COVID-19: Η δοκιμασία συνεχίζεται σε Ελλάδα και Ε.Ε.

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η δοκιμασία της πανδημίας θα συνεχιστεί στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. Στα τέλη του Φεβρουαρίου του 2020, η Ελλάδα είχε ένα πολύ δυνατό ξεκίνημα στην αντιμετώπιση της πανδημίας με αυστηρά προληπτικά μέτρα που σχολιάστηκαν ιδιαίτερα θετικά στην Ε.Ε.

Βοήθησαν, μάλιστα, στην αλλαγή της διεθνούς εικόνας της χώρας. Πολλοί από τους εταίρους μας ξέχασαν την επεισοδιακή διαχείριση του ελληνικού χρέους και άρχισαν να αναφέρονται κολακευτικά στις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης Μητσοτάκη και στην αποτελεσματική λειτουργία της ελληνικής δημόσιας διοίκησης.

Η χώρα μπήκε σταδιακά σε αυστηρό lockdown, το οποίο διατηρήθηκε μέχρι τις 4 Μαΐου 2020, οπότε άρχισε η άρση των περιορισμών. Υπήρξαν όμως νέα μέτρα και περιορισμοί στις 7 Νοεμβρίου του 2020 για να αντιμετωπιστεί η νέα έξαρση της πανδημίας.

Απώλεια δυναμικής

Από το δυνατό ελληνικό ξεκίνημα στην αντιμετώπιση της πανδημίας έχει μείνει η θετική ανάμνηση. Η κατάσταση σήμερα είναι μέτρια με τάση επιδείνωσης. Το χειρότερο είναι ότι, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν υπάρχει ο αρχικός ζήλος για την κοινή αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας.

Η κοινωνία εμφανίζεται κουρασμένη από τα μέτρα και σύμφωνα με τις έρευνες της κοινής γνώμης προτιμά έναν υψηλό αλλά «διαχειρίσιμο» αριθμό θανάτων, από την επιβολή νέων περιορισμών στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα.

Με το πέρασμα του χρόνου άλλαξε και η στάση της κυβέρνησης. Στην αρχή εμφανιζόταν αποφασισμένη να κάνει ό,τι χρειαζόταν για να σώσει ανθρώπινες ζωές, στη συνέχεια όμως συμβιβάστηκε και αυτή με τον υψηλό αριθμό νέων κρουσμάτων, εισαγωγών σε ΜΕΘ και θανάτων. Χρειάστηκε να δαπανήσει 24 δισ. ευρώ ή 14% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) για να στηρίξει την οικονομία σε συνθήκες περιοριστικών μέτρων ή και lockdown και είναι λογικό να μην  θέλει να επαναλάβει μια τόσο αρνητική οικονομική εμπειρία. Δεν αποκλείεται όμως να υποχρεωθεί να το κάνει σε περίπτωση που συνεχιστεί η έξαρση της πανδημίας.

Ανοιχτοί σε ερμηνείες

Προς το παρόν, οι αριθμοί της πανδημίας είναι ανοιχτοί σε ερμηνείες. Πηγαίνουμε χειρότερα, αλλά δεν ξέρουμε για πόσο θα συνεχιστεί η επιδείνωση. Κατά συνέπεια, η κυβέρνηση προσπαθεί να κερδίσει χρονικά περιθώρια για να διαχειριστεί την οικονομία με όσο το δυνατόν μικρότερο οικονομικό και κοινωνικό κόστος.

Από τον Νοέμβριο του 2020 παρεμβαίνω συστηματικά στον δημόσιο διάλογο υπέρ της επιβολής αυστηρότερων μέτρων με το σκεπτικό ότι δεν μπορούμε να επιτύχουμε την οικονομική ανάκαμψη και στη συνέχεια τη δυναμική ανάπτυξη της οικονομίας αν δεν αφήσουμε πρώτα οριστικά πίσω μας την πανδημία.

