Καλύτερα ο τουρισμός, αλλά και η πανδημία… - Free Sunday
Καλύτερα ο τουρισμός, αλλά και η πανδημία…
Κρίσιμο το φθινόπωρο, χωρίς ασφαλή πρόγνωση

Καλύτερα ο τουρισμός, αλλά και η πανδημία…

Το τουριστικό καλοκαίρι εξελίσσεται με ικανοποιητικό τρόπο. Προβλέπεται να είναι πολύ καλύτερο από αυτό του 2020 και επανέρχονται, μαζί με τα χαμόγελα στους επαγγελματίες του τουρισμού, οι εκτιμήσεις για τουριστικά έσοδα 50% ως 60% του επιπέδου-ρεκόρ του 2019.

Στην αρχή ο κρατικός προϋπολογισμός του 2021 στηρίχθηκε στο σενάριο των εσόδων που θα έφταναν στο 60% του επιπέδου του 2019, μετά επικράτησε σχετική απαισιοδοξία και τώρα επανερχόμαστε σε φάση συγκρατημένης αισιοδοξίας.

Μαζί όμως με τη βελτίωση του τουρισμού παρατηρείται και ενίσχυση της πανδημίας εξαιτίας της μετάλλαξης Δέλτα, αλλά και γενικότερα.

Αναγκαίες συγκρίσεις

Το καλοκαίρι περιορίζονται οι εισαγωγές στις ΜΕΘ και οι θάνατοι εξαιτίας των καιρικών συνθηκών, αλλά –σε ό,τι αφορά το 2021– και εξαιτίας του εμβολιαστικού προγράμματος.

Η πρώτη παρατήρηση που επιβάλλεται, είναι ότι η επιδημιολογική μας κατάσταση το καλοκαίρι του 2021 είναι χειρότερη από το καλοκαίρι του 2020.

Είναι χαρακτηριστικό ότι την 27η Ιουλίου 2021 είχαμε οκτώ θανάτους από COVID-19 στην Ελλάδα και ο ημερήσιος μέσος όρος των θανάτων της προηγούμενης εβδομάδας ήταν έξι.

Οι αντίστοιχοι αριθμοί για την 27η Ιουλίου 2020 ήταν μηδέν και ένας.

Η διαφορά είναι σημαντική, αλλά δεν γίνεται ιδιαίτερα αισθητή σε περίοδο σχετικά περιορισμένων θανάτων. Το ερώτημα είναι τι θα γίνει το φθινόπωρο σε περίπτωση που επαναληφθεί η πορεία του 2020, από την καλοκαιρινή ύφεση στη φθινοπωρινή έξαρση της πανδημίας.

Το εμβόλιο είναι σημαντική άμυνα έναντι της πανδημίας, αλλά δεν προσφέρει συνολική προστασία. Τα υψηλά ποσοστά εμβολιασμού πρέπει να συμπληρώνονται από τα αναγκαία μέτρα προφύλαξης.

Η σύγκριση μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ισραήλ, δύο χωρών με εξαιρετικά προωθημένα εμβολιαστικά προγράμματα, είναι διδακτική. Με βάση τα στοιχεία της 27ης Ιουλίου 2021, στο Ισραήλ είχαμε έναν θάνατο από COVID-19 και πέντε στη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο όμως είχαμε 127 θανάτους σε μία μέρα και 448 την προηγούμενη εβδομάδα. Τα κρούσματα στη διάρκεια μιας εβδομάδας ήταν 166.514 στο Ηνωμένο Βασίλειο και 10.254 στο Ισραήλ.

