Προσφυγικό: Διαφορετικές προσεγγίσεις για Ελλάδα, Ουκρανία και Σουηδία
Το προσφυγικό διατηρείται στην επικαιρότητα στην Ε.Ε. αλλά με διαφορετικούς τρόπους. Έχουμε μία εξαιρετικά αυστηρή κριτική από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη δραστηριότητα της Frontex στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα εκφράζεται μεγάλη ικανοποίηση από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς για την εξέλιξη του προσφυγικού σε ό,τι αφορά την Ουκρανία. Στη Σουηδία το προσφυγικό δέσποσε στον σχηματισμό της νέας κεντροδεξιάς κυβέρνησης με στήριξη –ιδιαίτερα στο συγκεκριμένο θέμα– από την άκρα Δεξιά.
Το «ναυάγιο» της Frontex
Η Frontex ξεκίνησε με μεγάλες φιλοδοξίες από την περίοδο της προεδρίας Γιούνκερ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά δείχνει να ναυαγεί στα νερά του Αιγαίου.
Το πόρισμα της OLAF (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Καταπολέμηση της Απάτης) καταλογίζει βαριές ευθύνες στην προηγουμένη διοίκηση της Frontex για επαναπροωθήσεις προσφύγων από τα ελληνικά νησιά προς τα τουρκικά παράλια, κακή διαχείριση, ακόμη και περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης στα οποία δεν δόθηκε η αναγκαία προσοχή.
Με βάση την ανάλυση της OLAF, οι ενέργειες των στελεχών της Frontex ήταν αντίθετες στον εσωτερικό κανονισμό και τον υπαλληλικό κώδικα και σε μια σειρά ευρωπαϊκών κανονισμών.
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν να μη δείχνουν τα στελέχη της σεβασμό στο ευρωπαϊκό δίκαιο και στα θεμελιώδη δικαιώματα όσων έφταναν στα ευρωπαϊκά σύνορα.
Το πόρισμα της OLAF οδήγησε στην παραίτηση του Γάλλου διευθυντή της, Φαμπρίς Λετζερί, ο οποίος με αυτό τον τρόπο πρόλαβε την σε βάρος του πειθαρχική διαδικασία.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε με μεγάλη πλειοψηφία έκθεση που είναι ιδιαίτερα αυστηρή στις εκτιμήσεις της για τον τρόπο λειτουργίας της Frontex. Η έκθεση καλωσορίζει την αλλαγή διοίκησης και τα πρώτα θετικά μηνύματα, αλλά υπογραμμίζει ότι πρέπει να γίνουν πολλά για να αρχίσει να λειτουργεί η Frontex με βάση τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί και με πλήρη σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι στόχοι που είχαν τεθεί για τη Frontex ήταν ιδιαίτερα φιλόδοξοι και συμπεριελάμβαναν την απασχόληση δέκα χιλιάδων εργαζομένων, στην πλήρη ανάπτυξή της. Δεν υπάρχει ιδιαίτερη προθυμία για τη στελέχωση της Frontex εξαιτίας των δύσκολων συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στην άσκηση των επαγγελματικών τους καθηκόντων. Έτσι, δεν καλύπτονται πλήρως οι ανάγκες της σε ζητήματα μεγάλης σημασίας, όπως είναι η διερμηνεία, η αξιολόγηση προσφύγων και μεταναστών, η νομική στήριξη και η εξασφάλιση του σεβασμού των δικαιωμάτων τους, η βοήθεια στους πιο ευάλωτους.
Αλλαγή προτεραιοτήτων
Η πολιτική στροφή κατά της Frontex οφείλεται και σε αλλαγή προτεραιοτήτων. Στην αρχή είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι θα ήταν ένα είδος ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής. Με το πέρασμα του χρόνου επικράτησε η άποψη ότι πρέπει να είναι περισσότερο μία υπηρεσία σωστής υποδοχής προσφύγων.
Στην παρέμβασή μου στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συμφώνησα με την κριτική που ασκείται στη Frontex, τόνισα όμως ότι οι όποιες αλλαγές δεν πρέπει να αποδυναμώσουν τη Frontex. Είναι βέβαιο ότι ο Ερντογάν θα αξιοποιήσει ενδεχόμενη αποδυνάμωσή της για να στείλει περισσότερους πρόσφυγες και μετανάστες και να ενισχύσει με τον τρόπο αυτόν τη διαπραγματευτική του θέση έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Υπογράμμισα επίσης ότι έχει τεράστια σημασία η ισχυρή ευρωπαϊκή παρουσία στο Αιγαίο και στον Έβρο, γιατί διαφορετικά θα δημιουργηθεί κίνδυνος να ανέβει σταδιακά η ένταση στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας μόλις αποφασίσει ο Ερντογάν να επαναλάβει τις μεθοδεύσεις του 2015 και την προσπάθεια του 2020.
Το κλίμα πάντως στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και γενικότερα δεν είναι υπέρ μιας ισχυρής Frontex, αλλά μιας υπηρεσίας που θα οργανώνει την αξιοπρεπή υποδοχή προσφύγων και μεταναστών.
