Όρμπαν: Ο «δικτάτορας» σε εκλογική δοκιμασία - Free Sunday
Όρμπαν: Ο «δικτάτορας» σε εκλογική δοκιμασία
Προηγείται αλλά δεν είναι εξασφαλισμένη η νίκη του στις εκλογές της 3ης Απριλίου

Όρμπαν: Ο «δικτάτορας» σε εκλογική δοκιμασία

Στην Ουγγαρία πραγματοποιούνται στις 3 Απριλίου 2022 βουλευτικές εκλογές με ευρύτερο ευρωπαϊκό ενδιαφέρον. Ο Συντηρητικός πρωθυπουργός Βίκτωρ Όρμπαν διεκδικεί την επανεκλογή του στην πρωθυπουργία για πέμπτη θητεία.

Η πρώτη πρωθυπουργική του τετραετία ήταν από το 1998 μέχρι το 2002, όταν είχε χαρακτηριστικά φιλελεύθερου ηγέτη. Επανεκλέχτηκε πρωθυπουργός το 2010, σαν Συντηρητικός αυτή τη φορά, και από τότε κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της Ουγγαρίας.

Πολλοί τον θεωρούν απειλή για τη Δημοκρατία στην πατρίδα του, αλλά και για τον ευρωπαϊκό φιλελευθερισμό.

Έξι κόμματα της αντιπολίτευσης ένωσαν τις δυνάμεις τους και εμφανίζουν κοινό υποψήφιο για την πρωθυπουργία και κοινές λίστες υποψηφίων βουλευτών σε μια προσπάθεια να βάλουν τέλος στην κυριαρχία του.

Εντυπωσιακή διαδρομή

Ο Όρμπαν έχει συμπληρώσει τέσσερις τετραετίες στην εξουσία και είναι μόλις 58 ετών. Αυτό σημαίνει ότι θα διεκδικήσει όσες τετραετίες του επιτρέπουν οι πολιτικές και βιολογικές του δυνάμεις.

Σε ηλικία 26 ετών ο Όρμπαν έκανε δυναμική εμφάνιση στο πολιτικό προσκήνιο. Μίλησε σαν εκπρόσωπος της νεολαίας σε μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που πραγματοποιήθηκε στη Βουδαπέστη το 1989 και κάλεσε τις εκατοντάδες χιλιάδες που είχαν συγκεντρωθεί να απαιτήσουν την άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων για την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από την Ουγγαρία.

Οι άλλοι ομιλητές αιφνιδιάστηκαν, γιατί δεν είχαν συμφωνήσει σε μία τόσο τολμηρή πρόταση. Ο Όρμπαν πήρε το ρίσκο σε συνθήκες κομμουνιστικής δικτατορίας και αναδείχθηκε σε πρωταγωνιστή της πολιτικής ζωής.

Στα πρώτα του βήματα ήταν φιλελεύθερος, φιλοευρωπαίος και φυσικά αντικομμουνιστής. Επικράτησε στις εκλογές του 1998 με φιλελεύθερη πλατφόρμα, άσκησε την εξουσία αποτελεσματικά, αλλά έχασε οριακά τις εκλογές του 2002 από τους Σοσιαλιστές. Θεώρησε ότι η προσπάθειά του υπονομεύτηκε από ένα σύστημα που είχε τις ρίζες του στο κομμουνιστικό καθεστώς και ύστερα από μία περίοδο αναζήτησης υιοθέτησε διαφορετική στρατηγική.

Διεκδίκησε την εξουσία σε συντηρητική, πατριωτική έως εθνικιστική βάση με στόχο να εξουδετερώσει το σύστημα που δεν του επέτρεψε να ολοκληρώσει την πρώτη κυβερνητική του προσπάθεια.

Από το 2010 επικρατεί στις εκλογές με εντυπωσιακά ποσοστά. Κέρδισε τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, το 2018, με 49,27%. Μαζί με ένα συμμαχικό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα εξασφάλισε 133 βουλευτικές έδρες επί συνόλου 199. Ανανέωσε έτσι τη συνταγματική πλειοψηφία των δύο τρίτων που είχε και στην προηγούμενη Βουλή και προχώρησε σε νέες συνταγματικές αλλαγές στα μέτρα της πολιτικής στρατηγικής του.