Σαν αποτέλεσμα της επιδείνωσης που παρατηρείται στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας είχαμε 6,7 θανάτους από COVID-19 ανά εκατομμύριο κατοίκους, ενώ στο Ισραήλ είχαμε 0,55 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους. Στην Ελλάδα, όπου δεν πηγαίνουμε συγκριτικά καλά σε αυτή τη φάση της πανδημίας, οι θάνατοι στη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας ήταν 4,76 ανά εκατομμύριο κατοίκους. Το γεγονός ότι οι Βρετανοί αρχίζουν να τα πηγαίνουν χειρότερα από εμάς, ενώ με τη βοήθεια της AstraZeneca που έπαιξε το χαρτί του Brexit έχουν πιο προωθημένο εμβολιαστικό πρόγραμμα, δείχνει ότι τα μέτρα που λαμβάνονται ή παραλείπονται, παίζουν σημαντικό ρόλο.

Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου χαλάρωσε σκόπιμα τα περιοριστικά μέτρα επενδύοντας στην ποδοσφαιρική έξαψη του Euro. Τελικά, το κύπελο πήρε η Ιταλία που νίκησε στον τελικό την Αγγλία, ενώ η πανδημία ενισχύθηκε εξαιτίας των επιλογών της κυβέρνησης Τζόνσον.

Οι περιορισμοί και ο τουρισμός

Ο τουρισμός συμβάλλει αναπόφευκτα στη διάδοση του ιού, μεγαλύτερη όμως ζημιά κάνει η κοινωνική χαλάρωση της καλοκαιρινής περιόδου.

Συγκρίνοντας την πορεία της πανδημίας στην Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα, χώρες του ευρω-Νότου που στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό και τις υπηρεσίες, δεν οδηγούμαστε σε ασφαλή συμπεράσματα.

Η Ισπανία και κυρίως η Πορτογαλία τα πήγαν καλύτερα στην αντιμετώπιση της πανδημίας τους μήνες που προηγήθηκαν της τουριστικής περιόδου, τώρα όμως έχουν τις ίδιες ή και μεγαλύτερες δυσκολίες με εμάς. Την εβδομάδα που προηγήθηκε της 27ης Ιουλίου 2021, η Ισπανία είχε 4,29 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους έναντι 4,76 της Ελλάδας και 7,01 της Πορτογαλίας.

Η Πορτογαλία, που πήρε τα αυστηρότερα μέτρα τον Μάρτιο και τον Απρίλιο και έφερε τα καλύτερα αποτελέσματα, είδε στη συνέχεια το υγειονομικό της πλεονέκτημα να μετατρέπεται σε μειονέκτημα εξαιτίας της μετάλλαξης Δέλτα και ως ένα βαθμό του τουρισμού. Στη διάρκεια της εβδομάδας στην οποία αναφέρομαι, καταγράφηκαν 146.344 νέα κρούσματα στην Ισπανία, 17.193 στην Πορτογαλία και 15.973 στην Ελλάδα.

Στην Ιταλία η κατάσταση είναι εντυπωσιακά καλύτερη παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση Ντράγκι προχώρησε σε μια αρκετά γρήγορη χαλάρωση των μέτρων. Στη διάρκεια της εβδομάδας που εξετάζω, τα κρούσματα στην Ιταλία –με πληθυσμό 60.000.000 έναντι 47.000.000 της Ισπανίας, 10.700.000 της Ελλάδας και 10.200.000 της Πορτογαλίας– ήταν 28.346 και οι θάνατοι από COVID-19 ανά εκατομμύριο κατοίκους 1,49.

Η Πορτογαλία είχε τις καλύτερες επιδόσεις στην αντιμετώπιση της πανδημίας την άνοιξη, αλλά πηγαίνει για ένα αρκετά δύσκολο καλοκαίρι. Η Ελλάδα έχει μείνει πίσω στην αντιμετώπιση της πανδημίας τους μήνες που προηγήθηκαν της τουριστικής περιόδου, αλλά ήδη είναι απόλυτα συγκρίσιμη με την Ισπανία. Η Ιταλία χαλάρωσε αρκετά γρήγορα την προσπάθεια και τώρα εμφανίζεται με τις καλύτερες επιδόσεις μεταξύ των τεσσάρων τουριστικών χωρών του ευρω-Νότου.

