Ελλάδα-Ε.Ε.: Η πανδημία αντέχει, οι πολίτες δυσφορούν

Ο οικονομικός και πολιτικός σχεδιασμός αλλάζει στις περισσότερες χώρες του κόσμου, γιατί η πανδημία δείχνει να αντέχει. Το ερώτημα είναι αν αντέχει η κοινωνία, εφόσον ήδη πληθαίνουν οι διαμαρτυρίες των πολιτών, που βρίσκονται αντιμέτωποι με μεγάλες δυσκολίες και ένα αβέβαιο μέλλον.

Η γενική εικόνα

Η γενική εικόνα είναι η έξαρση της πανδημίας σε όλο τον πλανήτη με εξαίρεση την Κίνα και ορισμένες άλλες χώρες, όπως η Ιαπωνία και η Νέα Ζηλανδία, όπου ο κορονοϊός ελέγχεται αποτελεσματικά.

Συνολικά έχουμε πάνω από 1.000.000 θανάτους και τρεις χώρες οι οποίες δεσπόζουν σε επίπεδο κρουσμάτων και θανάτων. Οι ΗΠΑ μπήκαν στον Οκτώβριο με 206.000 θανάτους και 7,2 εκατομμύρια κρούσματα. Κατά μέσο όρο παρατηρούνται 900-1.100 θάνατοι την ημέρα και 40.000-60.000 νέα κρούσματα.

Η κατάσταση εξελίσσεται ιδιαίτερα αρνητικά στην Ινδία με τα τεράστια προβλήματα και την έλλειψη υποδομών στον τομέα της υγείας, όπως και στη Βραζιλία και γενικότερα στη Λατινική Αμερική. Από τις άλλες χώρες, πολύ κακές επιδόσεις έχουν το Ιράν και η Ρωσία, με πολλούς ειδικούς να εκτιμούν ότι η κατάσταση μπορεί να είναι χειρότερη απ’ ό,τι παραδέχονται τα καθεστώτα τους.

Ευρωπαϊκή έξαρση

Έξαρση της πανδημίας παρατηρείται και στην Ευρώπη. Το μεγαλύτερο πρόβλημα φαίνεται να το έχει η Ισπανία, γιατί συνδυάζει μεγάλες απώλειες από το πρώτο κύμα με ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης στην πορεία προς το δεύτερο κύμα. Συνολικά στην Ισπανία έχουν καταγραφεί 31.700 θάνατοι από κορονοϊό και 769.000 κρούσματα. Η Ισπανία άφησε πίσω της τον Σεπτέμβριο με 9.906 νέα κρούσματα σε ένα 24ωρο και 203 θανάτους.

Σημαντικό είναι και το πρόβλημα της Γαλλίας. Έχουν καταγραφεί 31.800 θάνατοι και 551.000 κρούσματα. Το τελευταίο 24ωρο του Σεπτεμβρίου υπήρξαν 8.051 νέα κρούσματα στη Γαλλία και 85 θάνατοι από κορονοϊό.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι επιδόσεις ήταν χειρότερες στο πρώτο κύμα της πανδημίας και κάπως καλύτερες στην πορεία προς το δεύτερο κύμα. Η Ιταλία είναι η ευχάριστη έκπληξη, με την έννοια ότι χτυπήθηκε σκληρά από το πρώτο κύμα, αλλά μπόρεσε να προσαρμοστεί και τώρα παίζει δυνατή άμυνα. Συνολικά έχουν καταγραφεί 35.800 θάνατοι και 315.000 κρούσματα. Το τελευταίο 24ωρο του Σεπτεμβρίου τα νέα κρούσματα ήταν 1.647 και οι θάνατοι από κορονοϊό 24.

Η Γερμανία ξεχωρίζει με τις καλές της επιδόσεις μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών. Συνολικά έχουν καταγραφεί 9.500 θάνατοι και 290.000 κρούσματα. Το τελευταίο 24ωρο του Σεπτεμβρίου τα νέα κρούσματα ήταν 2.089 και οι θάνατοι 11.

