Μητσοτάκης στις ΗΠΑ: Θρίαμβος της εικόνας σε βάρος του περιεχομένου

Η επίσημη επίσκεψη του Μητσοτάκη στις ΗΠΑ, οι επαφές του στον Λευκό Οίκο και η ομιλία του στην κοινή συνεδρίαση Κογκρέσου και Γερουσίας ήταν εξαιρετικά επιτυχημένες από άποψη επικοινωνίας, προβολής της εικόνας του πρωθυπουργού, αλλά κάτω του μετρίου σε επίπεδο οικονομικού και πολιτικού περιεχομένου.

Είναι λογικό να περιμένουμε βραχυπρόθεσμα επικοινωνιακά και πολιτικά οφέλη για τον κ. Μητσοτάκη και την κυβέρνηση, εφόσον η εικόνα κυριαρχεί, βραχυπρόθεσμα, στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης.

Από την άλλη, τα προβλήματα ουσίας που ανέδειξε η επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ μπορεί να τον φθείρουν πολιτικά και εκλογικά, εάν δεν ελεγχθούν έγκαιρα.

Η διαφορά μεταξύ εξαιρετικά καλής εικόνας και κάτω του μετρίου αποτελέσματος ενισχύει το σενάριο των πρόωρων εκλογών. Η καλή εικόνα δεν έχει μεγάλη διάρκεια, ενώ η αδυναμία αντιμετώπισης συγκεκριμένων προβλημάτων ισοδυναμεί με αδυναμία εξάντλησης της τετραετίας στη βάση της αποτελεσματικότητας.

Τα F-16 στον ορίζοντα

Το θέμα που κυριάρχησε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Μητσοτάκη ήταν η προσπάθεια της Τουρκίας να εξασφαλίσει την αναβάθμιση 80 μαχητικών αεροσκαφών F-16 και στη συνέχεια την αγορά άλλων 40 F-16.

Ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει προτείνει στο Κογκρέσο την ικανοποίηση του τουρκικού αιτήματος αλλά δεν είναι βέβαιο ότι η αρμόδια επιτροπή και η ολομέλεια του σώματος θα δώσουν την έγκριση τους.

Αποστολή του κ. Μητσοτάκη ήταν να προσπαθήσει να αλλάξει τη γνώμη του προέδρου Μπάιντεν και να ενισχύσει τις αντιστάσεις του Κογκρέσου. Στις συζητήσεις που είχε στον Λευκό Οίκο με τον πρόεδρο Μπάιντεν, ο κ. Μητσοτάκης δεν έθεσε –με βάση αυτά που είπαν οι δύο ηγέτες στα ΜΜΕ– το θέμα. Προφανώς έκρινε ότι θα ήταν πολύ δύσκολο για τον πρόεδρο των ΗΠΑ να αλλάξει δημόσια τη θέση του.

Προτίμησε μια επίθεση φιλίας και συμμαχικής υπευθυνότητας, θεωρώντας ότι μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να φέρει κάποια αποτελέσματα.

Πιο τολμηρός ήταν ο Έλληνας πρωθυπουργός στο Κογκρέσο, το οποίο έχει μια διαμορφωμένη πλειοψηφία κατά της ικανοποίησης του τουρκικού αιτήματος. Εάν δεν μπορέσει να μεταπείσει τον πρόεδρο Μπάιντεν, μπορεί τουλάχιστον να καθυστερήσει τις εξελίξεις παίζοντας «άμυνα» μέσω του Κογκρέσου.

Ανεξάρτητα από τις κινήσεις Μητσοτάκη στις ΗΠΑ, το αίτημα της Τουρκίας ενισχύεται με το πέρασμα του χρόνου.