Με το πέρασμα του χρόνου, ο Όρμπαν διεκδίκησε πρωταγωνιστικό ρόλο και στην Ε.Ε. Προβλήθηκε σαν ένας έμπειρος ηγέτης και σαν ο «διαφωνών» του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) που εκφράζει την ευρωπαϊκή κεντροδεξιά. Οι συγκρούσεις του με την καγκελάριο Μέρκελ –την οποία έφτασε να καταγγείλει για «ηθικό ιμπεριαλισμό»– ήταν συχνές, αλλά δεν εμπόδισαν την ενίσχυση της παρουσίας μεγάλων γερμανικών επιχειρήσεων στην οικονομία της Ουγγαρίας.

Κατά την περίοδο της μεταναστευτικής-προσφυγικής κρίσης του 2015-2016, ο Όρμπαν κήρυξε τον πόλεμο κατά της «ισλαμοποίησης» της Ευρώπης και προσπάθησε να προβληθεί σαν ο υπερασπιστής του χριστιανικού χαρακτήρα της Ευρώπης και των παραδόσεών της.

Στην προσπάθειά του να διαφοροποιηθεί από τη Μέρκελ και το ΕΛΚ ανέπτυξε τη θεωρία της… ανελεύθερης Δημοκρατίας (Illiberal Democracy), προκαλώντας τη δικαιολογημένη αντίδραση της κεντροδεξιάς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, τον καλωσόρισε στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες λέγοντάς του «καλώς τον δικτάτορα».

Με το χαρακτηριστικό χιούμορ του, ο Γιούνκερ απέδωσε την ανησυχία της φιλελεύθερης Ευρώπης για την πορεία που ακολουθούσε ο Όρμπαν.

Διαζύγιο με το ΕΛΚ

Οι υπερβολές του Όρμπαν προκάλεσαν την αντίδραση ηγετών της ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς. Ο Μητσοτάκης ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές στην άσκηση πίεσης στον Όρμπαν, ώστε να αλλάξει πολιτική και να αρχίσει να κινείται σε ευρωπαϊκό πλαίσιο ή να διακόψει τη συνεργασία του με το ΕΛΚ.

Η αυστηροποίηση των καταστατικών κανόνων του ΕΛΚ προκειμένου να επιβληθεί πολιτική πειθαρχία στον Όρμπαν προκάλεσε την αποχώρηση του Όρμπαν και του κόμματος Fidesz από το ΕΛΚ. Από τότε καλλιεργεί τις επαφές του με συντηρητικούς ή και ακροδεξιούς ηγέτες, αποφεύγοντας όμως μία νέα πολιτική δέσμευση.

Η αποχώρηση Όρμπαν από το ΕΛΚ συνοδεύτηκε και από ένα συμβάν, το οποίο θεωρήθηκε ενδεικτικό της υποκρισίας των στελεχών του. Ο επικεφαλής της ισχυρής ευρω-ομάδας του Fidesz και εκ των θεωρητικών του «ορμπανισμού», ο οποίος έχει και ομοφοβικά χαρακτηριστικά, συνελήφθη στις Βρυξέλλες από την αστυνομία επειδή πήρε μέρος σε gay πάρτι, παραβιάζοντας τους κανόνες του εγκλεισμού που ίσχυαν λόγω COVID-19. Εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από την Ευρωβουλή και το κομματικό του αξίωμα και μετατράπηκε σε σύμβολο της πολιτικά ιδιοτελούς ηθικολογίας του Fidesz.

Η απόλυτη εξουσία

Σύμφωνα με τους επικριτές του, ο Όρμπαν χρησιμοποίησε την πολιτική του κυριαρχία για να διεκδικήσει την απόλυτη εξουσία. Άνθρωποι του περιβάλλοντός του, χωρίς προηγούμενη επιχειρηματική εμπειρία, μετατράπηκαν σε πολυεκατομμυριούχους με τη βοήθεια και των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ λιγόστεψαν, καθώς βρέθηκαν σε οικονομική αδυναμία λόγω αποκλεισμού τους από τη διαφημιστική αγορά ή εξαγοράστηκαν από επιχειρηματικά συμφέροντα που στηρίζουν τον Όρμπαν.