Οι αρνητικές μου προγνώσεις σε ό,τι αφορά νέα κρούσματα και θανάτους επιβεβαιώθηκαν από τις εξελίξεις. Αποδείχθηκε όμως στην πράξη –στην Ελλάδα και στην Ε.Ε.– πως η οικονομία μπορεί τελικά να λειτουργήσει ακόμη και σε συνθήκες έξαρσης της πανδημίας. Το αποδεικνύουν –μεταξύ των άλλων– οι πολύ καλές επιδόσεις του ελληνικού τουρισμού, η ανάκαμψη του οποίου στη διάρκεια του 2021 ίσως ξεπεράσει και τις προσδοκίες. Πρόκειται όμως για μία ασταθή ισορροπία, η οποία μπορεί να ανατραπεί αν συνεχίσουν να εξελίσσονται αρνητικά οι αριθμοί της πανδημίας.

Στις 20 Νοεμβρίου του 2020, η Ελλάδα ξεπέρασε σε συνολικό αριθμό κρουσμάτων την Κίνα, η οποία έχει περίπου 137 φορές τον πληθυσμό μας. Στις 27 Νοεμβρίου του 2020, ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων ξεπέρασε τις 100.000. Στις 28 Δεκεμβρίου του 2020 ξεπεράσαμε για πρώτη φορά την Κίνα σε αριθμό θανάτων, ενώ κλείσαμε το 2020 με συνολικά 140.000 κρούσματα και 4.800 θανάτους.

Κι ενώ το 2020 κινηθήκαμε –παρά τα προβλήματα του τελευταίου τετραμήνου– πολύ καλύτερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, το 2021 ήμαστε σταθερά χειρότεροι από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Στις 5 Μαρτίου του 2021 φτάσαμε τα 200.000 κρούσματα, ενώ στις 9 Μαρτίου πραγματοποιήσαμε ημερήσιο ρεκόρ νέων κρουσμάτων με 3.215, αριθμός ο οποίος είναι πλέον μέρος της καθημερινότητάς μας. Στις 13 Απριλίου ξεπεράσαμε τις 300.000 κρούσματα και στις 25 Απριλίου τους 10.000 θανάτους. Τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2021 είχαμε περισσότερους θανάτους από COVID-19 απ’ ό,τι στο σύνολο του 2020.

Στις 3 Μαΐου του 2021 ξεπεράσαμε τα 400.000 κρούσματα, στις 3 Αυγούστου τα 500.000 κρούσματα, στις 6 Σεπτεμβρίου τα 600.000 κρούσματα.

Στις 6 Οκτωβρίου ξεπεράσαμε τους 15.000 θανάτους και στις 19 Οκτωβρίου τα 700.000 κρούσματα.

Οκτώβριος με Οκτώβριο

Ο Οκτώβριος του 2020 ήταν κρίσιμος γιατί παρατηρήθηκε μία σταδιακή επιδείνωση, η οποία οδήγησε –σε συνδυασμό με τη χαλάρωση μέτρων και ιδίως με την κοινωνική συμπεριφορά ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη– σε έναν εξαιρετικά δύσκολο Νοέμβριο και Δεκέμβριο.

Η 11η Οκτωβρίου του 2020 ήταν η πρώτη μέρα κατά την οποία καταγράφηκε διψήφιος αριθμός θανάτων από COVID-19. Το διάστημα 20-27 Οκτωβρίου του 2020 είχαμε αριθμούς που έδειχναν σταδιακή τάση επιδείνωσης, αλλά ήταν εντυπωσιακά καλύτεροι από τους αντίστοιχους αριθμούς του Οκτωβρίου 2021.

Στις 20 Οκτωβρίου του 2020 είχαμε 8 θανάτους, ενώ στις 20 Οκτωβρίου του 2021 είχαμε 38.

Στις 21 Οκτωβρίου του 2020 ο αριθμός των θανάτων ήταν 6, ενώ την ίδια ημερομηνία του 2021 ήταν 34.

Οι αντίστοιχοι αριθμοί για τις 22 Οκτωβρίου ήταν 15 και 36, για τις 23 Οκτωβρίου 10 και 43, για τις 24 Οκτωβρίου 5 και 36, για τις 25 Οκτωβρίου 10 το 2020 και 59 το 2021, για τις 26 Οκτωβρίου 7 και 25 και για τις 27 Οκτωβρίου 12 το 2020 και 63 το 2021.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι ο ημερήσιος αριθμός των νέων κρουσμάτων την περίοδο που εξετάζουμε ήταν από 660 ως 1260 τον Οκτώβριο του 2020 και έχει ανέβει στις 3.000 ως 4.000 τις ημέρες του Οκτωβρίου του 2021.