Πρώτον, η Τουρκία έχει καταβάλει προκαταβολή 1,5 δισ. δολαρίων για τη συμμετοχή της στη συμπαραγωγή των F-35, από την οποία όμως αποκλείστηκε λόγω της αγοράς των ρωσικών πυραύλων S-400. Οι ΗΠΑ πρέπει να αποφασίσουν αν θα επιστρέψουν τα 1,5 δισ. δολάρια στην Τουρκία ή αν θα τα μετατρέψουν σε F-16. Είναι πολύ δύσκολο, με βάση την αμερικανική νοοτροπία και πρακτική, να επιστραφούν τα χρήματα.

Δεύτερον, η θέση της Τουρκίας ενισχύεται λόγω της κρίσης στην Ουκρανία αλλά και του αιτήματος της Φινλανδίας και της Σουηδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.

Ο Ερντογάν προβάλλει βέτο στην ένταξη των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ με το σκεπτικό ότι υποθάλπουν τη διεθνή τρομοκρατία επειδή φιλοξενούν αρκετούς Κούρδους πολιτικούς πρόσφυγες και κινούνται προς την επιβολή εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων προς την Τουρκία εξαιτίας της κατοχής περιοχών της Συρίας και του Ιράκ που κατοικούνται παραδοσιακά από Κούρδους, από τουρκικά στρατεύματα και συνεργαζόμενους ατάκτους.

Δεν είναι δύσκολο να προβλέψουμε ότι μετά από το γνώριμο διπλωματικό πάρε-δώσε θα καταλήξουμε σε έναν γνώριμο συμβιβασμό που θα περιλαμβάνει, πιθανότατα, τον εκσυγχρονισμό των τουρκικών F-16 και την πώληση 40 F-16 στην Τουρκία.

Η κίνηση με τα F-35

Ο κ. Μητσοτάκης έπαιξε «άμυνα» στον Λευκό Οίκο, εμφανίστηκε πιο τολμηρός στο Κογκρέσο, αλλά είναι ευρύτερα τα κριτήρια με τα οποία θα αποφασίσει η Ουάσινγκτον την ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας.

Έκανε όμως μια κίνηση η οποία προκάλεσε αντιδράσεις. Ανακοίνωσε την προμήθεια από την Ελλάδα 20 μαχητικών αεροσκαφών F-35, τα οποία θα στοιχίσουν 3-3,5 εκατομμύρια δολάρια και θα αρχίσουν να παραδίδονται από το 2028.

Η πρωτοβουλία Μητσοτάκη έχει τα ακόλουθα αρνητικά χαρακτηριστικά. Δεσμεύει ένα τεράστιο ποσό της υπερχρεωμένης Ελλάδας χωρίς να έχει προηγηθεί επεξεργασία της στρατηγικής σε υπηρεσιακό και κοινοβουλευτικό επίπεδο και χωρίς να έχουν τηρηθεί οι προβλεπόμενες από τον νόμο διαδικασίες.

Επιπλέον, δημιουργείται η εντύπωση ότι η Ελλάδα πρωταγωνιστεί σε μια κούρσα εξοπλισμών, γεγονός που ενισχύει το αίτημα της Τουρκίας για τον εκσυγχρονισμό 80 F-16 και την απόκτηση άλλων 40 εφόσον μάλιστα έχει προκαταβάλλει 1,5 δισ. δολάρια για το πρόγραμμα των F-35 από το οποίο αποκλείστηκε.

Εάν, μάλιστα, η πρωτοβουλία Μητσοτάκη για τα F-35 διευκολύνει τελικά την επίτευξη των στόχων της Τουρκίας για τα F-16, τότε θα βρεθούμε σε μειονεκτική θέση σε ό,τι αφορά την ισορροπία δυνάμεων, τουλάχιστον μέχρι το 2030.

Το ενεργειακό

Το δεύτερο μεγάλο θέμα που είχε να διαχειριστεί ο Μητσοτάκης στις ΗΠΑ ήταν η ενεργειακή κρίση.