Εντύπωση προκάλεσε και η αναμέτρηση του Όρμπαν με τον δισεκατομμυριούχο Τζωρτζ Σόρος, που γεννήθηκε στην Ουγγαρία αλλά την εγκατέλειψε μαζί με την οικογένειά του για να προστατευθούν από τους διωγμούς των Εβραίων. Ο Όρμπαν θεώρησε ότι ο φιλελεύθερος δισεκατομμυριούχος ασκούσε πολιτική επιρροή μέσω του ιδιωτικού πανεπιστημίου που είχε δημιουργήσει στη Βουδαπέστη. Η αρμόδια επιτροπή άλλαξε τους όρους αξιολόγησης του πανεπιστημίου του Σόρος, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί να εγκαταλείψει τη Βουδαπέστη και να εγκατασταθεί στη Βιέννη, με κόστος μετεγκατάστασης της τάξης των 200 εκ. ευρώ. Το αξιοσημείωτο είναι ότι ο Όρμπαν, κατά τη διάρκεια της φοιτητικής περιόδου του, είχε αξιοποιήσει υποτροφία του ιδρύματος Σόρος.

Η τάση του Όρμπαν να ελέγξει πλήρως την πολιτική και οικονομική ζωή της Ουγγαρίας θορύβησε τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που διαπίστωσαν ότι το καθένα ξεχωριστά δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τον Όρμπαν και το Fidesz.

Στις δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου 2019 επιχείρησαν μία πρώτη συνεργασία, η οποία έφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Στη μάχη για τη δημαρχία της Βουδαπέστης επικράτησε ένας ανεξάρτητος υποψήφιος υποστηριζόμενος από την αντιπολίτευση. Ανάλογες επιτυχίες είχαν οι συνεργαζόμενες δυνάμεις της αντιπολίτευσης και σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα.

Το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών ήταν η πρώτη σοβαρή αμφισβήτηση της απόλυτης κυριαρχίας του συστήματος Όρμπαν. Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης ενθαρρύνθηκαν στην προσπάθειά τους και αποφάσισαν να κατεβάσουν στις βουλευτικές εκλογές κοινό υποψήφιο για την πρωθυπουργία και κοινές εκλογικές λίστες.

Ο συνασπισμός των κομμάτων της αντιπολίτευσης περιλαμβάνει το άλλοτε ακροδεξιό κόμμα Jobbik, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, τους Πράσινους, τη Δημοκρατική Συμμαχία, τον Διάλογο και το Κίνημα Momentum.

Ύστερα από εκλογές σε δύο γύρους, η βάση των κομμάτων ανέδειξε σαν κοινό πρωθυπουργικό υποψήφιο τον Πίτερ-Μάρκι Ζάι, επιτυχημένο δήμαρχο επαρχιακής πόλης. Ο Μάρκι Ζάι έχει κάνει σπουδές και έχει εργαστεί στις ΗΠΑ, κινείται στον πολιτικό χώρο των Χριστιανοδημοκρατών και έχει επτά παιδιά (με τον Όρμπαν να έχει πέντε).

Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης τον επέλεξαν, θεωρώντας ότι τα πολιτικά του χαρακτηριστικά μπορεί να συμβάλλουν στη διάσπαση του συντηρητικού ακροατηρίου του Όρμπαν.

Προς τα τέλη του 2021, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν την ενωμένη αντιπολίτευση να προηγείται ελαφρά του Fidesz. Τον Ιανουάριο του 2022 άρχισε να προηγείται το Fidesz έναντι της συνασπισμένης αντιπολίτευσης, ενώ οι εταιρείες στοιχηματισμού του Λονδίνου –πάντα καλά πληροφορημένες– θεωρούν ότι οι πιθανότητες επικράτησης του Όρμπαν είναι της τάξης του 70%-75%.

Πιο κοντά στη Ρωσία

Έμπειρος παίκτης, ο Όρμπαν γνωρίζει ότι αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη εκλογική πρόκληση. Οι Βρυξέλλες θα δέχονταν με ανακούφιση την εκλογική του ήττα, εφόσον επιμένει να αμφισβητεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες του κράτους Δικαίου. Έχει εμπλακεί σε μία σκληρή πολιτική αναμέτρηση με τους θεσμούς, οι οποίοι επιμένουν στη σύνδεση της χορήγησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων με τον σεβασμό του κράτους Δικαίου, κάτι στο οποίο αντιτίθεται σθεναρά ο Όρμπαν.

Προς το παρόν, πάντως, το σχέδιο ανάκαμψης της ουγγρικής οικονομίας δεν έχει χρηματοδοτηθεί από τις Βρυξέλλες. Το ίδιο ισχύει για την Πολωνία, η Συντηρητική κυβέρνηση της οποίας έχει ανάλογη πολιτική συμπεριφορά.