Το τελευταίο διάστημα, χώρες που είχαν τεράστιο πρόβλημα με την πανδημία εμφανίζονται εξαιρετικά αποτελεσματικές στον περιορισμό της. Η Ουγγαρία έχει 1.000.000 λιγότερους κατοίκους από την Ελλάδα. Στη διάρκεια όμως της πανδημίας έχει μετρήσει 30.000 θανάτους, ενώ εμείς είμαστε στις 13.000 θανάτους. Το Βέλγιο, με πληθυσμό 11.400.000, πήγε κι αυτό πολύ χειρότερα από εμάς εφόσον έχει καταγράψει 25.000 θανάτους. Την εβδομάδα όμως που προηγήθηκε της 27ης Ιουλίου 2021, το Βέλγιο είχε μόλις 1,22 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους και η Ουγγαρία ακόμη λιγότερους, 0,51 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους.

Δεν υπάρχει πλήρης επιστημονική εξήγηση για το πώς η Ουγγαρία και το Βέλγιο πήγαν πολύ χειρότερα από την Ελλάδα σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά αυτή την περίοδο εμφανίζονται να έχουν υγειονομικό πλεονέκτημα απέναντί μας. Ούτε βέβαια υπάρχουν εγγυήσεις ότι οι χώρες που ανέφερα θα συνεχίσουν να έχουν την ίδια πορεία στο μέλλον, μέτρια, καλή ή κακή.

Δύο σενάρια

Επιστήμονες και πολιτικοί καταλήγουν και στηρίζουν τον σχεδιασμό τους σε δύο σενάρια.

Το πιο δύσκολο σενάριο στηρίζεται στην πρόγνωση ότι θα έχουμε μεγάλη αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων προτού φτάσει ο εμβολιασμός στο 70% και στο 80% του συνόλου του πληθυσμού για να ενισχυθεί η άμυνά μας έναντι της πανδημίας.

Με βάση αυτό το σενάριο, το φθινόπωρο θα σημειωθεί έξαρση της πανδημίας με τη βοήθεια μεταλλάξεων που θα έρθουν από χώρες όπου παρατηρείται καθυστέρηση στον εμβολιασμό και χαλάρωση ή ανυπαρξία μέτρων.

Η σταδιακή επιδείνωση της κατάστασης θα δοκιμάσει ξανά τις οικονομικές και κοινωνικές αντοχές μας και θα ασκήσει μεγάλη πίεση στο ΕΣΥ. Το πιθανότερο είναι ότι εκτός από την ολοκλήρωση του υπάρχοντος εμβολιαστικού προγράμματος, θα χρειαστούμε έναν νέο γύρο εμβολιασμού στα τέλη του 2021 ή τις αρχές του 2022.

Υπάρχει και το λιγότερο δύσκολο σενάριο με μικρότερες πιθανότητες εφαρμογής. Σύμφωνα με αυτό, θα βρεθεί τρόπος να περιοριστούν δραστικά τα νέα κρούσματα μέχρις ότου φτάσουμε στο επιδιωκόμενο ποσοστό εμβολιασμένων. Έτσι, η οικονομική και κοινωνική ζωή δεν θα επηρεαστούν πάρα πολύ κατά τη διάρκεια της φθινοπωρινής έξαρσης της πανδημίας.

Κυβερνητική αισιοδοξία

Ανεξάρτητα από το ποιο από τα δύο σενάρια επικρατήσει, ή ποια παραλλαγή σεναρίου, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επενδύουν στην αισιοδοξία.

Θεωρούν αδιανόητο ένα νέο πλήρες lockdown και εκτιμούν ότι παρά τις δυσκολίες θα υπάρξει ένα είδος οικονομικής και κοινωνικής κανονικότητας μέχρις ότου αφήσουμε οριστικά πίσω μας τη δοκιμασία της πανδημίας.

