Μιλώντας για πολιτικές σε ένα ντιμπέιτ

Ξημερώματα της 20ής Οκτωβρίου (ώρα Ελλάδας) ολοκληρώθηκε το τρίτο και τελευταίο τηλεοπτικό ντιμπέιτ ανάμεσα στη Χίλαρι Κλίντον και τον Ντόναλντ Τραμπ, στο Λας Βέγκας, με συντονιστή της συζήτησης τον Κρις Γουόλας του Fox News. Οι μετρήσεις μετά το πέρας της τηλεμαχίας έδειξαν ότι η Χίλαρι Κλίντον κέρδισε τις εντυπώσεις έναντι του Ντόναλντ Τραμπ. Το ίδιο είχε συμβεί και στις δύο προηγούμενες αναμετρήσεις, γεγονός το οποίο άμεσα είχε προκαλέσει δημοσκοπικό προβάδισμα της Κλίντον σε πολλές –ιδιαίτερα κρίσιμες για την έκβαση– πολιτείες.

Είναι εντυπωσιακό για τα δεδομένα της εμπειρίας των τηλεοπτικών ντιμπέιτ, η καθιέρωση των οποίων εμφανώς ενίσχυσε τη σημασία της πολιτικής επικοινωνίας σε βάρος της σημασίας της προγραμματικής αντιπαράθεσης των υποψηφίων ή των κομμάτων, ότι στη διάρκεια της περιόδου των φετινών ντιμπέιτ ήταν ο προγραμματικός λόγος αυτός που κυριάρχησε ως παράγοντας καθορισμού της έκβασης του αγώνα μεταξύ των υποψηφίων. Και η εξέλιξη αυτή φαίνεται να ευνοεί τη Χίλαρι Κλίντον. Ας πάρουμε για παράδειγμα το τελευταίο ντιμπέιτ. 

Η οικονομία ήταν το ζήτημα που κυριάρχησε στην τελευταία αναμέτρηση. Η Χίλαρι Κλίντον υπεραμύνθηκε της προεκλογικής δέσμευσής της να ενισχύσει τα μεσαία εισοδήματα και να αυξήσει τη φορολογία στα ανώτερα κλιμάκια. Ο Ντόναλντ Τραμπ επιτέθηκε σε αυτή τη λογική, υποστηρίζοντας ότι η πολιτική της Κλίντον θα δώσει αντικίνητρα στις επιχειρήσεις και θα οδηγήσει σε αύξηση του δημόσιου χρέους.

Η επισήμανση, ωστόσο, του Κρις Γουόλας ότι, σύμφωνα με επίσημους υπολογισμούς, το οικονομικό πρόγραμμα του Ρεπουμπλικάνου υποψηφίου θα είναι αυτό το οποίο θα οδηγήσει στη μεγαλύτερη αύξηση του χρέους (105%) προσέδωσε περισσότερη αμηχανία στον υποψήφιο και έναν δίκαιο πόντο στους Δημοκρατικούς. Η οικονομική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα της «all-inclusive» στρατηγικής του. Ενσωματώνει ό,τι θα μπορούσε να ικανοποιήσει μια υπερσυντηρητική, σε οικονομικό τέλμα και σε κατάσταση φόβου κοινωνία. Ωστόσο, στο τέλος η αλήθεια είναι ότι οι «αριθμοί δεν βγαίνουν». Ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος δεν είναι σε θέση πειστικά να απαντήσει στο πώς θα υλοποιήσει το οικονομικό του πρόγραμμα.

Η στάση του Τραμπ στο τελευταίο ντιμπέιτ θύμισε, αναμφίβολα, την ατμόσφαιρα στις προκριματικές των Ρεπουμπλικάνων, όταν αδύναμος να επικεντρωθεί στην παρουσίαση των θέσεών του σε ζητήματα οικονομίας, ο λόγος του ξεχείλιζε από επιχειρήματα σε βάρος του δικαιώματος της άμβλωσης, φωνασκίες υπέρ του τοίχους στα νότια σύνορα, κατά των εμπορικών διατλαντικών συμφωνιών και κατά του Ισλάμ. Πέραν των απόψεων του καθενός για τις τοποθετήσεις του Τραμπ καθαυτές, κρίσιμο σημείο της αντιπαράθεσης είναι ότι η Χίλαρι Κλίντον, μπροστά σε αυτή την επιχειρηματολογία, βρίσκει τον πολύ δυνατό εαυτό της. Επιχειρηματολογεί υπέρ των δικαιωμάτων και υπέρ της ανοιχτής κοινωνίας. Διαφυλάσσει τα κοινωνικά δικαιώματα, υποδεικνύοντας την απειλή που συνιστά ο αντίπαλός της. 

Ο Ντόναλντ Τραμπ, τη στιγμή κατά την οποία η Κλίντον δυναμώνει, χάνει την ισορροπία του και παρουσιάζει τον αδύνατο εαυτό του. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τελευταίο ντιμπέιτ, σε ερώτηση για το αν θα αποδεχτεί το αποτέλεσμα των εκλογών, δήλωσε ότι θα πρέπει να περιμένουμε τη βραδιά των εκλογών για να μάθουμε τι ο ίδιος θα πράξει.

Η Χίλαρι Κλίντον προεκλογικά ακολούθησε μία στρατηγική η οποία ενείχε ένα σημαντικό ρίσκο: επέλεξε να αντιπαρατεθεί ακραιφνώς πολιτικά, απέναντι από έναν υποψήφιο ο οποίος στρατηγικά αναμόχλευε το κοινωνικό αίσθημα. Με τρομερό ζήλο για τη μιντιακή εικόνα του, ο Τραμπ επεδίωκε με συνθήματα και στρεβλώσεις να σκιάζει το πολιτικό επιχείρημα που ερχόταν από την αντίπαλη πλευρά. 

Ωστόσο, η Κλίντον φαίνεται να υπηρέτησε αποτελεσματικά τη στρατηγική που ακολούθησε. Σε πολλές στιγμές, στις τηλεμαχίες, ο Τραμπ εκτέθηκε εξαιτίας της άγνοιάς του σε πολλά ζητήματα. Την ίδια στιγμή εκείνη ήταν ετοιμόλογη και επεξηγηματική. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν αποτελεί μια τυπική εκδοχή του υποψηφίου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου είχε το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα πρακτικά απέναντί του και στο τέλος του αγώνα οι αποκαλύψεις περί της ανάρμοστης συμπεριφοράς του οδήγησαν τους Ρεπουμπλικάνους σχεδόν να τον απορρίψουν.

Μπορεί ο Τραμπ να κερδίσει τις εκλογές μόνο με την αντισυστημικότητα που ατερμάτιστα σκορπά στην αμερικανική κοινωνία; Η αντισυστημικότητα μπορεί να είναι ένα δυνατό χαρτί στη διεκδίκηση μιας εκλογικής αναμέτρησης, ωστόσο δεν είναι μια δίκαιη στρατηγική απέναντι σε όλα όσα οι δημοκρατικοί θεσμοί τα τελευταία διακόσια χρόνια έχουν πετύχει. Σε κοινωνίες με γερές δημοκρατικές βάσεις η κοινή λογική μπορεί να επικρατήσει. 

Είναι πιθανότερο ότι η Χίλαρι Κλίντον θα κερδίσει αυτή την αναμέτρηση τον Νοέμβριο και ακόμη πιο πιθανό την ψήφο του Κολεγίου των Εκλεκτόρων τον Δεκέμβριο. Στο τελευταίο ντιμπέιτ παρουσιάστηκε να αναγνωρίζει και να πιστεύει σε αυτό το ενδεχόμενο. Ίσως για πρώτη φορά στην καμπάνια απαντούσε σε ερωτήσεις χαλαρή και με αυτοπεποίθηση, γνωρίζοντας ότι μάλλον θα είναι η επόμενη Πρόεδρος των ΗΠΑ.