Ο Όρμπαν θέλει να δείξει στις Βρυξέλλες ότι είναι ο εκλεκτός του λαού, για να επιβάλει στη συνέχεια τους όρους του στην Ε.Ε.

Ταυτόχρονα, αξιοποιεί όλες τις ευκαιρίες για να περάσει το μήνυμα μιας «εθνικά υπερήφανης» πολιτικής που διαφοροποιείται από τις επιλογές της Ε.Ε. και των ΗΠΑ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη συνάντησή του με τον Πούτιν στη Μόσχα είπε τα καλύτερα για τον Ρώσο πρόεδρο και τον στήριξε στην πολιτική του έναντι της Ουκρανίας, διασπώντας την Ε.Ε. στο θέμα.

Η Ουγγαρία καλύπτει το 80% των αναγκών της σε φυσικό αέριο με ρωσικό φυσικό αέριο, ενώ πυρηνικοί σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που έχουν κατασκευαστεί με σοβιετική, ρωσική τεχνολογία καλύπτουν το 50% των ενεργειακών αναγκών της. Οι δύο πλευρές συζητούν πρόταση επέκτασης και εκσυγχρονισμού των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με δανειοδότηση από την πλευρά της Ρωσίας της τάξης των 10 δισ. ευρώ.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, υπογράφηκε συμφωνία δεκαπενταετούς ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Ουγγαρίας. Η Ουγγαρία έχει τις χαμηλότερες τιμές καταναλωτή για την ηλεκτρική ενέργεια στην Ε.Ε. και τις τρίτες χαμηλότερες τιμές για το φυσικό αέριο.

Η προνομιακή σχέση της με τη Ρωσία, αλλά και η φιλολαϊκή προεκλογική πολιτική που ακολουθεί ο Όρμπαν, οδήγησαν στο «πάγωμα» των τιμών της ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, ενώ σε άλλες χώρες της Ε.Ε. οι τιμές πολλαπλασιάστηκαν εξαιτίας της νέας ενεργειακής κρίσης.

Το «πάγωμα» των τιμών της ενέργειας εννοείται ότι είναι ένα από τα προεκλογικά ατού του Όρμπαν και του Fidesz.

Η πολιτική που ακολουθεί ο Όρμπαν έχει διαμορφώσει την κοινή γνώμη της χώρας του σε διαφορετική κατεύθυνση. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Ούγγροι θεωρούν μεγαλύτερης στρατηγικής σημασίας τις σχέσεις με τη Ρωσία και την Κίνα απ’ ό,τι με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ η Πολωνία και η Ρουμανία έσπευσαν να υποδεχθούν αμερικανικά στρατεύματα στα εδάφη τους για να στείλουν μήνυμα νατοϊκής αποφασιστικότητας στη Ρωσία, σε σχέση με την Ουκρανία, ο Όρμπαν δεν θεώρησε σκόπιμο να δεχθεί την ανάπτυξη αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ουγγαρία.

Μπαράζ παροχών

Εκτός από την αξιοποίηση των καλών σχέσεων με τη Ρωσία, για να κρατηθούν σε χαμηλά επίπεδα οι τιμές της ενέργειας, ο Όρμπαν προβαίνει σε εντυπωσιακές προεκλογικές παροχές που σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς θα ξεπεράσουν τα 5 δισ. ευρώ.

Οι οικογένειες θα πάρουν λίγο πριν τις εκλογές της 3ης Απριλίου επιστροφές φόρων ύψους 1,7 δισ. ευρώ.

Οι νέοι κάτω των 25 ετών εξασφαλίζουν απαλλαγή του εισοδήματός τους από κάθε φόρο, με κόστος για τον προϋπολογισμό της τάξης των 400 εκ. ευρώ.

Τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων θα πάρουν μπόνους που αναλογεί σε έξι μισθούς, συνολικού κόστους 500 εκατ. ευρώ.

Πιο εντυπωσιακές είναι οι παροχές προς τους συνταξιούχους, οι οποίοι πήραν μια έκτακτη παροχή 500 εκατ. ευρώ τον Νοέμβριο, μεγαλύτερες αυξήσεις συντάξεων απ’ ό,τι είχε προβλεφθεί τον Ιανουάριο. Τώρα πρόκειται να τους επιστραφεί μία σημαντική οικονομική ενίσχυση της τάξης του 1 δισ. ευρώ, η οποία είχε καταργηθεί το 2008 από την τότε σοσιαλιστική κυβέρνηση στα πλαίσια της δημοσιονομικής προσαρμογής που είχε κριθεί αναγκαία εκείνη την περίοδο.

