115 υπουργοί στα 100 χρόνια του υπουργείου Υγείας

Εκατόν δεκαπέντε υπουργοί, 7 υπουργοί αναπληρωτές, 58 υφυπουργοί, ήτοι 180 διαφορετικά πρόσωπα και σχεδόν 17 τροποποιήσεις στην ονομασία του μετράει το υπουργείο Υγείας συμπληρώνοντας 100 χρόνια από την ίδρυσή του.

Η επέτειος αυτή εορτάζεται με ένα συλλεκτικό λεύκωμα με τον τίτλο «Ένας Αιώνας Υγείας – 100 χρόνια υπουργείου Υγείας (1917-2017)».
Το λεύκωμα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ιστορικά στοιχεία για την ίδρυση του υπουργείου, αναλυτικό χρονικό των κοινωνικών ασφαλίσεων, την εξέλιξη του ΕΣΥ, καθώς και τις κυριότερες θεσμικές και μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας.

Επιπλέον, εμπλουτίζεται με φωτογραφίες από νοσοκομεία προσφύγων, υγειονομικά κέντρα του Μεσοπολέμου, φωτογραφίες πολιτικών προσώπων, ακόμα και στιγμιότυπα με νοσηλεύτριες που προετοιμάζουν πολίτες για ακτινογραφία προκειμένου να εντοπιστούν κρούσματα φυματίωσης.

Ίδρυση υπουργείου Περιθάλψεως

Το 1917 ιδρύεται το υπουργείο Περιθάλψεως με σκοπό «τη φροντίδα και την περίθαλψη, με ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση των μεγάλων υγειονομικών και προνοιακών αναγκών που ανέκυψαν από την προσφυγική κρίση, η οποία κορυφώθηκε το 1922 με τη Μικρασιατική Καταστροφή». Όπως αναφέρεται στο λεύκωμα, «στην περίοδο 1928-1932 συντελείται η πρώτη αποφασιστική υγειονομική μεταρρύθμιση, η οποία περιλαμβάνει την ευρύτερη αναδιοργάνωση των υπηρεσιών υγείας της χώρας, με τη συμβολή της Κοινωνίας των Εθνών και τη δημιουργία υποδομών και δεξιοτήτων, ώστε η χώρα να μπορεί μόνη της να ανταποκρίνεται στις υγειονομικές ανάγκες της εποχής. Με την ίδρυση της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών, τη νομοθέτηση του Υγειονομικού Κέντρου Αθηνών και άλλων φορέων δημόσιας υγείας και την αναβάθμιση του υπουργείου Υγιεινής σε υπουργείο, επιχειρείται η δημιουργία ενός εθνικού συστήματος υγείας».

Όπως σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου ο υπουργός υγείας Ανδρέας Ξανθός, «στην Ελλάδα των πολέμων, των κατατρεγμών, των αντιστάσεων, της φτώχειας και των ανισοτήτων, αλλά και της αέναης μάχης των ανθρώπων για πρόοδο, ευημερία, αλληλεγγύη προς τους αδύναμους και κοινωνική δικαιοσύνη, το υπουργείο Υγείας έχει τη δική του ξεχωριστή διαδρομή και τη δική του ευδιάκριτη “σφραγίδα” στη σύγχρονη νεοελληνική πραγματικότητα. Η Ιστορία θα κρίνει το θετικό ή αρνητικό πρόσημο αυτής της πορείας και των προσώπων που έπαιξαν πρωταγωνιστικό και καθοριστικό ρόλο».

100 χρόνια - 115 υπουργοί

Στην ηγεσία του υπουργείου Υγείας, ανεξάρτητα από τις αλλεπάλληλες διαφοροποιήσεις της ονομασίας του και τις προσθαφαιρέσεις αρμοδιοτήτων, θήτευσαν κατά την περίοδο 1917-2017 115 υπουργοί, 7 υπουργοί αναπληρωτές και 58 υφυπουργοί. Ο πρώτος που τέθηκε επικεφαλής του υπουργείου, με θητεία από το 1917 έως το 1920, ήταν ο δημοσιογράφος Σπυρίδων Σίμος, στενός συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο Σίμος υπήρξε εκδότης της εφημερίδας «Πατρίς».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που παραθέτει ο Θεόδωρος Δαρδαβέσης, καθηγητής Υγιεινής και Κοινωνικής Ιατρικής του Τμήματος Ιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: «Ο υπουργός με τις περισσότερες θητείες, που ανέρχονται σε πέντε, είναι ο Απόστολος Δοξιάδης. Ακολουθούν με τέσσερις ο Βασίλειος Βαρδόπουλος και με τρεις οι Σπυρίδων Δοξιάδης, Μιχαήλ Κύρκος, Πέτρος Λεβαντής, Απόστολος Ορφανίδης, Νικόλαος Σμπαρούνης-Τρίκορφος και Κωνσταντίνος Ροδόπουλος. Τη μεγαλύτερη θητεία στη θέση του υπουργού, 48 μήνες, την είχε ο Σπυρίδων Δοξιάδης, που συμμετείχε στις κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Γεώργιου Ράλλη. Ο μόνος εν ενεργεία πρωθυπουργός που κατείχε ταυτόχρονα και τον θώκο του υπουργείου ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος».

Σχετικά με τον μεγάλο αριθμό προσώπων που πέρασαν από την καρέκλα του υπουργείου ο κ. Δαρδαβέσης εξηγεί ότι «ο συνολικός αριθμός των 180 προσώπων που τοποθετήθηκαν στην ηγεσία του υπουργείου κατά τη διάρκεια της εκατονταετίας μπορεί να χαρακτηριστεί υπερβολικός και υπονομευτικός για μια προσπάθεια άσκησης μακρόπνοης και αποτελεσματικής πολιτικής υγείας. Λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι κατά την περίοδο 1917-2017 διαχειρίστηκαν την εξουσία 113 κυβερνήσεις, δημοκρατικά εκλεγμένες, οικουμενικές, μεταβατικές, υπηρεσιακές, de facto, κατοχικές και δικτατορικές, γίνεται κατανοητή η υπερβολή του μεγάλου αριθμού προσώπων που ηγήθηκαν του υπουργείου Υγείας στην Ελλάδα».

Γυναίκες και άνθρωποι των γραμμάτων

Στο υπουργείο όμως θήτευσαν και σημαντικοί εκπρόσωποι των γραμμάτων. Ο Νίκος Καζαντζάκης διετέλεσε γενικός διευθυντής στο υπουργείο Περιθάλψεως με αποστολή από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο να αναλάβει την ευθύνη για τον επαναπατρισμό 500.000 προσφύγων από την περιοχή του Καυκάσου. Ο ίδιος ταξίδεψε εκεί και έζησε από κοντά τις κακουχίες των προσφύγων, οι οποίες περιγράφονται στο λογοτεχνικό του έργο. Ο Καζαντζάκης αποχώρησε από το υπουργείο το 1920, μετά την εκλογική ήττα του Κόμματος των Φιλελευθέρων.

Ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης είχε εργαστεί το 1923 στο υπουργείο Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως ως προϊστάμενος του Β΄ Γραφείου Εποπτείας Εγκαταστάσεως Προσφύγων. Παρέμεινε στο υπουργείο μέχρι την κατάργησή του, το 1925, από τη δικτατορία του Θόδωρου Πάγκαλου, οπότε και μετακινήθηκε στη Διεύθυνση Υγιεινής του υπουργείου Εσωτερικών.

Ως επιθεωρητής Υγιεινής της Εργασίας στο υπουργείο Εργασίας διορίζεται ο λογοτέχνης Μάρκος Αυγέρης από το 1926 έως το 1947.

Όσον αφορά τις γυναίκες, μόλις τρεις πέρασαν από το υπουργείο Υγείας. Η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος ελληνικής κυβέρνησης, αναλαμβάνοντας το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ήταν η Λίνα Τσαλδάρη, σύζυγος του Παναγή Τσαλδάρη, την περίοδο 1956-1958. Μετά τη Λίνα Τσαλδάρη, όμως, μόνο δύο γυναίκες τέθηκαν επικεφαλής του υπουργείου Υγείας. Η Μαριέττα Γιαννάκου στην κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή και η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου στην κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου.