβεί.

Για το κλείσιμο των ρεμάτων και των ποταμών δεν χρειάζεται να πούμε κάτι ιδιαίτερο. Είναι σε όλους γνωστή η κατάσταση και οι συνέπειές της, ωστόσο ουδείς είναι διατεθειμένος να ασχοληθεί σοβαρά. Ναι, είναι κρατική ευθύνη το να κάνει σωστά πολεοδομικά σχέδια, σωστές υποδομές, να μην αφήνει να μπαζώνονται ρέματα, να κλείνονται ποτάμια, να βουλώνουν λεκάνες απορροής. Είναι ευθύνη και του πολίτη όμως, όταν πηγαίνει να αγοράσει σπίτι, να προσέχει ώστε αυτό να μη βρίσκεται μέσα σε ρέμα. Όσο κι αν απομακρυνθήκαμε από τη φύση, μία φορά ακούσαμε στις ειδήσεις ότι κάποιος πνίγηκε μέσα σε σπίτι που ήταν χτισμένο σε ρέμα. Αλλά, για να ανησυχήσουμε, πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τον κίνδυνο. Κι αυτό πλέον δεν είναι ούτε εύκολο ούτε αυτονόητο.

 

Εσφαλμένη βεβαιότητα

Η ραγδαία αστυφιλία που εκδηλώθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ως συνέπεια άνθρωποι να γεννηθούν και να πεθάνουν έχοντας πατήσει μόνο σε τσιμέντο και άσφαλτο. Στο χώμα πάτησαν μόνο για «περιπέτεια», πηγαίνοντας για μπάνιο στη θάλασσα. Έχοντας την εσφαλμένη βεβαιότητα ότι είναι ασφαλείς μέσα στο τεχνητό περιβάλλον στο οποίο έζησαν. Έχοντας ξεκόψει από την αυτονόητη, ως τον πόλεμο, ανάγκη να παλέψουν με χέρια και με πόδια για να επιβιώσουν, απέναντι και στα φαινόμενα της φύσης και στα ζώα και στις αρρώστιες. Όσοι, λίγοι πλέον, μεγάλωσαν στα χωριά τους γνωρίζουν ενστικτωδώς πως μπροστά σε ένα ρέμα που «κατεβάζει», μία και μόνη είναι η αντίδραση: μεταβολή.

Έχει ενδιαφέρον πως σήμερα, ενώ το μπάζωμα των φυσικών οδών ροής των νερών αποτελεί την κύρια αιτία πλημμυρών και θανάτων, όλοι αναζητούν τη λύση στα καλύτερα έργα. Οποιονδήποτε κατασκευαστή κι αν ρωτήσεις όμως, θα πει πως τα έργα έχουν ανώτατα όρια αντοχών και αποτελέσματος. Η φύση (έπρεπε να γνωρίζουμε όμως ότι) δεν έχει. Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει το ότι, ενώ οι πλημμύρες και οι νεκροί πληθαίνουν, ουδείς αναζητεί τη λύση στην αντιστροφή. Στην απελευθέρωση των φυσικών οδών ροής του νερού. Πρακτικά, στο ξήλωμα δρόμων και γεφυρών, στο γκρέμισμα σπιτιών, ενδεχομένως στην κατάργηση ολόκληρων συνοικιών. Στην αποδοχή του γεγονότος ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί και δεν πρέπει να ξεπερνά τα φυσικά όρια.