Η απόφαση του πρωθυπουργού να στρέψει την ηλεκτροπαραγωγή στην κατανάλωση φυσικού αερίου έχει οδηγήσει την Ελλάδα σε διεθνοπολιτικό, ενεργειακό και κυρίως οικονομικό αδιέξοδο.

Έχουμε υπερβολική εξάρτηση από το εισαγόμενο ρωσικό φυσικό αέριο, προσπαθούμε να απεξαρτηθούμε από αυτό με το ακόμη ακριβότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), ενώ έχουμε μείνει πίσω στη σχετική υποδομή.

Στο ζήτημα αυτό, ο Μητσοτάκης έκανε μια διπλή υπέρβαση. Δεν ενόχλησε τον Μπάιντεν ή το Κογκρέσο προκειμένου να εξασφαλίσει η Ελλάδα κάποιες από τις ποσότητες του υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα εξάγουν οι ΗΠΑ στην Ε.Ε. προκειμένου να καλύψουν τη μείωση κατανάλωσης του ρωσικού φυσικού αερίου. Οι Αμερικανοί έχουν υποσχεθεί πολλά στους Ευρωπαίους αλλά στην καλύτερη των περιπτώσεων δεν μπορούν να καλύψουν τα αμέσως επόμενα χρόνια πάνω από το 1/5 του φυσικού αερίου που εισάγει η Ε.Ε. από τη Ρωσία. Λογικά ο πρωθυπουργός θα έπρεπε να ασκήσει πίεση να προτιμηθεί η Ελλάδα, σαν υποδειγματικός σύμμαχος, από άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε ό,τι αφορά την προμήθεια αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Απέφυγε να το κάνει ίσως γιατί εκτίμησε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να εξασφαλίσει κάποια δέσμευση υπέρ της πατρίδας μας.

Αντίθετα, ο Μητσοτάκης εμφανίστηκε σαν πρωταγωνιστής στον διεθνή χάρτη της ενέργειας δημιουργώντας την εντύπωση ότι η Ελλάδα είναι ένας ενεργειακός κόμβος μεγάλης στρατηγικής σημασίας.

Δεν υπάρχει όμως η κατάλληλη υποδομή για να παίξουμε τον ρόλο που περιέγραψε ο πρωθυπουργός στις ΗΠΑ.

Σε ώριμη φάση βρίσκεται ο αγωγός IGB, ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας - Βουλγαρίας που ξεκινά από την Κομοτηνή και καταλήγει στην Στάρα Ζαγκόρα. Προβλέπεται να είναι έτοιμος τον Ιούλιο και μέσω αυτού θα μεταφέρονται οι ποσότητες αερίου από τις πλωτές υποδομές αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) της Αλεξανδρούπολης προς τις Βαλκανικές χώρες αλλά και από τον υπάρχοντα αγωγό ΤΑΠ. Η ετήσια δυναμικότητα του είναι στα 3 δισ. κυβικά μέτρα.

Το πρόβλημα είναι ότι ο FSRU Αλεξανδρούπολης είναι υπό κατασκευή και αποκλείεται να λειτουργήσει πριν από τα τέλη του 2023.

Ακόμη πιο καθυστερημένη είναι η κατασκευή του FSRU Θράκης, ο οποίος θα αναπτυχθεί στο θρακικό πέλαγος ανοιχτά της Αλεξανδρούπολης. Το νωρίτερο που θα λειτουργήσει είναι στα τέλη του 2024.

Ακόμη πιο πίσω είναι η υποθαλάσσια αποθήκη φυσικού αερίου Νότιας Καβάλας (ΥΑΦΑ Ν. Καβάλας). Πρόκειται για ένα εξαντλημένο κοίτασμα φυσικού αερίου που μπορεί να μετατραπεί σε μεγάλο αποθηκευτικό χώρο για να εξυπηρετεί εγχώριες ανάγκες αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Το έργο όμως βρίσκεται ακόμη στο τελευταίο στάδιο παραχώρησης.