Έλλειψη αξιοπιστίας
Ορισμένοι ευρωβουλευτές της ΝΔ απευθύνθηκαν στον Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και προσπάθησαν να πείσουν ότι δεν υπάρχουν επαναπροωθήσεις, αλλά μία μεθοδευμένη προώθηση προσφύγων και μεταναστών από την πλευρά της Τουρκίας η οποία συχνά γίνεται με βάρβαρο τρόπο, όπως στην πρόσφατη περίπτωση των 92 προσφύγων που προωθήθηκαν από τους Τούρκους γυμνοί σε ελληνικό έδαφος στον Έβρο.
Το κακό είναι ότι σε αυτή τη φάση το ευρωπαϊκό «προφίλ» του πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη είναι εξαιρετικά προβληματικό και γι’ αυτό οι Ευρωπαίοι δεν δείχνουν κατανόηση στην επιχειρηματολογία της κυβέρνησης και της ΝΔ. Μετά τις ακρότητες Μητσοτάκη σε βάρος της ελευθερίας των ΜΜΕ, τις κυβερνητικές καταγγελίες εναντίον των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα και ιδιαίτερα μετά τις υποκλοπές σε βάρος του ευρωβουλευτή Νίκου Ανδρουλάκη, η μεγάλη πλειονότητα των ευρωβουλευτών δεν χαρίζεται στον κ. Μητσοτάκη και στους συνεργάτες του.
Αν η Αθήνα ενδιαφέρεται να εγκρίνουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί την πολιτική της θα πρέπει να αλλάξει μέθοδο και επιχειρηματολογία. Διαφορετικά, θα προχωρήσει κι άλλο η ευρωπαϊκή απομόνωση του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης.
Ανεξάρτητα από την κριτική που ασκείται, παραμένει το τεράστιο κενό στην πολιτική μετανάστευσης και ασύλου της Ε.Ε. με τις χώρες υποδοχής να πληρώνουν τον λογαριασμό. Ο αρμόδιος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Σχοινάς, και η επίτροπος κα Γιόχανσον δεν μπόρεσαν, παρά τις προσπάθειές τους, να πείσουν τις κυβερνήσεις να συντονιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το μήνυμα της Σουηδίας
Κι ενώ ασκείται κριτική στη Frontex με το σκεπτικό ότι πρέπει να γίνει πιο ανεκτική στην αντιμετώπιση προσφύγων και μεταναστών, οι ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις αυστηροποιούν την πολιτική τους στο προσφυγικό-μεταναστευτικό. Πρόκειται για μία προφανή αντίφαση, εφόσον αν υποθέσουμε ότι χαλαρώσει η Frontex και αυξηθούν οι ροές, οι περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες θα πρέπει κάπου να κατευθυνθούν.
Χαρακτηριστική η περίπτωση της Σουηδίας, όπου σχηματίστηκε τρικομματική κυβέρνηση μειοψηφίας από τους Μετριοπαθείς και τους Χριστιανοδημοκράτες που ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) και τους Φιλελεύθερους (Liberalerna) που ανήκουν στο Renew Europe. Πρωθυπουργός είναι ο Ουλφ Κρίστενσον –ηγέτης των Μετριοπαθών– και η κυβέρνηση έχει την κοινοβουλευτική στήριξη του σκληρού Δεξιού ως ακροδεξιού κόμματος των Σουηδών Δημοκρατών, που ανήκουν στην ομάδα των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το προσφυγικό κυριάρχησε στον σχηματισμό της κυβέρνησης. Οι κεντροδεξιοί αποφάσισαν να συνεργαστούν με τη σκληρή Δεξιά για να βάλουν τέλος στην πολιτική κυριαρχία των Σοσιαλδημοκρατών και των συμμάχων τους. Θεώρησαν ότι οι Σοσιαλδημοκράτες είχαν αποτύχει στη διαχείριση της μετανάστευσης, στην καταπολέμηση της εγκληματικότητας που συνδέεται με αυτήν, στην προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης και στην προστασία της ανεξαρτησίας της σκέψης και των προσωπικών επιλογών.
Διαβεβαιώνουν ότι η αλλαγή στην πολιτική στο προσφυγικό-μεταναστευτικό θα γίνει με απόλυτο σεβασμό στις διεθνείς δεσμεύσεις της Σουηδίας και στα υψηλά δημοκρατικά στάνταρ της χώρας. Η Σουηδία υποδέχθηκε την περίοδο 2015-2016 τους περισσότερους πρόσφυγες σε σχέση με τον πληθυσμό της. Γενική είναι η εκτίμηση ότι η κατάσταση έχει ξεφύγει σε περιοχές αστικών κέντρων, με οργανωμένες συμμορίες ξένων που έφτασαν στη Σουηδία διεκδικώντας πολιτικό άσυλο να εμπορεύονται ναρκωτικά, να αναπτύσσουν κυκλώματα πορνείας και εμπορίας ανθρώπων και να χρησιμοποιούν ολοένα βαρύτερα όπλα για να αντιμετωπίζουν τους αστυνομικούς ή να λύνουν τις μεταξύ τους διαφορές.