Οι αριθμοί της πανδημίας είναι πολύ χειρότεροι στα τέλη του Οκτωβρίου του 2021 απ’ ό,τι ήταν στα τέλη του Οκτωβρίου του 2020. Ήδη οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) στη Βόρεια Ελλάδα εμφανίζουν πληρότητα της τάξης του 90% και η κυβέρνηση προχωράει στη συνεργασία με νοσοκομεία του ιδιωτικού τομέα για να καλύψει τις πρόσθετες ανάγκες.

Οι επόμενοι μήνες

Το ερώτημα είναι τι θα γίνει τους επόμενους μήνες, αλλά κανείς δεν μπορεί να το απαντήσει με βεβαιότητα.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η εξέλιξη ήταν εξαιρετικά δυσάρεστη τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2020, με αποτέλεσμα να υπάρξουν αρκετές ημέρες στις οποίες καταγράφηκε τριψήφιος αριθμός θανάτων.

108 θάνατοι στις 21 Νοεμβρίου του 2020, 103 στις 22 Νοεμβρίου, 101 στις 24 Νοεμβρίου, όπως και στις 27 Νοεμβρίου, ρεκόρ με 128 θανάτους στις 28 Νοεμβρίου, 111 θάνατοι την 1η Δεκεμβρίου, 100 στις 3 Δεκεμβρίου, 101 στις 6 Δεκεμβρίου, 102 στις 8 Δεκεμβρίου και στις 11 Δεκεμβρίου του 2020. Στις γιορτές καταγράφηκε μια υποχώρηση του ημερήσιου αριθμού θανάτων προς τους 50, στη συνέχεια όμως ήρθαν δύσκολοι μήνες και το 2021.

Αν έχουμε την ίδια καμπύλη στους θανάτους, ξεκινώντας από έναν χειρότερο Οκτώβριο σε σχέση με το 2020, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με τραγικές καταστάσεις. Δεν μπορούμε όμως να προβλέψουμε με ακρίβεια τις εξελίξεις, γιατί έχει αλλάξει το περιβάλλον στο οποίο εξελίσσεται η πανδημία.

Το θετικό είναι ότι έχει προχωρήσει το πρόγραμμα εμβολιασμού, παρά κάποιες καθυστερήσεις στην αρχή και την απώλεια δυναμικής στη συνέχεια. 6.618.445 συμπολίτες μας έχουν κάνει μέχρι τις 27 Οκτωβρίου 2021 τουλάχιστον μία δόση εμβολίου, ενώ 6.356.674 έχουν κάνει και τις δύο δόσεις. Επίσης, 314.723 έχουν κάνει και την τρίτη, τη λεγόμενη αναμνηστική δόση. Προβληματίζει όμως η απώλεια δυναμικής του εμβολιαστικού προγράμματος. Στις 27 Οκτωβρίου είχαμε 8.966 που έκαναν την πρώτη δόση, 5.742 που έκαναν τη δεύτερη και 12.594 που έκαναν την τρίτη δόση. Αντί να έχουμε έναν ρυθμό της τάξης των 80.000-100.000 την ημέρα, κινούμαστε κάτω από τις 30.000.

Έχει εμβολιαστεί γύρω στο 60% του συνολικού πληθυσμού, γεγονός που ενισχύει την άμυνά μας έναντι του COVID-19. Από την άλλη όμως, η επικράτηση της επιθετικής μετάλλαξης Δέλτα και η διοικητική και κοινωνική κόπωση που φέρνει τη χαλάρωση των μέτρων οδηγούν σε μεγάλη αύξηση του αριθμού των νέων κρουσμάτων. Έχουμε μπει σε μία περίοδο με ολοένα περισσότερα κρούσματα αλλά ισχυρότερη άμυνα λόγω του εμβολιασμού.