Σε ανάλογη κατάσταση είναι και το FSRU Θεσσαλονίκης που θα αποτελείται από πλωτή μονάδα αποθήκευσης και αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) που θα αναπτυχθεί στον Θερμαϊκό κόλπο ανοικτά της Θεσσαλονίκης. Το έργο έχει αναλάβει η ELPEDISON αλλά δεν πρόκειται να λειτουργήσει πριν από το 2025.

Από τα παραπάνω παραδείγματα προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο Μητσοτάκης παρουσίασε στις ΗΠΑ έναν μελλοντικό ενεργειακό κόμβο ο οποίος δεν λύνει βέβαια το άμεσο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε, αντίθετα δεσμεύει μεσομακροπρόθεσμα την Ελλάδα στο κατά τα φαινόμενα ασύμφορο υγροποιημένο φυσικό αέριο.

Χωρίς οικονομική διπλωματία

Η κακή εμφάνιση Μητσοτάκη στα ενεργειακά στις ΗΠΑ ενίσχυσε την εντύπωση ότι η Ελλάδα στερείται σοβαρής οικονομικής διπλωματίας κορυφής.

Γενικότερα, το λεγόμενο επιτελικό κράτος αποδεικνύεται εντυπωσιακά πρόχειρο στη διαχείριση των καλώς εννοούμενων οικονομικών μας συμφερόντων.

Χαρακτηριστικές οι εισαγωγές μας από τη Ρωσία το πρώτο τρίμηνο του 2022. Έφτασαν τα 1,69 δισ. ευρώ κυρίως λόγω φυσικού αερίου και πετρελαίου, ενώ οι εξαγωγές μας είναι περίπου ανύπαρκτες στα 34,2 εκατομμύρια ευρώ.

Αν, μάλιστα, δούμε τα στοιχεία του Μαρτίου, οπότε είχε ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία με ευθύνη της Ρωσίας, θα δούμε αύξηση 69% των εισαγωγών από τη Ρωσία, στα 562 εκατομμύρια ευρώ. Με τον τρόπο αυτόν χρηματοδοτούμε την πολεμική προσπάθεια του Πούτιν, την οποία καταγγέλλουμε διεθνώς. Ταυτόχρονα, οι εξαγωγές μας προς την Ρωσία, οι οποίες είχαν πέσει γύρω στα 15 εκατομμύρια ευρώ τον Μάρτιο του 2021, έπεσαν κάτω από τα 6 εκατομμύρια ευρώ τον Μάρτιο του 2022.

Είτε μιλάμε για τις ΗΠΑ είτε για τη Ρωσία δεν κάνουμε μια στοιχειώδη προσπάθεια να προωθήσουμε τα καλώς εννοούμενα συμφέροντά μας στην ενέργεια και το εμπόριο. Η δημοσίευση των επίσημων στοιχείων της Τράπεζας της Ελλάδος, σύμφωνα με τα οποία το εμπορικό έλλειμμα της χώρας υπερδιπλασιάστηκε το πρώτο τρίμηνο του 2022 σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2021, αναδεικνύει τις ελλείψεις στην οικονομική διπλωματία κορυφής που ασκεί ο κ. Μητσοτάκης και μας προειδοποιεί για την ευρύτερη πτώση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας.

Ούτε λέξη για επενδύσεις

Εντυπωσιακή ήταν και η παράλειψη Μητσοτάκη να προωθήσει συγκεκριμένες επενδύσεις κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψης του στις ΗΠΑ.

Τέτοιου είδους συμφωνίες δεν υπογράφονται βέβαια στον Λευκό Οίκο, γιατί η αμερικανική οικονομία λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο. Συνηθίζεται όμως οι ηγέτες που επισκέπτονται επίσημα την Ουάσιγκτον να έχουν επεξεργαστεί επενδυτικά σχέδια σε συνεργασία με μεγάλες αμερικανικές εταιρείες τα οποία συμβολαιοποιούνται με τη βοήθεια του καλού πολιτικού κλίματος που δημιουργεί μια επιτυχημένη επίσκεψη στον Λευκό Οίκο.