Οι εντυπωσιακές παροχές προβλέπεται να έχουν σημαντικό κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό σε βάθος χρόνου και να επιδράσουν αρνητικά σε βασικά μεγέθη της εθνικής οικονομίας.

Το 2020, το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ουγγαρίας έφτασε το 8,1% του ΑΕΠ. Το 2021 υποχώρησε ελαφρά στο 7,5% του ΑΕΠ. Για το 2022 προβλέπεται έλλειμμα 5,9% του ΑΕΠ, η πρόβλεψη όμως θα πρέπει να αναθεωρηθεί προς τα πάνω με βάση τις εντυπωσιακές προεκλογικές παροχές.

Τον Δεκέμβριο, ο ετήσιος πληθωρισμός έφτασε το 7,4% και η Ουγγαρία ξεκίνησε το 2022 με πληθωρισμό της τάξης του 8%. Και σε αυτό το ζήτημα, όμως, ο Όρμπαν βρήκε την προεκλογική λύση. Με απόφαση της κυβέρνησης, οι τιμές στα ράφια των σουπερμάρκετ επιστρέφουν υποχρεωτικά στα επίπεδα του Νοεμβρίου 2021 και «παγώνουν» μέχρι νεωτέρας.

Με τους χειρισμούς του, ο Όρμπαν ανεβάζει τον οικονομικό λαϊκισμό σε νέα επίπεδα και μεγαλώνει τις δυσκολίες γι’ αυτούς που αμφισβητούν την εξουσία του. Δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Μέχρι και οι αλλαγές στα όρια των εκλογικών περιφερειών είναι σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τους υποψηφίους του κόμματός του.

Η ευρωπαϊκή διάσταση

Η εκλογική αναμέτρηση της 3ης Απριλίου έχει τονισμένη την ευρωπαϊκή διάσταση. Στις Βρυξέλλες είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένοι με τον Όρμπαν, ο οποίος αμφισβητεί με την πολιτική του τις αρχές του κράτους Δικαίου, χρησιμοποιεί τα ευρωπαϊκά κονδύλια για να μετατρέψει σε ισχυρούς οικονομικούς και επιχειρηματικούς παράγοντες συγγενείς και φίλους του, διαφοροποιείται στο θέμα της Ουκρανίας υπέρ της Ρωσίας, έχει προσωπική σχέση και στενή ενεργειακή συνεργασία με τον Πούτιν –ανεξάρτητα με το τι συμβαίνει με την υπόλοιπη Ε.Ε.–, καταργεί κάθε έννοια δημοσιονομικής πειθαρχίας, ή έστω υπευθυνότητας, για να εξυπηρετήσει τις προεκλογικές του ανάγκες.

Το ζήτημα των ισχυρών ανδρών σε πρώην ανατολικές χώρες, που εφαρμόζουν πολιτικές που βρίσκονται συχνά εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου, δεν αφορά μόνο την Ουγγαρία. Ανάλογη είναι η κατάσταση στην Πολωνία, ενώ στην Τσεχία και στη Βουλγαρία χρειάστηκε να γίνουν ετερόκλητες πολιτικές συμμαχίες για να απομακρυνθούν από την εξουσία οι ισχυροί άνδρες αυτών των χωρών.

Αν ο Όρμπαν ηττηθεί στις εκλογές, θα σπάσει το δίδυμο με τον Κατσίνσκι, τον Συντηρητικό ισχυρό άνδρα της Πολωνίας κι έτσι θα γίνει πιο εύκολη η συνεννόηση μεταξύ Βρυξελλών και Βουδαπέστης, ενώ η Βαρσοβία θα απομονωθεί πολιτικά και θα πιεστεί για κάποιου είδους συμβιβασμό.

Προς το παρόν, πάντως, οι πιθανότητες εξακολουθούν να είναι με το μέρος του Όρμπαν, παρά τη σοβαρή προσπάθεια που καταβάλουν οι ετερόκλητες δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Αν επιβεβαιωθούν στις εκτιμήσεις τους οι εταιρείες στοιχηματισμού του Λονδίνου και επικρατήσουν και σε αυτή την αναμέτρηση ο Όρμπαν και το Fidesz, τότε θα ενισχυθεί το καθεστώς που έχει δημιουργηθεί στην Ουγγαρία και θα γίνει –πιθανότατα– πιο σκληρή η σύγκρουση των Βρυξελλών με τη Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία.