Είναι πολύ νωρίς για να πέσουμε

Το δεύτερο κύμα της πανδημίας έδειξε τα δόντια του και στο υγειονομικό πεδίο και στο οικονομικό. Οι νεκροί είναι πολλοί, οι ασθενείς ακόμη περισσότεροι, το σύστημα υγείας στα όριά του, η οικονομία επίσης. Συμβαίνει και στη χώρα μας ό,τι ακριβώς συμβαίνει σε ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο. Η κατάσταση έγινε οριακή, ίσως ξέφυγε σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά χάος δεν προκλήθηκε και δεν θα προκληθεί, εάν δεν το επιδιώξουμε και αν δεν χαλαρώσουμε.

Το πρώτο δεδομένο, που ισχύει για ολόκληρο τον κόσμο, είναι ότι δεν έχουμε περάσει άλλη φορά πανδημία, ούτε εμείς ούτε οι τρεις τουλάχιστον προηγούμενες γενιές. Επιδημίες, που δεν εξελίχθηκαν σε πανδημίες, αντιμετώπισαν, δύο φορές την τελευταία εικοσαετία, στη ΝΑ Ασία. Δεν είναι τυχαίο ότι εκεί το πράγμα πάει καλύτερα, αλλά, πέρα από την εμπειρία, μιλάμε για εντελώς άλλους πολιτισμούς.

Το δεύτερο δεδομένο είναι ότι η ασθένεια είναι καινούργια και η επιστημονική κοινότητα χρειάστηκε κάποιον χρόνο για να κατασταλάξει σε βασικά συμπεράσματα. Η ίδια αυτή κοινότητα και κυρίως οι γιατροί και οι νοσηλευτές πλήρωσαν με τη ζωή και την υγεία τους τη γνώση που έχουμε σήμερα και η οποία εξακολουθεί να εμπλουτίζεται. Αντί να είμαστε ευγνώμονες σε αυτούς, κάποιοι τούς κατηγορούν για αντιφατικές οδηγίες. Ο κόσμος ολόκληρος εξαρτήθηκε σε πρώτο χρόνο από την κινεζική ροή πληροφοριών, μια κι εκεί ξέσπασε πρώτα η πανδημία. Ο υπόλοιπος κόσμος συμπλήρωσε τις πληροφορίες όταν χτυπήθηκε και ο ίδιος. Σε μεγάλο ποσοστό, η κάθε χώρα χρειάστηκε να διαμορφώσει δική της πολιτική αντιμετώπισης, προσαρμοσμένη στις δικές της συνθήκες και δυνατότητες. Κερδήθηκε, ωστόσο, χρόνος.

Το τρίτο δεδομένο είναι ότι η πανδημία αντιμετωπίζεται είτε με εμβόλιο είτε με απομόνωση. Απομόνωση στους καιρούς της παγκοσμιοποιημένης οικονομικής και κοινωνικής ζωής και των μαζικών δραστηριοτήτων σε όλους τους τομείς σημαίνει κατάρρευση του τρόπου ζωής που γνωρίζουμε. Είναι η κλασική συνταγή, που εύκολα λέγεται αλλά πολύ δύσκολα επιβάλλεται. Πόσο εφικτό είναι να επιτευχθεί, όταν αυτό σημαίνει ανατροπή όλων των εξελίξεων των τελευταίων 100 ετών και επιστροφή στον τρόπο ζωής των απώτερων προγόνων μας;

Το τέταρτο βασικό δεδομένο είναι ότι η αντιμετώπιση της πανδημίας απαιτεί νέες γνώσεις και τεχνικές και πολλά, πάρα πολλά λεφτά. Η χώρα μας δεν είχε ούτε πολλά λεφτά ούτε, πολύ περισσότερο, αυτοματοποιημένες διαδικασίες και τεχνικές για πολύ απλούστερα πράγματα. Η δεκαετής χρεοκοπία επιδείνωσε τη λειτουργία του ούτως ή άλλως υπερτροφικού, δυσκίνητου και αντιπαραγωγικού δημόσιου τομέα, αυτού που θα έπρεπε να συντονίσει την αντιμετώπιση της πανδημίας. Καθήλωσε την τεχνολογική και ψηφιακή εξέλιξη της χώρας και έδιωξε πολλούς στο εξωτερικό. Αντίστοιχα, ο ιδιωτικός τομέας έχασε χρόνια εξέλιξης και προσαρμογής στο διεθνές περιβάλλον, περιοριζόμενος σε δραστηριότητες υπηρεσιών και όχι βιομηχανίας και τεχνολογίας. Παρ’ όλα αυτά, η χώρα εξακολουθεί να διαθέτει λαμπερά μυαλά, ανθρώπους με ικανότητες και φιλοδοξίες και τη δυνατότητα να λύνει προβλήματα με τρόπο δυσανάλογα αποτελεσματικό προς το μέγεθός της. Εξακολουθεί να είναι επιτυχία της χώρας και το πνίξιμο του πρώτου κύματος της πανδημίας και η επιτάχυνση του ψηφιακού της μετασχηματισμού σε συνθήκες πανδημίας και υβριδικού πολέμου με τη γείτονα και η δημιουργία εθνικού τεστ αντισωμάτων υψηλής αξιοπιστίας, αλλά και η ανταπόκριση του ΕΣΥ στις ανάγκες.

Το πέμπτο βασικό δεδομένο είναι ότι τέτοιες καταστάσεις για να αντιμετωπιστούν απαιτούν ισχυρή οργάνωση και αυστηρή πειθαρχία. Σε ό,τι αφορά την οργάνωση, ας μη μιλήσουμε για το τι υπήρχε πριν από την πανδημία. Τώρα ανακαλύπτουμε ότι τα διάφορα νοσοκομεία και «νοσοκομεία» φυτεμένα στην επικράτεια με (και) ρουσφετολογικά κριτήρια δεν είναι τόσο αποτελεσματικά. Ότι οι γιατροί που βγαίνουν κάθε χρόνο από τα δωρεάν πανεπιστήμιά μας είναι εν πολλοίς εξαγωγικό προϊόν, μια και περισσεύουν εδώ. Για τις παραλυτικές επιπτώσεις του λεγόμενου «συνδικαλισμού» δεν χρειάζονται σχόλια. Την ίδια στιγμή, ο καθένας από το χωριό του έχει «άποψη» για το τι είναι ο ιός και πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί, ας είναι και τραγουδιστής, ας είναι και καρδιολόγος. Δεν είμαστε εκπαιδευμένοι να ακούμε τους ειδικούς, πολύ περισσότερο δεν είμαστε εκπαιδευμένοι να ακολουθούμε την ιεραρχία. Δυσκολευόμαστε να πειθαρχήσουμε στις οδηγίες που δίνει αυτός που έχει την ευθύνη. Σηκώνουμε αντίθετη φωνή και αμφισβήτηση την ώρα της μάχης, όταν είναι αυτονόητο πως το μόνο που μπορούμε να πετύχουμε είναι χειρότερο αποτέλεσμα. Στρατός με «δημοκρατικές διαδικασίες» και «πολυφωνία απόψεων» πάντα ηττάται.

Παρ’ όλα αυτά, καταφέραμε να μην έχουμε διαλυθεί ως τώρα. Χώρες πολύ πιο δυνατές και πιο οργανωμένες από εμάς αντιμετωπίζουν τα ίδια και χειρότερα προβλήματα και πετυχαίνουν τα ίδια και χειρότερα αποτελέσματα. Αναλογικά, θα έπρεπε να έχουμε συντριβεί. Μπορεί να συνειδητοποιούμε όλοι ότι θα μπορούσαμε να τα έχουμε πάει καλύτερα, αλλά το «στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα» ισχύει απολύτως στην περίπτωση της πανδημίας και μπορεί να αποτελέσει, πια, και όπλο για το μέλλον. Έτσι κι αλλιώς, η μάχη με τον ιό θα απαιτήσει χρόνο, ακόμη κι αν το εμβόλιο αποδειχθεί θαυματουργό.

Η αντιμετώπιση της πανδημίας αποτελεί την κύρια, αν όχι αποκλειστική, είδηση της κάθε ημέρας. Η χώρα, όμως, εξακολουθεί να είναι υπερχρεωμένη και σε μεταμνημονιακή εποπτεία και το δημόσιο ταμείο ελλειμματικό. Εξακολουθεί να πρέπει να αποπληρώσει δανεικά, τα οποία διευρύνονται. Εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πολεμική απειλή. Εξακολουθεί να έχει σημαντικά κοινωνικά στρώματα σε κίνδυνο φτώχειας και είναι βέβαιο ότι αυτά πλέον θα διευρυνθούν. Παραμένει η αναγκαιότητα να εκσυγχρονιστεί ο δημόσιος τομέας, οι θεσμοί της και οι δομές της. Να αναπτυχθεί ο ιδιωτικός τομέας, με αναδιάρθρωση των παραγωγικών κλάδων. Είναι απροσδόκητο ίσως, με βάση και τη νοοτροπία που είχαμε επί έτη, αλλά εν μέσω πανδημίας βήματα γίνονται.

Η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. αναδεικνύεται ως ο κορυφαίος παράγοντας σταθερότητας της χώρας και εν μέσω πανδημίας. Χωρίς τη στήριξη της Ε.Ε., θα ήμασταν κυριολεκτικά χαμένοι, οικονομικά και γεωπολιτικά. Η δε πανδημία φαίνεται ότι λειτουργεί ως ο καταλύτης ο οποίος θα επιταχύνει τις εξελίξεις και θα αμβλύνει τις αντιστάσεις στον εκσυγχρονισμό μας, ο οποίος σε άλλες συνθήκες, πιο «ομαλές», θα απαιτούσε χρόνια. Πικρό αλλά αληθινό, η καταστροφή θα μηδενίσει τις «συντεχνιακές» και «μικροπολιτικές» αντιστάσεις των «κεκτημένων». Τούτο δεν έχει να κάνει με το αν κανείς αγαπά αυτήν ή άλλη κυβέρνηση, αλλά με την πραγματικότητα την ίδια.

Παρά το γεγονός ότι η χώρα και η κοινωνική της συνοχή δοκιμάζονται σκληρά, επικρατεί ψυχραιμία και συνειδητοποίηση ότι πρέπει να βγούμε δυνατοί από τη δοκιμασία, ώστε να αντιμετωπίσουμε το μέλλον. Είναι το θετικό στοιχείο της στιγμής αυτής, το οποίο οφείλουμε να διαφυλάξουμε με κάθε τρόπο. Ως τότε, μάσκες - αποστάσεις - καθαριότητα - αερισμός.