Είναι φανερό πάντως ότι για να αποφύγουμε την επανάληψη της ανόδου των αριθμών των κρουσμάτων και των θανάτων που είχαμε τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2020 πρέπει να πάρουμε πρόσθετα μέτρα και να τα τηρήσουμε με μεγαλύτερη συνέπεια.

Η αναγκαία σύγκριση

Το βασικό μέγεθος που δείχνει την αποτελεσματικότητα μιας χώρας στην αντιμετώπιση της πανδημίας είναι ο αριθμός των θανάτων ανά εκατομμύριο κατοίκους.

Η Ελλάδα εξακολουθεί να πηγαίνει αρκετά καλά σε ό,τι αφορά τον αριθμό θανάτων ανά εκατομμύριο κατοίκους σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας. Με το πέρασμα του χρόνου όμως η θέση της υποβαθμίζεται γιατί κινούμαστε σταθερά το 2021 κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Στο σύνολο της πανδημίας, τη χειρότερη επίδοση στην Ε.Ε. των «27» έχει η Βουλγαρία με 3.382 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους. Ακολουθεί στη δεύτερη θέση η Ουγγαρία με 3.136 και στην τρίτη η Τσεχία με 2.874. Μετά από αυτούς τους τρεις αρνητικούς «πρωταθλητές» έρχονται οκτώ χώρες της Ε.Ε. με πάνω από 2.000 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους.

Στην τέταρτη θέση η Ρουμανία με 2.377, στην πέμπτη θέση η Σλοβακία με 2.375, στην έκτη θέση το Βέλγιο με 2.259, στην έβδομη θέση η Σλοβακία με 2.257, στην όγδοη θέση η Κροατία με 2.241, στην ένατη θέση η Ιταλία με 2.188, στη δέκατη θέση η Λιθουανία με 2.052 και στην ενδέκατη θέση η Πολωνία με 2.019.

Ακολουθούν η Ισπανία με 1.854 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους, η Πορτογαλία με 1.766, η Γαλλία με 1.688, η Λετονία με 1.625 και δέκατη έκτη μεταξύ των «27» η Ελλάδα με 1.471.

Αν δούμε, όμως, τη δυναμική της τελευταίας εβδομάδας, στη βάση του αριθμού θανάτων στη διάρκεια του επταημέρου, η Ελλάδα είναι αρκετά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την κατάταξή της και στο σύνολο της πανδημίας.

Το τελευταίο επταήμερο τη χειρότερη επίδοση εμφανίζει η Ρουμανία με 130 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους, ακολουθούμενη από τη Βουλγαρία με 108 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους. Πρόκειται για χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού 30%-35% που δοκιμάζονται σκληρά. Ακολουθούν η Λετονία με 74 θανάτους ανά εκατομμύριο το τελευταίο επταήμερο και η Λιθουανία με 63.

Στη συνέχεια έχουμε την Κροατία με 36 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους το επταήμερο, τη Σλοβενία με 25 θανάτους και την Ελλάδα με 23 θανάτους. Η Ισπανία με 3,9 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους στη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας, η Πορτογαλία με 2,6 και η Γαλλία με 1,7 πηγαίνουν πολύ καλύτερα από εμάς. Αυτό σημαίνει ότι αν συνεχιστεί η τάση που παρατηρείται θα έχουμε σε διάστημα μερικών μηνών περισσότερους θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους από αυτές τις χώρες, σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας.

Επίκεντρο τα Βαλκάνια

Τα Βαλκάνια εξελίσσονται σε επίκεντρο της πανδημίας, με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία να έχουν αρνητικές επιδόσεις και να αναπτύσσουν εξαιρετικά αρνητική δυναμική. Στο σύνολο της πανδημίας, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Βόρεια Μακεδονία είναι ακόμη χειρότερες, εφόσον η πρώτη έχει 3.468 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους και η δεύτερη 3.401. Η πανδημία εξακολουθεί να είναι σε έξαρση σε αυτές τις χώρες, με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη να έχει 50 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους το τελευταίο επταήμερο και τη Βόρεια Μακεδονία 36.