Υπολογίζεται ότι το 2022 η Σουηδία θα χορηγήσει πολιτικό άσυλο σε 6.400 αλλά η νέα κυβέρνηση θα επιβάλει ετήσια ποσόστωση για ικανοποίηση μόλις 900 αιτήσεων για πολιτικό άσυλο τον χρόνο.
Η Σουηδία, με τη σοσιαλδημοκρατική παράδοση και τον σεβασμό σε δημοκρατικά και ανθρώπινα δικαιώματα, δείχνει αποφασισμένη να σφίξει τα λουριά στο προσφυγικό-μεταναστευτικό.
Η μεγάλη επιτυχία
Κι ενώ η εικόνα είναι γκρίζα από το Αιγαίο μέχρι τη Σουηδία, η Ε.Ε. καταγράφει μεγάλη επιτυχία στο προσφυγικό σε ό,τι αφορά την Ουκρανία.
Ο Πούτιν ακολουθεί μία στρατηγική συστηματικής καταστροφής της βασικής υποδομής της Ουκρανίας προκειμένου να υποχρεώσει εκατομμύρια Ουκρανούς να εγκαταλείψουν τη χώρα τους και να ασκήσει πρόσθετη πίεση στις χώρες της Ε.Ε. μέσα από ένα ανεξέλεγκτο προσφυγικό κύμα.
Χρησιμοποιεί τη μέθοδο Ερντογάν 2015-2016 αλλά με πιο βάρβαρο τρόπο και σε μεγαλύτερη κλίμακα. Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτή η μορφή υβριδικού πολέμου που διεξάγει ο Πούτιν είχε τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία που απέκλειαν την υποδοχή προσφύγων εμφανίστηκαν εξαιρετικά γενναιόδωρες προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες. Οι πολίτες, η περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση, οι κυβερνήσεις και κοινωνικές οργανώσεις υποδέχθηκαν με τον καλύτερο τρόπο τους Ουκρανούς πρόσφυγες. Υπολογίζονται σε περισσότερους από πέντε εκατομμύρια, με τα δύο να έχουν καταφύγει στην Πολωνία.
Πρόκειται σχεδόν αποκλειστικά για γυναικόπαιδα, εφόσον οι άνδρες υπερασπίζονται την πατρίδα τους και απαγορεύεται να εγκαταλείψουν την Ουκρανία. Πολλοί από τους πρόσφυγες επιστρέφουν για ένα διάστημα στην Ουκρανία για να ανανεώσουν την επαφή με τις οικογένειές τους και στη συνέχεια επιστρέφουν στις γειτονικές χώρες –όταν το κρίνουν αναγκαίο– εξαιτίας της κρατικής τρομοκρατίας που ασκεί στον πληθυσμό η Ρωσία με βομβαρδισμούς κάθε είδους.
Ο Πούτιν όχι μόνο δεν μπόρεσε να διασπάσει τους Ευρωπαίους, αλλά προκάλεσε με τη βαρβαρότητά του ένα κύμα αλληλεγγύης υπέρ των Ουκρανών και μια νέα διευρυμένη ευρωπαϊκή ενότητα.
Μέσα από τη δοκιμασία και τις ανθρώπινες επαφές δημιουργήθηκε το κατάλληλο πολιτικό κλίμα που οδήγησε στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στην Ε.Ε.
Οι Συντηρητικές κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας προσπαθούν να αξιοποιήσουν την καλή συμπεριφορά τους έναντι των προσφύγων και των μεταναστών για να μειώσουν την απόσταση που τους χωρίζει από τις Βρυξέλλες σε ζητήματα ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, διαφθοράς και σεβασμού των κανόνων του κράτους δικαίου. Επιδιώκουν μια νέα συνεννόηση για να απελευθερωθούν τα κονδύλια που αναλογούν στις δύο χώρες στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης. Η Πολωνία έχει πληθωρισμό 15%, η Ουγγαρία 20% και οι κυβερνήσεις τους αντιμετωπίζουν για πρώτη φορά ύστερα από μεγάλο χρονικό διάστημα μεγάλες οικονομικές δυσκολίες.
Ενώ ο Ερντογάν έχει καταφέρει να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα συνεννόησης και συνοχής στην Ε.Ε. μέσα από το προσφυγικό-μεταναστευτικό, ο Πούτιν απέτυχε σε αυτή του την προσπάθεια. Οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται ότι η ρωσική απειλή είναι κάτι που τους αφορά άμεσα, ενώ όσα συμβαίνουν στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Συρία ή στη Σομαλία δεν τους αγγίζουν. Επιπλέον, είναι διαφορετική η σύνθεση των προσφύγων που προέρχονται από την Ουκρανία –σχεδόν όλοι γυναικόπαιδα και κάποιοι ηλικιωμένοι– ενώ οι περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες που προέρχονται από το Αφγανιστάν, τη Σομαλία και άλλες χώρες με τεράστια προβλήματα και κινδύνους είναι οι περισσότεροι νέοι άνδρες.