Σε ό,τι αφορά τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεγάλα προβλήματα παρατηρήθηκαν στην Ολλανδία, στο Βέλγιο και στη Σουηδία κυρίως εξαιτίας του πρώτου κύματος, αλλά οι επιδόσεις τους έχουν βελτιωθεί ουσιαστικά στην πορεία προς το δεύτερο κύμα. Το τελευταίο 24ωρο του Σεπτεμβρίου είχαμε στην Ολλανδία 2.009 νέα κρούσματα και 6 θανάτους, στο Βέλγιο 1.174 κρούσματα και 7 θανάτους και στη Σουηδία 312 νέα κρούσματα και κανέναν θάνατο.

Η θέση της Ελλάδας

Στα τέλη Σεπτεμβρίου είχαν καταγραφεί στην Ελλάδα 391 θάνατοι από κορονοϊό και 18.475 κρούσματα. Ο μέσος ημερήσιος όρος κινείται γύρω στα 320 νέα κρούσματα και στους 5-6 θανάτους, με ανοδική τάση.

Οι επιδόσεις της Ελλάδας σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες παραμένουν πολύ καλές για δύο βασικούς λόγους.

Στο πρώτο κύμα εφαρμόσαμε πρώτοι το lockdown, με αποτέλεσμα να προστατευτεί αποτελεσματικά ο πληθυσμός.

Στην πορεία προς το δεύτερο κύμα παρατηρείται, όπως σε όλη την Ευρώπη, έξαρση της πανδημίας στη χώρα μας, αλλά κινούμαστε κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ακόμη και αυτή τη δύσκολη περίοδο.

Οι επιδόσεις μας είναι πολύ καλύτερες, στην πορεία προς το δεύτερο κύμα, από της Ισπανίας, της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και άλλων χωρών, όπως είναι η Ρουμανία, το Βέλγιο, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Τσεχία, η Ελβετία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Σλοβακία. Υστερούμε αυτή την περίοδο έναντι της Ιταλίας, της Γερμανίας, της Σουηδίας, της Κροατίας, του Λουξεμβούργου, της Εσθονίας, της Λετονίας και της Κύπρου. Είμαστε πάνω-κάτω στο ίδιο επίπεδο με την Ιρλανδία, τη Δανία, τη Φινλανδία και τη Μάλτα.

Αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί είναι η δυναμική, εφόσον ο Σεπτέμβριος ήταν δύσκολος με 125 θανάτους και 8.200 νέα κρούσματα στην πατρίδα μας και, απ’ ό,τι φαίνεται, έχει προετοιμάσει έναν ακόμη δυσκολότερο Οκτώβριο.

Επίσης, υπάρχει μια αμφισβήτηση για τον πραγματικό αριθμό των κρουσμάτων –η οποία ισχύει στον έναν ή στον άλλον βαθμό και για τις άλλες χώρες–, με τους περισσότερους ειδικούς να εκτιμούν ότι τα κρούσματα μπορεί να είναι 7-10 φορές περισσότερα στην Ελλάδα από αυτά που καταγράφονται. Μια σοβαρή ένδειξη της πραγματικής κατάστασης μας δίνουν τα γρήγορα τεστ που γίνονται σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας, με το 1,5%-2% των πολιτών που ελέγχονται να βρίσκονται θετικοί στον κορονοϊό. Αυτό σημαίνει ότι σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων μπορεί να κυμαίνεται από 50.000-100.000, ανάλογα με την υπόθεση εργασίας που θα κάνουμε.

Το μήνυμα είναι σαφές. Πρέπει να βάλουμε τα δυνατά μας για να μη χάσουμε το συγκριτικό πλεονέκτημα και βρεθούμε αντιμέτωποι με καταστάσεις ανάλογες της Ιταλίας στο πρώτο κύμα της πανδημίας και της Ισπανίας στο πρώτο και στην πορεία προς το δεύτερο κύμα της πανδημίας.

Όπως βγήκε η Ιταλία από την κατηγορία των ευρωπαϊκών χωρών με τις χειρότερες επιδόσεις και πηγαίνει τώρα αρκετά καλά όσον αφορά την αντιμετώπιση της πανδημίας, μπορούμε –αν δεν προσέξουμε– να ακολουθήσουμε την ακριβώς αντίθετη πορεία.

Τα αίτια της διαμαρτυρίας

Με το πέρασμα του χρόνου μεγαλώνει η διαμαρτυρία των πολιτών για την πολιτική που ακολουθείται και τις συνέπειες της συνέχισης της πανδημίας.

Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν ένα ποσοστό της τάξης του 10%-15%, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, πολιτών που δεν δέχονται την ύπαρξη του κορονοϊού ή θεωρούν ότι τα μέτρα που λαμβάνονται εντάσσονται σε μια συνωμοσία σε βάρος των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων. Σε αυτό το ποσοστό των «αρνητών» επενδύουν ακραίες πολιτικές δυνάμεις, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση τη γερμανική άκρα Δεξιά, που στηρίζει άμεσα ή έμμεσα μεγάλες και συχνά βίαιες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.

Η δυσαρέσκεια των πολιτών έχει πολύ συγκεκριμένη οικονομική και κοινωνική βάση. Σύμφωνα με το αρχικό σενάριο που πρόβαλαν οι κυβερνήσεις, επρόκειτο να αφήσουμε πίσω μας την πανδημία ήδη από το καλοκαίρι του 2020. Τώρα το νέο βασικό σενάριο προβλέπει ότι η κατάσταση θα αρχίσει να βελτιώνεται από την άνοιξη του 2021, ενώ δεν αποκλείεται να χρειαστεί περισσότερος χρόνος για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του κορονοϊού.

Αυτό σημαίνει ότι πολλοί πολίτες ωθούνται στο επαγγελματικό και οικονομικό περιθώριο, ενώ οι περισσότεροι βλέπουν την καθημερινότητά τους να γίνεται πιο δύσκολη, εφόσον πρέπει να φανούν συνεπείς στις επαγγελματικές και οικογενειακές τους υποχρεώσεις σε συνθήκες πανδημίας.

Την κατάσταση περιπλέκει η αμφιβολία γύρω από την αποτελεσματικότητα των μέτρων. Στο πρώτο κύμα της πανδημίας είχαμε πιστέψει ότι θα πληρώναμε έναν λογαριασμό σε ανθρώπινες απώλειες και οικονομική επιβάρυνση και στη συνέχεια θα αφήναμε το πρόβλημα πίσω μας. Τώρα αρχίζουμε να πληρώνουμε ξανά, έχοντας πάντα το πρόβλημα μπροστά μας και χωρίς να ξέρουμε αν και πότε θα το ξεπεράσουμε. Η διαφορά είναι τεράστια και εξηγεί την αλλαγή στην ψυχολογία και τη συμπεριφορά πολλών πολιτών.

Τα αδύνατα σημεία

Στην Ελλάδα, όπως και στο σύνολο της Ε.Ε., υπάρχουν λάθη και παραλείψεις που συμβάλλουν στην ενίσχυση της λαϊκής διαμαρτυρίας.

Παίζεται πάντα ένα πολιτικό παιχνίδι, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις περιορίζει την αποτελεσματικότητα των μέτρων. Οι πιο σκληρές πολιτικές συγκρούσεις παρατηρούνται στην Ισπανία, που έχει και το μεγαλύτερο πρόβλημα. Οι Σοσιαλιστές και οι Podemos, που βρίσκονται στην εξουσία, δυσκολεύονται να συνεννοηθούν μεταξύ τους και χάνουν πολύτιμο χρόνο στην εφαρμογή των αναγκαίων μέτρων. Παράλληλα, έχει ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης και κυβέρνησης της Καταλονίας, που έχει αυτονομιστικές τάσεις, και κεντρικής κυβέρνησης και περιφερειακών διοικήσεων που ελέγχονται από την κεντροδεξιά αντιπολίτευση.

