Ανασχηματίζοντας τον πρωθυπουργό

Ένας αναμενόμενος κυβερνητικός ανασχηματισμός μειώνει εκ των πραγμάτων τα περιθώρια της έκπληξης. Ένας ανασχηματισμός που επιχειρεί να ισορροπήσει μεταξύ των στόχων (α) της διατήρησης της πόλωσης μεταξύ «αριστερού/νέου» και «μη αριστερού/κατεστημένου» μέσω της συμμετοχής προσώπων με σαφές ιδεολογικό στίγμα και (β) της ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας μέσω της συμμετοχής προσώπων χωρίς ιδεολογικό φορτίο δεν μπορεί εύκολα να δώσει καθαρό μήνυμα. 

Συνεπώς ο επόμενος ανασχηματισμός της κυβέρνησης Τσίπρα στερείται πολλών κλασικών πλεονεκτημάτων της συνήθους αυτής πρωθυπουργικής τακτικής. Χωρίς πλέον τον χαρακτήρα της επικοινωνιακής έκπληξης του ίδιου του γεγονότος και χωρίς σαφή στόχευση, η κυβέρνηση κινδυνεύει να χρησιμοποιήσει ανεπιτυχώς ένα ακόμη όπλο της. Θα μπορούσε άραγε με κάποιον τρόπο να ανατρέψει την κακή εικόνα της μέσω ενός ανασχηματισμού;

Η απάντηση δεν βρίσκεται στα ονόματα και στα καθήκοντα των υπουργών, αλλά στον ίδιο τον ρόλο του πρωθυπουργού εντός του Υπουργικού Συμβουλίου ή, ίσως καλύτερα, πάνω από το Υπουργικό Συμβούλιο. Ας επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε πώς η θέση του Αλέξη Τσίπρα στο νέο σχήμα θα μπορούσε να ευνοήσει την εικόνα της κυβέρνησης. Σημείο εκκίνησης της σκέψης μας είναι οι καταγεγραμμένες απώλειες της δημοτικότητας του Αλέξη Τσίπρα. 

Οι μετρήσεις της κοινής γνώμης καταγράφουν συστηματικά το τελευταίο διάστημα μια κάμψη, η οποία επικεντρώνεται σε μια συγκεκριμένη ιδιότητα: την προσήνεια. Σύμφωνα με διαδοχικές μετρήσεις της Prorata, ο πρωθυπουργός εκλαμβάνεται όλο και εντονότερα ως «απόμακρος», ιδιότητα στην οποία σαφώς κυριαρχούσε (δεδομένης της αρνητικής χροιάς της) ο αντίπαλός του, Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016. 

Το πολιτικό προφίλ του Αλέξη Τσίπρα «βαραίνει», κατά πολλούς με τρόπο ανάλογο αυτού με τον οποίο «βάρυνε» και το αντίστοιχο προφίλ του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή κατά το δεύτερο μισό της κυβερνητικής θητείας 2007-2009. Και τότε, η κλιμάκωση εσωκομματικών και διεθνών κρίσεων, σε συνδυασμό βέβαια και με ανεπάρκειες μέρους του τότε Υπουργικού Συμβουλίου, διαμόρφωναν την εικόνα ενός δυσκίνητου και απόμακρου πρωθυπουργού που είχε εμφανώς χάσει την αυθόρμητη διάθεση των πρώτων χρόνων.

Και στη μία αλλά και στην άλλη περίπτωση οι απώλειες των δύο ως προς τον δείκτη προσήνειας μοιάζουν εξηγήσιμες στη βάση του σαφούς περιορισμού των εμφανίσεών τους στο πεδίο της εσωτερικής πολιτικής. Μετά την άνοιξη του 2016 οι εμφανίσεις του Αλέξη Τσίπρα στο ελληνικό ακροατήριο μειώθηκαν, κυρίως ως συνέπεια της εκούσιας ή ακούσιας επιλογής επικέντρωσης της προσοχής του στο πεδίο των απαραίτητων για την περίοδο διεθνών επαφών. 

Πέρα από το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική είναι ένα σαφώς μη προνομιακό πεδίο για τη δική του προσωπικότητα και, σε κάθε περίπτωση, ένα πεδίο στο οποίο οι ενέργειές του έχουν δημιουργήσει μια σειρά στερεοτύπων από την πλευρά των συνομιλητών του που μάλλον δυσκολεύουν τον σημερινό ρόλο του, η απόστασή του από την εσωτερική σκηνή δημιουργεί κενά στην επικοινωνία της κυβέρνησης με την κοινή γνώμη στα λεγόμενα θέματα της καθημερινότητας. 

Αν λάβει κανείς υπόψη του το γεγονός ότι τα θέματα αυτά αφήνονται συχνά στα χέρια μη δημοφιλών υπουργών που προσλαμβάνονται από την κοινή γνώμη ως ιδεολογικά αγκυλωμένοι, συνειδητοποιεί ότι η απουσία του πρωθυπουργού από την προώθηση των εσωτερικών πολιτικών λειτουργεί διπλά επιβαρυντικά.

Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η «διπλή επιβάρυνση»; Η επιλογή ενός καινούργιου και προβεβλημένου προσώπου για τη θέση του υπουργού Εξωτερικών, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει αντί του ίδιου του πρωθυπουργού, αφενός θα προσέδιδε δυναμική με τις τοποθετήσεις του στη συνολική εικόνα της ελληνικής πλευράς, αφετέρου θα αποφόρτιζε τον πρωθυπουργό από τις διεθνείς υποχρεώσεις του, ώστε να εμφανιστεί εγγύτερος στον μέσο ψηφοφόρο. 

Μια τέτοια μεταβολή στη σύνθεση της κυβέρνησης θα έδινε τη δυνατότητα στην εμφανώς πληγωμένη από πλευράς δημοτικότητας ηγεσία του Αλέξη Τσίπρα να δοκιμαστεί εκ νέου στο προνομιακό για τον ίδιο πεδίο της εσωτερικής πολιτικής. Η επικοινωνιακή είσοδος του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτό το πεδίο θα ήταν πιθανώς κερδοφόρα για την κυβέρνηση σε μία εξαιρετικά δύσκολη χρονική στιγμή. Τα περιθώρια θετικών για την κυβέρνηση εξελίξεων πίσω από έναν ανασχηματισμό δεν έχουν εκλείψει, απλώς δεν είναι τα προφανή.