Ακόμη και κυβερνήσεις που θεωρούνται συγκριτικά αυστηρές, όπως της Γαλλίας και της Ελλάδας, μαλακώνουν σταδιακά τις θέσεις τους. Είναι υπέρ της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού για συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων. Την ενθαρρύνουν, προς το παρόν όμως δεν την επιβάλλουν. Είναι υπέρ της αυστηροποίησης των μέτρων όταν το απαιτούν οι συνθήκες, αλλά τα μέτρα είναι στοχευμένα και αρκετά χαλαρά. Ορισμένοι ταυτίζουν κάποιους περιορισμούς στον συνωστισμό σε τουριστικά νησιά τις μεταμεσονύκτιες ώρες με… lockdown.

Η εξέλιξη του λεξιλογίου δείχνει και τη σταδιακή χαλάρωση της πολιτικής που ασκείται στη βάση της εκτίμησης ότι μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα χωρίς πραγματικό και πλήρες lockdown και χωρίς αυστηρά περιοριστικά μέτρα.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κάνουν αναπόφευκτα πολιτικούς υπολογισμούς. Έτσι, η Μέρκελ τάσσεται δημόσια κατά της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού ενόψει των βουλευτικών εκλογών του Σεπτεμβρίου 2021. Ο Άρμιν Λάσετ –υποψήφιος των Χριστιανοδημοκρατών για την καγκελαρία και πρωθυπουργός του κρατιδίου της Βορείου Ρηνανίας-Βεστφαλίας– άσκησε και αυτός πίεση στη Μέρκελ για χαλάρωση των μέτρων.

Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε αρχίσει να αντιμετωπίζει τις πρώτες δυσκολίες το διάστημα που προσπαθούσε να επιβάλλει αυστηρότερη τήρηση των μέτρων. Από τα τέλη Απριλίου, οπότε είχαμε τα πρώτα ανοίγματα ενόψει της τουριστικής περιόδου, η κοινή γνώμη εμφανίζεται ικανοποιημένη με τη βασική επιλογή της και ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αρχίσει να επιλέγει άλλους αντιπολιτευτικούς στόχους.

Το ευρωπαϊκό μοντέλο αντιμετώπισης της πανδημίας δεν είναι μέχρι σήμερα αποτελεσματικό. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιμένουν όμως σε αυτό, γιατί παρατηρούν ότι χώρες οι οποίες είχαν δραστικότερη πολιτική περιορισμού της πανδημίας –όπως για παράδειγμα η Αυστραλία και σε μικρότερο βαθμό η Ιαπωνία– εξακολουθούν να βασανίζονται από τον COVID-19. Διαπιστώνουν ότι έχουν μείνει πίσω στο εμβολιαστικό πρόγραμμα και πως θα πρέπει να καλύψουν την απόσταση από τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς στο συγκεκριμένο θέμα.

Αλλαγή μοντέλου

Η σχετική ανάκαμψη του τουρισμού, που συνδυάζεται με σχετική έξαρση της πανδημίας, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα χρειάζεται αλλαγή στρατηγικής για να αντέξει στις πιέσεις της περιόδου της πανδημίας και της μετά COVID-19 εποχής.

Όσο δεν αναπτύσσουμε την εξαγωγική βιομηχανία μας σε νέες βάσεις και όσο κάνουμε επιλογές οι οποίες αυξάνουν αντί να μειώνουν το ήδη εξαιρετικά υψηλό ενεργειακό κόστος, δεν μπορούμε να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι για την οικονομική προοπτική.

Είναι πρακτικά αδύνατον να στηρίξουμε τα επόμενα χρόνια την αναγκαία οικονομική «απογείωση» στον τουρισμό και θα πρέπει να αναπτύξουμε όλες τις αναγκαίες πρωτοβουλίες για τον δραστικό εκσυγχρονισμό της οικονομίας και την ενίσχυση της εξωστρέφειας και της διεθνούς ανταγωνιστικότητάς της.