Fake news και στην Ελλάδα - Free Sunday
Fake news και στην Ελλάδα

Fake news και στην Ελλάδα

 

Υπαρκτά και πλέον μέρος της καθημερινότητάς τους είναι τα fake news (ψευδείς ειδήσεις), σύμφωνα με τους Έλληνες.

Οι περισσότεροι από τους μισούς θεωρούν ότι κάθε μέρα ή σχεδόν κάθε μέρα φτάνει στα αυτιά τους τουλάχιστον μία ψευδής είδηση. Το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο, το οποίο διεξήγαγε και τη σχετική έρευνα με τη συμμετοχή 26.000 πολιτών τον περασμένο Φεβρουάριο, αποκαλύπτει ότι οι Έλληνες είναι επιφυλακτικοί σχετικά με τα fake news περισσότερο από κάθε άλλον λαό στην Ευρώπη, σε ποσοστό 55%.

Χάθηκε η εμπιστοσύνη

Τα παραπάνω έρχονται να επιβεβαιώσουν την έλλειψη εμπιστοσύνης που έχουν πλέον οι πολίτες απέναντι στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σημειώνεται ότι το αντίστοιχο μέσο ποσοστό στην Ε.Ε. είναι 37%, με τη Φινλανδία να είναι η χώρα με τους λιγότερους καχύποπτους (18%). Υψηλό όμως είναι το ποσοστό και στην Κύπρο, καθώς αγγίζει το 45%.
Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ), το 19% των Ελλήνων πιστεύει ότι συναντά κάποια ψευδή είδηση τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ενώ το 18% αρκετές φορές μέσα στον μήνα. Σπάνια ή ποτέ δηλώνει ότι έρχεται σε επαφή με ψευδείς ειδήσεις μόνο το 6% των Ελλήνων, ποσοστό που είναι το μικρότερο στην Ε.Ε. (το μεγαλύτερο είναι στη Φινλανδία με 29%). Συνολικά τρεις στους τέσσερις Έλληνες (74%) λένε ότι «πέφτουν» πάνω σε μια ψευδή είδηση τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.

Εντοπίζουν τις ψευδείς ειδήσεις

Και μπορεί στις σχολές δημοσιογραφίας ο διαχωρισμός της ψευδούς από την αληθινή είδηση να αποτελεί ολόκληρη θεματική ενότητα, οι Έλληνες πολίτες ωστόσο αποδεικνύονται «λαγωνικά». Στο ερώτημα «πόσο ικανοί πιστεύετε ότι είστε να εντοπίσετε μια ψευδή είδηση;» δύο στους τρεις (64%) δηλώνουν ότι μπορούν να το κάνουν και μόλις ένας στους τρεις (35%) έχει μικρή έως καθόλου εμπιστοσύνη ότι μπορεί να διακρίνει την παραπληροφόρηση. Τα αντίστοιχα μέσα ποσοστά στην Ε.Ε. είναι 71% (εμπιστοσύνη) και 26% (έλλειψη εμπιστοσύνης).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι απαντήσεις για το εάν οι ψευδείς ειδήσεις αποτελούν πρόβλημα για τη δημοκρατία, καθώς το 87% απαντά θετικά, ενώ μόλις το 10% όχι.

Ναι σε εφημερίδες και ραδιόφωνο

Από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης το 49% των Ελλήνων εμπιστεύεται απολύτως τον έντυπο Τύπο και το 57% το ραδιόφωνο. Αντιθέτως, όσον αφορά τις ειδήσεις της τηλεόρασης, το 57% δεν τις εμπιστεύεται, ενώ το 40% λέει ναι. Το ποσοστό εμπιστοσύνης είναι το μικρότερο στην Ε.Ε. (μέσος όρος 66%), ενώ η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι, αντίστροφα, η μεγαλύτερη στην Ε.Ε. (μέσο ποσοστό 29%).
Για τις online εφημερίδες το ποσοστό μοιράζεται, με το 44% να εκφράζει εμπιστοσύνη και το 40% έλλειψη, έναντι 47% και 33% στην Ε.Ε. Σχετικά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το Twitter, οι μισοί Έλληνες δηλώνουν έλλειψη εμπιστοσύνης (49%), ενώ εμπιστεύονται τις ειδήσεις τους ένας στους τρεις (32%). Πάντως, η έλλειψη εμπιστοσύνης στην Ευρώπη είναι ακόμα μεγαλύτερη, σε ποσοστό 54%.

