Η Ελλάδα χάνει επιστήμονες και χρήματα

Το επιστημονικό προσωπικό είναι το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας στα χρόνια των μνημονίων. Κατά τη διάρκεια της οκταετίας 2008-2016 450.000 νέοι επιστήμονες έφυγαν από τη χώρα, με την τάση αυτή να είναι αυξητική και μη αναστρέψιμη, όπως δείχνουν σχετικές έρευνες.

15 δισ. ευρώ έχασε η Ελλάδα

Η φυγή των επιστημόνων (brain drain) έχει κοστίσει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα 15,3 δισ. ευρώ. Στο ποσό αυτό κατέληξε μελέτη του επίκουρου καθηγητή του ΕΜΠ Σπύρου Παπαευθυμίου την οποία δημοσίευσε η «Καθημερινή της Κυριακής». Ο συγκεκριμένος αριθμός προέκυψε συνυπολογίζοντας τους 450.000 Έλληνες πτυχιούχους που έφυγαν με την κρατική δαπάνη, η οποία ανέρχεται για κάθε άτομο σε 34.000 ευρώ και καλύπτει τα χρόνια από την πρωτοβάθμια μέχρι και την αποφοίτηση από την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Εν τω μεταξύ, πρόσφατη έρευνα της Endeavor Greece έδειξε ότι οι Έλληνες επιστήμονες ενισχύουν τα έσοδα των χωρών υποδοχής τους κατά 9,1 δισ. ευρώ ετησίως. Από αυτά, τα 7,9 δισ. αφορούν φόρους εισοδήματος και εισφορές και τα 1,2 δισ. έσοδα από ΦΠΑ.

Το κόστος της φυγής

Σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Παπαευθυμίου, 1.508 ευρώ ανά έτος είναι η μέση δαπάνη των νοικοκυριών για εκπαίδευση στον οικονομικό ενεργό πληθυσμό. Στο παραπάνω ποσό δεν συμπεριλαμβάνεται η δαπάνη για ιδιαίτερα, όπως οι ξένες γλώσσες, ή άλλες υπηρεσίες που προσφέρονται χωρίς απόδειξη. Η δαπάνη του κράτους για πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια δημόσια εκπαίδευση ανέρχεται ετησίως στα 1.347 ευρώ ανά μαθητή και μαζί με την ιδιωτική δαπάνη για εκπαίδευση φτάνει στα 2.855 ευρώ ανά έτος.

Επιπλέον, η μέση ετήσια δαπάνη για τη δωδεκαετή φοίτηση σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι 16.164 ευρώ, ενώ 3.751 ευρώ είναι η μέση δαπάνη φοιτητή στα ΑΕΙ. Λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι ο μέσος χρόνος αποφοίτησης από τα πανεπιστήμια είναι τα πέντε χρόνια, η μέση δαπάνη για κάθε πτυχιούχο είναι 17.855 ευρώ. Συνολικά, το κόστος για έναν επιστήμονα και στις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες φτάνει τα 34.019 ευρώ.

Όπως αναφέρει ο κ. Παπαευθυμίου, «ο μόνος τρόπος για να ανακάμψει η Ελλάδα είναι να επενδύσει σε δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας», προσθέτοντας ότι πρέπει να διαμορφωθούν και οι κατάλληλες συνθήκες. «Δεν γίνεται να μειώνουμε τους όρους διαφάνειας στο κράτος, να καταστρατηγούμε το ΑΣΕΠ, να καταργούμε τη Διαύγεια, να μειώνουμε οριζόντια τις δαπάνες, να μην απολύουμε τους επίορκους, να μην εκδικάζουμε δικαστικές υποθέσεις σε εύλογο χρόνο και να μην αντιμετωπίζουμε όλους τους πολίτες ισότιμα» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Όχι στην επιστροφή