Ανάλογα φαινόμενα παρατηρούνται στην Ελλάδα, τα οποία όμως δεν παίρνουν τόσο μεγάλες διαστάσεις, εξαιτίας της πολιτικής κυριαρχίας Μητσοτάκη-ΝΔ. Είναι φανερή πάντως μια μικροπολιτική διάθεση. Για παράδειγμα, ο ΣΥΡΙΖΑ καταγγέλλει την κυβέρνηση ότι δεν παίρνει αρκετά αποτελεσματικά μέτρα, ενώ ο πρόεδρός του δίνει μάχη κατά του περιορισμού στο ωράριο των μπαρ.

Το εκπαιδευτικό σύστημα δυσλειτουργεί, σε συνθήκες κορονοϊού, σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ε.Ε. Στο Ηνωμένο Βασίλειο παρατηρείται ανησυχητική έλλειψη κοινωνικής πειθαρχίας στους μαθητές, στην Ισπανία τα σχολεία ακολουθούν τον γενικό κανόνα της σοβαρής επιδείνωσης της κατάστασης, στη Γαλλία πολλά σχολεία έκλεισαν προτού καλά-καλά ανοίξουν, ενώ έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και η δυσλειτουργία των ΑΕΙ.

Η κατάσταση στο εκπαιδευτικό σύστημα μεγαλώνει την ανησυχία και τη δυσαρέσκεια του κόσμου, εφόσον αφορά τα παιδιά, που ταλαιπωρούνται και εκτίθενται σε κινδύνους, τους γονείς, που ανησυχούν για τα παιδιά και δυσκολεύονται στις καθημερινές υποχρεώσεις τους, και τους παππούδες και τις γιαγιάδες, που είναι ευάλωτοι στον κορονοϊό.

Υπάρχουν και ειδικά προβλήματα που μεγαλώνουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια σε συνθήκες πανδημίας. Στην Ελλάδα οι αστικές συγκοινωνίες, διαχρονικά προβληματικές, είναι εντελώς ακατάλληλες για τις συνθήκες που δημιουργεί ο κορονοϊός. Οι αρμόδιοι προσπαθούν να τις βελτιώσουν με μεσο-μακροπρόθεσμες πρωτοβουλίες, ενώ πρέπει να βρουν λύσεις προσαρμοσμένες στις νέες συνθήκες σε διάστημα λίγων ημερών.

Προσαρμογή και ενότητα

Παρακολουθώντας τι συμβαίνει στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, καταλήγω σε τρία βασικά συμπεράσματα.

Πρώτον, η πανδημία θα είναι μαζί μας για μεγάλο χρονικό διάστημα και το νέο βασικό σενάριο σύμφωνα με το οποίο θα την αφήσουμε πίσω μας την άνοιξη του 2021 αρχίζει ήδη να μοιάζει ξεπερασμένο από τις αρνητικές εξελίξεις.

Δεύτερον, χρειάζεται μια νέα στρατηγική αντιμετώπισης της πανδημίας, διαφορετικά θα εγκλωβιστούμε σε έναν κύκλο lockdown και χαλάρωσης που θα εναλλάσσονται μέχρι τη βιολογική, οικονομική και κοινωνική μας εξάντληση. Προς το παρόν, στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη εφαρμόζουμε πολιτική διαχείρισης της πανδημίας με βασικό στόχο να μην ξεχειλίσουν τα νοσοκομεία από βαριά ασθενείς. Το ζητούμενο όμως είναι η αντιμετώπιση της πανδημίας με την κινεζική ή όποια άλλη μέθοδο κριθεί ότι θα φέρει αποτέλεσμα.

Τρίτον, έχουμε μια φοβερή δοκιμασία μπροστά μας και χρειαζόμαστε περισσότερη ενότητα για να αντέξουμε στην πίεση που θα δεχτούμε. Η κυβέρνηση να πάρει τα μηνύματα της κοινωνίας και της πανδημίας και να βελτιώσει την πολιτική της σε ό,τι αφορά την πρόληψη, το εκπαιδευτικό σύστημα, τις αστικές συγκοινωνίες.

Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση να εγκαταλείψει τη γνωστή μίζερη ρουτίνα, να δει τι ακριβώς συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη και να συμβάλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της πολυδιάστατης κρίσης. Ο επιθετικός λαϊκισμός δεν αποδίδει στις σημερινές συνθήκες.