Ο πρωθυπουργός περιορίστηκε στην προβολή της Ελλάδας σε ρόλο υποδειγματικού συμμάχου. Υποστήριξε ότι είμαστε ενεργειακός κόμβος χωρίς να υπάρχουν σχετικές προϋποθέσεις, μίλησε για «εκτόξευση» της ελληνικής οικονομίας, κάτι το οποίο δεν προκύπτει από πουθενά.

Παραμένουμε οι τελευταίοι στην Ευρωζώνη σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Υπάρχει μια τάση βελτίωσης με τη βοήθεια της διαπραγματευτικής επιτυχίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, το επενδυτικό έλλειμμα όμως παραμένει τεράστιο και ο κ. Μητσοτάκης δεν έκανε τίποτα στις ΗΠΑ για να το περιορίσει στο μέτρο του δυνατού.

Η μόνη επένδυση που μπορεί να προκύψει από τα συμφραζόμενα έχει σχέση με το σπάσιμο της ΕΑΒ προκειμένου να έχει συμμετοχή, υπό αμερικανική διεύθυνση, σε μελλοντικά προγράμματα εξοπλισμών μεταξύ των οποίων και των F-35. Ακόμη και αν πραγματοποιηθεί αυτό το σχέδιο, θα είναι ενταγμένο σε μια αγορά μαχητικών αεροσκαφών με τεράστιο πρόσθετο κόστος για το ελληνικό δημόσιο και φυσικά τον φορολογούμενο.

Διπλό πλεονέκτημα

Σε ό,τι αφορά το ουσιαστικό περιεχόμενο της επίσκεψης Μητσοτάκη έχουμε:

Πρώτον, μια διαφορετικής έντασης άμυνα στον Λευκό Οίκο και στο Κογκρέσο για το θέμα των τουρκικών F-16, με τις πιθανότητες να εξακολουθούν να είναι υπέρ της Τουρκίας.

Δεύτερον, μια βιαστική εκτός νομοθετημένης διαδικασίας προμήθεια από την Ελλάδα 20 μαχητικών F-35 με κόστος πάνω από 3 δισ. δολάρια και ενδεχόμενες παρενέργειες.

Τρίτον, καμία σοβαρή προσπάθεια να προμηθευτούμε κατά προτεραιότητα αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο και προβολή της Ελλάδας σε ρόλο ενεργειακού κόμβου χωρίς να έχει την κατάλληλη υποδομή.

Τέταρτον, έλλειψη οποιασδήποτε προσπάθειας προσέλκυσης μεγάλων άμεσων ξένων επενδύσεων εφόσον δεν είχε γίνει η προετοιμασία που θα επέτρεπε την αξιοποίηση του καλού πολιτικού κλίματος.

Το αποτέλεσμα μπορεί να χαρακτηριστεί μέτριο ως απογοητευτικό και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την εντυπωσιακά θετική εικόνα της επίσκεψης.

Η εικόνα ήταν προγραμματισμένη να είναι εξαιρετικά θετική γιατί είχε σχέση με τον εορτασμό των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης, ο οποίος αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας.

Η επίσημη Αμερική τιμά τις μειονότητες και την ιστορία τους, γιατί σε αυτές στηρίζονται οι ΗΠΑ.

Η παρουσία του πρωθυπουργού, με τα καλά αγγλικά και την προσεκτική προετοιμασία, σχολιάστηκε από όλους θετικά και πέρασε μια καλή διεθνή εικόνα για τη χώρα μας.