 

Στατιστική μειωμένων θυμάτων

Δεν θα ξεσπιτώσουμε τον κόσμο μπροστά στην πιθανότητα να γίνει πλημμύρα μία φορά στα είκοσι χρόνια, θα πει κανείς. Με άλλα λόγια, «στατιστική» μειωμένων θυμάτων ως αιτιολόγηση διατήρησης της στρεβλότητας του μικροσυμφέροντος εκάστου, το οποίο μέσα από τις εκλογικές διαδικασίες γίνεται «συλλογικό» (ρουσφετολογικό). Δεν είναι άμοιρη ευθυνών η παραγωγή τις τελευταίες δεκαετίες δεκάδων χιλιάδων «επιστημόνων» με βαθμό εισαγωγής κάτω από τη βάση, οι οποίοι αποφοίτησαν «σπρωχτοί» και κατοχύρωσαν επαγγελματικά δικαιώματα και υψηλές αμοιβές για έργα χωρίς ηθική και δεοντολογία.

Με αυτά ως δεδομένα, δεν πρέπει να απορούμε για την εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα. Πλημμύρες και θάνατοι σημειώνονται τακτικά, αλλά αρνούμαστε να αντιμετωπίσουμε διαφορετικά το φαινόμενο. Είναι αισιόδοξο να πιστέψουμε ότι μέσα σε λίγους μήνες θα συνειδητοποιήσουμε όλοι τι σημαίνει πανδημία και κορονοϊός. Πόσο συνέβαλε η ως τώρα καταστροφή του περιβάλλοντος στην εμφάνισή τους και πόσο θα πρέπει να αλλάξουμε για να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες.

Η στατιστική μειωμένων θυμάτων είναι η βάση για όλες τις θεωρίες που αναπτύσσονται είτε για το ψευδές της πανδημίας είτε για την καταστροφή της οικονομίας, ακόμη και για τις θεωρίες συνωμοσίας ότι κάποιοι αόρατοι χειραγωγούν τις μάζες με εργαλείο τον τρόμο. Κοινώς, δίνουμε έμφαση σε μια άκρη της στατιστικής για να αγνοήσουμε όλες τις υπόλοιπες επιστήμες.

 

Κοντόφθαλμο μικροσυμφέρον

Στην πραγματικότητα, είναι πάλι το κοντόφθαλμο μικροσυμφέρον που μας ωθεί να μιλήσουμε για «αντιδημοκρατικές» μάσκες και «φασιστικές πρακτικές» κοινωνικών αποστάσεων. Μας τρομάζει η οικονομική καταστροφή, ελπίζουμε ότι δεν θα κολλήσουμε εμείς αλλά μόνο οι γέροι, δυσκολευόμαστε να αυτοπεριοριστούμε, γιατί απλώς κακομάθαμε στην τεχνολογική ευημερία των τελευταίων δεκαετιών, και… εντέλει κάνουμε και πολιτική. Δεν μας νοιάζει τι θα παραδώσουμε στα εγγόνια μας, ελπίζοντας αφελώς ότι δεν θα επηρεαστούν τα παιδιά μας.

Κάποτε, όχι πολύ παλιά, οι άνθρωποι δεν απομακρύνονταν από τα σπίτια τους για να μην τους φάει ο λύκος. Στη θέση του λύκου σήμερα βρίσκεται ο κορονοϊός. Δεν είναι υποχρεωτικό να έχει μεγάλο μέγεθος το θηρίο. Υποχρεωτικό είναι να μάθουμε, ξανά, να επιβιώνουμε παλεύοντας με χέρια και με πόδια, σεβόμενοι τη φύση και ζώντας μέσα σε αυτήν.

Αυτό δεν θα μας το μάθει κανένα κράτος. Το κράτος είμαστε εμείς. Όσα αντιπλημμυρικά κι αν γίνουν, είναι θέμα χρόνου να αστοχήσουν. Όσες ΜΕΘ κι αν χτιστούν, δεν θα μας σώσουν, αν κολλάμε κατά χιλιάδες. Πρέπει να μάθουμε να φυλαγόμαστε, ο καθένας μόνος του και όλοι μαζί, συντεταγμένα. Όταν έξω κυκλοφορεί λύκος, δεν στέλνεις τα παιδιά να παίξουν στο δάσος. Το πρόλαβε κανείς, ώστε να μπορεί να μας συμβουλέψει σήμερα;