Κράτος δικαίου χωρίς… δικαστήρια! - Free Sunday
Κράτος δικαίου χωρίς… δικαστήρια!

Κράτος δικαίου χωρίς… δικαστήρια!

Κατά το πρώτο ξέσπασμα της πανδημίας στη χώρα, στον χώρο της Δικαιοσύνης επικράτησε ένας μικρός πανικός. Σύσσωμες οι δικαστικές ενώσεις απαίτησαν από την κυβέρνηση να κλείσει τα δικαστήρια για λόγους προστασίας. Το ίδιο έκαναν, ασυντόνιστα, και τοπικοί δικηγορικοί σύλλογοι, οι οποίοι, κρίνοντας ότι η κυβέρνηση καθυστερεί, κήρυξαν τοπικές απεργίες. Εντέλει, τα δικαστήρια έκλεισαν εντελώς και από τις τοπικές διοικήσεις των δικαστικών σχηματισμών (πρωτοδικεία, εφετεία, εισαγγελίες) εκδόθηκαν οδηγίες οι οποίες έφταναν μέχρι του σημείου να απαγορεύουν την είσοδο πολιτών σε κτίρια και γραφεία των δικαστικών υπηρεσιών.

Είχε επισημανθεί από πολλούς τότε ότι το οριζόντιο κλείσιμο είναι υπερβολικό, διότι υπήρχαν και υπάρχουν πολλές δικαστικές και διαδικαστικές διαδικασίες που μπορούν να διεκπεραιωθούν αποκλειστικά γραπτά και με ελάχιστη φυσική παρουσία, άρα με ελάχιστο κίνδυνο. Είχε επισημανθεί επίσης ότι πολλές άλλες διαδικασίες μπορούσαν με στοιχειώδεις διαδικαστικές τροποποιήσεις να διεξαχθούν εν μέσω πανδημίας, είτε χρησιμοποιώντας απλά μέσα, όπως ένα ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, είτε, ακόμη απλούστερα, με καθορισμό ραντεβού σε δίκες, με προϋπολογισμό των συμμετεχόντων, οι οποίοι είναι συνήθως εκ των προτέρων γνωστοί. Ζητήματα επέκτασης ωραρίου, απογευματινής λειτουργίας και υπερωριών θίχτηκαν και προκάλεσαν γέλωτα, διότι, ως γνωστόν, και η Δικαιοσύνη Δημόσιο είναι. Ουδείς κινήθηκε τότε στην κατεύθυνση διάσωσης του έργου και προτιμήθηκε η λογική της ασφάλειας μέσω λουκέτου.

Τα δικαστήρια άνοιξαν, με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς, και επιχειρήθηκε να λειτουργήσουν με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούσαν πριν από την εμφάνιση της πανδημίας. Η βασική διαφοροποίηση που προέκυψε ήταν ότι οι συναλλασσόμενοι συνωστίζονταν σε διαδρόμους, προκειμένου να μη συνωστίζονται μέσα στα γραφεία. Και δόθηκε η δυνατότητα εύκολης αναβολής σε όποιον (τότε…) φοβόταν. Ακολούθησαν οι δικαστικές διακοπές και η εντεύθεν χαλαρότητα, μια και δίκες, έτσι κι αλλιώς, δεν γίνονταν.

Ειδικά για τα δικαστήρια, υπάρχει από τις 14/07/2020 ειδική απόφαση που προβλέπει υποχρεωτική χρήση της μάσκας σε όλους τους χώρους. Όπως καλά φανταστήκατε, δεν τη φορούσαν παρά ελάχιστοι, δικαστές και δικηγόροι. Με αυτή την κατάσταση φτάσαμε ως τον Οκτώβριο, οπότε το πράγμα σοβάρεψε ιδιαίτερα και η μάσκα επανεμφανίστηκε, εν μέσω τρόμου πια. Μαζί της εμφανίστηκε εκ νέου η απαίτηση των δικαστικών ενώσεων για κλείσιμο των δικαστηρίων για λόγους προστασίας (και πάλι!).

Αυτή τη φορά οι δικηγορικοί σύλλογοι απαίτησαν να μείνουν τα δικαστήρια ανοιχτά, διότι τα μέλη τους ήταν πρακτικά άνεργα ήδη επί έξι μήνες. Καταλήξαμε στα τέλη Οκτωβρίου να έχει αποφασιστεί και προαναγγελθεί το κλείδωμα και απόφαση για το αν και πώς θα λειτουργούν τα δικαστήρια να μην υπάρχει. Διεξήχθη μάχη μεταξύ δικαστών και δικηγόρων, με διαιτητή την κυβέρνηση. Διαβλέποντας οι δικαστές ότι μπορεί τα δικαστήρια να μείνουν ανοιχτά, εξήγγειλαν απεργία (κι ας απαγορεύεται τούτο από το Σύνταγμα). Απεργία εξήγγειλαν και οι δικαστικοί υπάλληλοι. Εντέλει τα δικαστήρια παρέμειναν τύποις ανοιχτά, με ελάχιστο μέρος των δικών να μπορούν να διεξαχθούν (μόνο όσες δεν απαιτούν φυσική παρουσία), με αναστολή προθεσμιών ενέργειας (άρα αδράνεια) και με εύκολη την αναβολή για όποιες δίκες προβλέφθηκε να μπορούν να διεξαχθούν.

Το δεύτερο κλείδωμα εξελίσσεται σχεδόν όπως το πρώτο. Με μηδενικό έργο. Στο διάστημα που μεσολάβησε, ουδείς ασχολήθηκε στα σοβαρά με το να καταρτίσει προληπτικά ένα επιχειρησιακό σχέδιο, ώστε σε περίπτωση που θα χρειαζόταν, όπως και έγινε, δεύτερο κλείδωμα, να υπάρχουν έτοιμες διαδικασίες και αυτοματισμοί, ώστε και έργο, τοπικά ή εθνικά, να μπορεί να παράγεται με ασφάλεια και όλοι οι εμπλεκόμενοι να ξέρουν προκαταβολικά τι θα πρέπει και τι θα μπορούν να κάνουν.

Μετά το πρώτο κλείδωμα σοβαρή καταγραφή των εμπειριών, των προβλημάτων που ανέκυψαν, των λύσεων που θα μπορούσαν να έχουν δοθεί, των αποτελεσμάτων που προέκυψαν, δεν υπήρξε. Το κυριότερο, δεν υπήρξε από κανέναν η αίσθηση ότι ένα επόμενο κλείδωμα θα μπορούσε να προκύψει και η απαίτηση να έχουμε προετοιμαστεί. Οι δικαστές σιώπησαν, οι δικηγόροι ζητούσαν επίδομα και η κυβέρνηση απέφυγε να εμπλακεί, ενώ όφειλε να προβλέπει. Θα μπορούσε, έχοντας την ευθύνη πρόβλεψης, προγραμματισμού και αποτελέσματος, να έχει νομοθετήσει και να έχει επιβάλει λύσεις. Πλην, όμως, έπρεπε να συγκρουστεί πρώτα με τους δικαστές και κατόπιν με τους δικηγόρους.

Πλέον, ελέω πανδημίας, όποιος διώκεται για έγκλημα, όποιος χρωστάει, όποιος έχει αθετήσει υποχρεώσεις, έχει τη βεβαιότητα ότι ουδείς τον πιέζει. Όλα στον πάγο και με την επαναφορά έχει ο Θεός… Λογικά, το άνοιγμα θα συμπέσει με τις διακοπές των Χριστουγέννων και λίγο μετά από αυτές, αν προλάβει να υπάρξει πλήρης λειτουργία, θα ξανακλείσουμε. Ύστερα, το Πάσχα δεν είναι μακριά. Στο μεταξύ, στο πρώτο κλείδωμα διαφημίστηκε το γεγονός ότι έβγαιναν αποφάσεις και αποφορτιζόταν το σύστημα. Πέραν του ότι δεν ανακοινώθηκε ποτέ πόσες αποφάσεις βγήκαν και πόσες μένουν ακόμη, εξακολουθούμε να περιμένουμε αποφάσεις επί διετία και βάλε.

Δεν υπήρξε συνείδηση ότι η πανδημία ήρθε για να μείνει και ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτήν. Ότι πρέπει να προσαρμόσουμε τις διαδικασίες, τις ενέργειές μας, τη συμπεριφορά μας για πάντα και χωρίς την αφελή προσδοκία ότι η πανδημία πέρασε ή θα περάσει σύντομα. Η πανδημία δεν προκάλεσε δίκες με ραντεβού και δεν μας έκανε να σκεφτούμε ότι η κλήση όλων, διαδίκων και δικηγόρων, για δέκα έως πενήντα δίκες, για την ίδια ώρα, απλώς δεν είναι πράξη πολιτισμού. Και ότι δεν έπρεπε να προκύψει πανδημία για να γίνει. Και, παρ’ όλα αυτά, δεν έγινε!

Όταν, λοιπόν, η τρίτη συντεταγμένη λειτουργία αργεί, πρωτοστατούντων των στελεχών της, έχουμε πρόβλημα. Πρόβλημα που οξύνεται όταν η κυβέρνηση δυσκολεύεται να τα βάλει μαζί της.

Και κάπως έτσι φτάνουμε στο σημείο, με τη Δικαιοσύνη κλειστή, γνωμοδοτήσεις συνταγματικότητας να εκδίδουν τα συνδικαλιστικά σωματεία των δικαστών, ως μη όφειλαν. Και όταν φτάνει το Πολυτεχνείο και η περίφημη απαγόρευση διαδηλώσεων, να θεωρείται αδιανόητο ότι θα συνεδριάσει το Συμβούλιο της Επικρατείας εντός της ημέρας για να εκδώσει πλήρη απόφαση, η οποία θα λύσει τα ζητήματα και θα αποφορτίσει το κλίμα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι εν μέσω κλειδώματος οι οδηγίες στις εισαγγελίες είναι να μην παραπέμπονται εύκολα συλληφθέντες στο αυτόφωρο, για να αποφεύγεται ο συνωστισμός στις δικαστικές αίθουσες. Με ό,τι αυτό σημαίνει και για τους συλληφθέντες όλων των ειδών.

Μέχρι σήμερα η Δικαιοσύνη απέφυγε να εμπλακεί ενεργά και αυτεπαγγέλτως στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Μπορεί να διατάσσει, με αφορμή δημοσιεύματα, έρευνα για το παραμικρό, αλλά πορείες, κοινωνικές συναθροίσεις, εκκλησίες, δοξολογίες, μπαράκια και άλλα φαινόμενα διασποράς, όπως και ψεκασμένοι και συνωμοσιολόγοι, έμειναν έξω από το ενδιαφέρον της. Σε ό,τι αφορά τους πορευόμενους με δήθεν μέτρα ασφαλείας: αν κάποια στιγμή, μετά την προσαγωγή τους, γίνει τεστ και βρεθούν θετικοί, κινδυνεύουν με ισόβια. Ιδού η πρόκληση, για όλους!