Το δεύτερο πλεονέκτημα είχε σχέση με τον έλεγχο των περισσότερων ελληνικών ΜΜΕ από την κυβέρνηση, γεγονός που οδήγησε σε εντυπωσιακά θετική κάλυψη της επίσκεψης και εξίσου εντυπωσιακό «κουκούλωμα» ορισμένων σοβαρών επικοινωνιακών λαθών.

Ενδεικτική η εξωφρενική σύγκριση της Μαριούπολης με την Έξοδο του Μεσολογγίου. Στη Μαριούπολη, ο κύρΙος όγκος των στρατευμάτων της Ουκρανίας αιφνιδιάστηκε και αποχώρησε από την περιοχή χωρίς σκληρές μάχες, ο πληθυσμός την εγκατέλειψε για να αποφύγει τα χειρότερα και οι τελευταίοι υπερασπιστές του βιομηχανικού συγκροτήματος Αζόφσταλ, ύστερα από μια ηρωική άμυνα, παραδόθηκαν στον εχθρό.

Το Μεσολόγγι, η σκληρή πολιορκία του και η τελική έξοδος των αγωνιστών και του πληθυσμού είναι σε πολύ ανώτερη κατηγορία σαν ιστορικό γεγονός.

Πιο κοντά στις εκλογές

Ο συνδυασμός έλλειψης ενεργειακού, οικονομικού και επενδυτικού αποτελέσματος της επίσκεψης Μητσοτάκη στις ΗΠΑ και της μεγάλης επικοινωνιακής επιτυχίας μπορεί να επιταχύνει την πορεία προς τις πρόωρες εκλογές.

Οι θετικές εντυπώσεις δεν έχουν μεγάλη διάρκεια. Το πολύ να κρατήσουν μέχρι τα τέλη του καλοκαιριού, με τη βοήθεια της καλής τουριστικής περιόδου και της εποχικής υποχώρησης της πανδημίας. Εάν κρίνουμε από την αδυναμία του πρωθυπουργού να προωθήσει λύσεις στα μεγάλα ενεργειακά και οικονομικά ζητήματα, από τον επόμενο Οκτώβριο θα έχουμε, πιθανότατα, τα ίδια και χειρότερα.

Επομένως, υπάρχει ένα εκλογικό «παράθυρο ευκαιρίας» για την κυβέρνηση Μητσοτάκη το οποίο ίσως τελικά ανοίξει και με τη συμβολή της επικοινωνιακά επιτυχημένης επίσκεψης στις ΗΠΑ.

Επίσης, σε διάστημα λίγων μηνών θα γνωρίζουμε εάν τελικά η Τουρκία επιβάλλει τον επανεξοπλισμό της από τις ΗΠΑ ή όχι. Στην περίπτωση που ικανοποιηθεί το αίτημα του Ερντογάν για εκσυγχρονισμό των 80 τουρκικών μαχητικών F-16 και την προμήθεια άλλων 40, ο Μητσοτάκης θα βρεθεί πολιτικά εκτεθειμένος ενώ θα πρέπει να δώσει απαντήσεις και για τη βιαστική και πρόχειρη προμήθεια των F-35 που δημιουργεί τεράστιες δημοσιονομικές επιβαρύνσεις χωρίς να επηρεάζει την ισορροπία δυνάμεων μέχρι τα τέλη της δεκαετίας. Άλλωστε, μόνο αφελείς μπορεί να πιστεύουν ότι εάν η Τουρκία εξασφαλίσει τα F-16 που διεκδικεί δεν θα χρησιμοποιήσει τη θετική για αυτήν δυναμική για να αποκτήσει και F-35 αξιοποιώντας το ελληνικό προηγούμενο.

Η Τουρκία έχει ΑΕΠ υπερτετραπλάσιο του ελληνικού και δημόσιο χρέος σαν ποσοστό επί του ΑΕΠ περίπου στο ¼ του ελληνικού. Αντέχει περισσότερο από εμάς σε μια νέα κούρσα εξοπλισμών.