Επιδείνωση παρουσιάζει η Σερβία, η οποία έχει λιγότερους θανάτους από την Ελλάδα ανά εκατομμύριο κατοίκους στο σύνολο της πανδημίας, αλλά 52 ανά εκατομμύριο κατοίκους στη διάρκεια του τελευταίου επταημέρου. Τέλος, το Κόσοβο έχει συνολικά μεγαλύτερο πρόβλημα από εμάς, αλλά εξαιρετικές επιδόσεις το τελευταίο διάστημα, ενώ η Αλβανία έχει αρκετά λιγότερους θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους από εμάς στο σύνολο της πανδημίας (1.013) αλλά και το τελευταίο επταήμερο (13).

Τα προβλήματα των Βαλκανίων και ιδιαίτερα της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και πρόσφατα της Σερβίας επιβάλλουν μεγαλύτερη προσοχή στη Βόρεια Ελλάδα, όπου παρατηρούνται χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμού και σημαντική αύξηση στο ιικό φορτίο.

Αναγκαίο το νέο ξεκίνημα

Η Ελλάδα εφαρμόζει το ευρωπαϊκό μοντέλο αρκετά χαλαρής διαχείρισης της πανδημίας, η οποία με το πέρασμα του χρόνου γίνεται χαλαρότερη για οικονομικούς και πολιτικούς λόγους. Η οικονομία δεν αντέχει τα περιοριστικά μέτρα και οι κυβερνήσεις θέλουν να αποφύγουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια που προκαλούν οι αυστηροί περιορισμοί. Η δοξολογία του Αγ. Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη και η μεγάλη στρατιωτική παρέλαση για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου προκάλεσαν έντονη πολιτική αντιπαράθεση. Η κυβέρνηση επέτρεψε αυτές τις μαζικές εκδηλώσεις για να περάσει ένα μήνυμα σχετικής κανονικότητας, παρά το γεγονός ότι η κατάσταση είναι σήμερα αρκετά χειρότερη απ’ ό,τι ήταν πριν δώδεκα μήνες.

Από την πλευρά του,  ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος κατά περιόδους κατηγορεί την κυβέρνηση για την εφαρμογή υπερβολικά αυστηρών περιοριστικών μέτρων, αντιτίθεται σε αυτή τη φάση στην κυβερνητική χαλάρωση επικαλούμενος την αύξηση που παρατηρείται στα νέα κρούσματα, στις εισαγωγές στις ΜΕΘ και στους θανάτους.

Ανεξάρτητα από την πολιτική αντιπαράθεση και τα ζητήματα τακτικής, δεν υπάρχει πρόγνωση σύμφωνα με την οποία θα αφήσουμε πίσω μας την πανδημία πριν από το φθινόπωρο του 2022, ενώ προβάλλονται σενάρια σύμφωνα με τα οποία η δοκιμασία θα παραταθεί.

Γνωρίζουμε λοιπόν ότι είμαστε σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι τον Οκτώβριο του 2020, ότι με το πέρασμα του χρόνου πηγαίνουμε συγκριτικά χειρότερα από τους Ευρωπαίους εταίρους και πως ο χειμώνας του 2021-2022 θα είναι δύσκολος για την Ελλάδα και την Ε.Ε., ενώ φαίνεται απίθανο να ξεμπερδέψουμε με την πανδημία πριν από το φθινόπωρο του 2022.

Σε αυτές τις συνθήκες χρειάζεται ένα νέο ξεκίνημα στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Στόχος μας θα πρέπει να είναι να σώσουμε χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και να αποτρέψουμε μια επιδείνωση που θα μπορούσε να οδηγήσει στο «πάγωμα» της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας.

Αντιμετωπίζουμε μια μεγάλη πρόκληση και πρέπει να αρθούμε σαν κυβέρνηση, σαν πολιτικό σύστημα και σαν κοινωνία στο ύψος των περιστάσεων. Αντί να σκεφτόμαστε τις δυσκολίες που έχουμε μπροστά μας και την πρόσθετη προσπάθεια που πρέπει να καταβάλουμε, πρέπει να έχουμε στο νου μας το απαγορευτικό κόστος ενδεχόμενης αποτυχίας.