Φταίνε οι δημοσιογράφοι;

Μόλις τον περασμένο Ιανουάριο ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, πάπας Φραγκίσκος, στην ομιλία που πραγματοποίησε στο Βατικανό, υποστήριξε ότι η πρώτη περίπτωση παραπληροφόρησης συναντάται στη Βίβλο, όταν το φίδι δημιούργησε «fake news» και η Εύα μπήκε στον πειρασμό να φάει τον απαγορευμένο καρπό!
Αναφερόμενος στον ρόλο των δημοσιογράφων, τους κάλεσε να αντιληφθούν ότι συνδιαμορφώνουν τις ζωές των πολιτών. «Η ευθύνη είναι στους ώμους των δημοσιογράφων, σ’ εκείνους που δουλειά τους είναι να παρέχουν πληροφορίες. Στον σημερινό κόσμο δεν πρόκειται για μια δουλειά αλλά για μια αποστολή» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ρίχνοντας μια ματιά στην έρευνα του Ευρωβαρόμετρου προκύπτει ότι οι δημοσιογράφοι είναι υπεύθυνοι για την εξάπλωση ψευδών ειδήσεων και πρέπει να το σταματήσουν (40%). Ακολουθούν οι ίδιοι οι πολίτες (36%), οι εθνικές αρχές (34%), η διεύθυνση των μέσων ενημέρωσης , οι θεσμοί της Ε.Ε. και τα online κοινωνικά δίκτυα. Επιπροσθέτως, το 54% των Ελλήνων αναφέρει ότι χρησιμοποιεί καθημερινά ή σχεδόν καθημερινά τα κοινωνικά δίκτυα, ενώ το 30% σπάνια ή καθόλου.

Στο Twitter τα fake news ταξιδεύουν με ταχύτητα φωτός

Παράλληλα, μία ακόμη έρευνα, αυτή τη φορά του ΜΙΤ, ρίχνει εν πολλοίς την ευθύνη των ψευδών ειδήσεων στο Twitter. «Διαπιστώσαμε ότι το ψέμα διαχέεται μαζικότερα, ταχύτερα και ευρύτερα από την αλήθεια σε όλες τις κατηγορίες πληροφοριών και σε πολλές περιπτώσεις» ανέφερε ο καθηγητής του MIT Σινάν Αράλ.
Οι ερευνητές παρακολούθησαν από το 2006 έως το 2017 περίπου 126.000 ειδήσεις που δημοσιεύτηκαν στο συγκεκριμένο μέσο και κοινοποιήθηκαν 4,5 εκατομμύρια φορές από 3 εκατομμύρια ανθρώπους. Όπως διαπίστωσαν, οι ψευδείς ειδήσεις δεν διαδίδονται μέσω ρομπότ (bots) τα οποία έχουν προγραμματιστεί για τη συγκεκριμένη αποστολή, αλλά από τους ίδιους τους χρήστες, οι οποίοι έχουν την τάση να κοινοποιούν ανακριβείς ειδήσεις. Οι ψευδείς ειδήσεις χαρακτηρίζονται από πρωτοτυπία και από μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση σε σχέση με τις αληθινές, που είναι πιο αναμενόμενες.
Από την έρευνα προκύπτει ακόμη ότι οι χρήστες είναι πιο πιθανό να πιστέψουν μια ψευδή είδηση όταν αυτή προέρχεται από έναν λογαριασμό που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, ενώ οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται κατά 70% ταχύτερα στο Twitter από τις πραγματικές. Αντιθέτως, τα αληθινά νέα χρειάζονται έξι φορές περισσότερο χρόνο για να προσεγγίσουν 1.500 άτομα σε σχέση με τα fake news.