Πριν από λίγους μήνες, σε έρευνα που διεξήχθη μέσω διαδικτύου από την BrainGain, προέκυψε ότι οι νέοι που πλέον ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό δεν θα επέστρεφαν στην Ελλάδα ούτε για μια θέση στο Δημόσιο. Με αυτόν τον τρόπο είχαν δώσει την απάντησή τους στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει ως στόχο εθνικής σημασίας να αντιστραφεί η ροή και το «brain drain» να γίνει «brain gain».
Στην έρευνα που είχε διεξαχθεί σε δείγμα 1.500 Ελλήνων του εξωτερικού με τίτλο «Θα γυρνούσες στην Ελλάδα για μια θέση στο Δημόσιο;» μόλις το 28,34% είχε απαντήσει θετικά, ενώ το 71,66% δεν είχε συγκινηθεί από τις εξαγγελίες του Αλέξη Τσίπρα. Οι λόγοι; Θεωρούν αναξιοκρατικό το σύστημα σε ποσοστό 33,15%, οι μισθοί δεν θα τους εξασφάλιζαν ικανοποιητικό επίπεδο ζωής(24,43%), ενώ το 18,62% εκτιμά ότι δεν θα είχε προοπτικές επαγγελματικής ανέλιξης. Μάλιστα, ένα μικρό ποσοστό (4,54%) πιστεύει ότι δεν θα εργαζόταν πάνω στο αντικείμενό του.

Αναστροφή του brain drain βλέπει η κυβέρνηση

Από την πλευρά του, πάντως, ο αναπληρωτής υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας Κώστας Φωτάκης εξέφρασε την αισιοδοξία του για τα πρώτα δείγματα αναστροφής του brain drain μετά τα πρώτα αποτελέσματα της 1ης προκήρυξης για την ενίσχυση μεταδιδακτορικών ερευνητών, του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).

Σύμφωνα με τον κ. Φωτάκη, από τις 24 προτάσεις που εγκρίθηκαν για τις Φυσικές Επιστήμες, οι επτά προέρχονται από ερευνητές του εξωτερικού και για τις Επιστήμες Ζωής οι 12 από τις 43. Επιπλέον, από τις 149 προτάσεις που ανακοινώθηκε πως θα χρηματοδοτηθούν, οι επτά θα υλοποιηθούν στο Πανεπιστήμιο Πατρών και οι τρεις στο Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής (ΙΕΧΜΗ/ΙΤΕ). Επίσης, ο αναπληρωτής υπουργός ανέφερε πως από τις 2.114 προτάσεις που υποβλήθηκαν στο ΕΛΙΔΕΚ από υποψήφιους διδάκτορες, θα χρηματοδοτηθούν οι 582, εκ των οποίων οι 75 προέρχονται από το Πανεπιστήμιο Πατρών.

«Η Δυτική Ελλάδα χαρακτηρίζεται από σημαντικές δραστηριότητες και επενδύσεις στην τεχνολογία και στην καινοτομία, και αυτό αποδεικνύεται από τους αριθμούς: 1,34% του ΑΕΠ αποτελούν οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη, ενώ οι καινοτόμες επιχειρήσεις στα όρια της περιφέρειας ανέρχονται στο 53,7% του συνόλου των επιχειρήσεων. Τέλος, τα καινοτόμα προϊόντα αποτελούν το 42,4% της γενικής παραγωγής» πρόσθεσε ο κ. Φωτάκης.

Σημειώνεται ότι με τη δράση «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ», για πρώτη φορά στην Ελλάδα, δόθηκαν για την έρευνα και την καινοτομική επιχειρηματικότητα 393,7 εκατ. ευρώ σε αντίστοιχα 685 ερευνητικά έργα, με τη δημιουργία 4.400 νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας. Η συνολική εγκεκριμένη δημόσια δαπάνη για την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας ανέρχεται στα 30.809.344 ευρώ, με 99 συμμετοχές επιχειρήσεων και προεξάρχοντες τους τομείς της Πληροφορικής-Επικοινωνιών, της Υγείας-Φαρμάκου και της Αγροδιατροφής.