Τα ρολόγια θα «σταματούν» στις τρεις

Με μία ώρα λιγότερο ύπνο αλλά με περισσότερο φως θα είναι αυτή την Κυριακή η μέρα μας, καθώς τα ξημερώματα του Σαββάτου θα τεθεί σε ισχύ η θερινή ώρα, με τους δείκτες των ρολογιών να πηγαίνουν μία ώρα μπροστά. Ωστόσο, η αλλαγή της ώρας, που πραγματοποιείται την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου (μία ώρα μπροστά) και την τελευταία του Οκτωβρίου (μία ώρα πίσω), ίσως σύντομα να αποτελεί ανάμνηση.

Τέλος στη θερινή ώρα;

Τον περασμένο Φεβρουάριο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας ως βασικό επιχείρημα τα οφέλη για την υγεία, πρότεινε τον τερματισμό της θερινής ώρας. Μάλιστα, σε σχετικό ψήφισμα με 384 ψήφους υπέρ, 153 κατά και 12 αποχές ζητήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η επανεκτίμηση του ισχύοντος συστήματος και, εάν χρειαστεί, να υπάρξει αναθεώρηση. Το σκεπτικό της παραπάνω πρότασης από μέλη του Ευρωκοινοβουλίου ήταν πως οι μετακινήσεις των δεικτών του ρολογιού προκαλούν προβλήματα – κάποια από αυτά σοβαρά, μεταξύ των οποίων διαταραχές στον ύπνο, μειωμένη απόδοση στην εργασία, ακόμη και τροχαία ατυχήματα. Συγκεκριμένα, η Γαλλίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων και πρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών του Ευρωκοινοβουλίου Karima Delli αναφέρθηκε στα προβλήματα που προκύπτουν στην οδική ασφάλεια λέγοντας ότι «η αλλαγή της ώρας είναι η αιτία για μεγάλο αριθμό ατυχημάτων για τους πιο ευάλωτους και αναφέρομαι στους πεζούς και στους ποδηλάτες». Χαρακτήρισε, δε, ως παρωχημένο το επιχείρημα ότι εξοικονομείται ενέργεια με τη χρήση της θερινής ώρας.

Tι λέει η επιστήμη

Από την πλευρά της, η επίτροπος Μεταφορών της Ε.Ε. Violeta Bulc κάλεσε το Κοινοβούλιο να εξετάσει τα οφέλη του φωτός της ημέρας στην ανθρώπινη υγεία. «Αν, λοιπόν, αποφασίσουμε ποτέ να καταργήσουμε την αλλαγή της ώρας, αυτό πρέπει να γίνει μέσω της Ε.Ε. με συντονισμένο και ενιαίο τρόπο» είπε χαρακτηριστικά. Σημειώνεται ότι το όλο θέμα ανακινήθηκε στις αρχές Ιανουαρίου, όταν 70.000 Φινλανδοί συγκέντρωσαν υπογραφές ζητώντας από το Κοινοβούλιο να καταργήσει την αλλαγή της ώρας. Πάντως, σε κείμενό του στην εφημερίδα «Καθημερινή» ο επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου Διονύσης Σιμόπουλος αναφέρει μεταξύ άλλων ότι καμία ουσιαστική επιστημονική μελέτη δεν υποστηρίζει ότι η θερινή ώρα έχει αρνητικές επιπτώσεις. «Αντίθετα, οι μελέτες που έχουν πράγματι γίνει απέδειξαν ότι στη διάρκεια της περιόδου εφαρμογής της θερινής ώρας οι θάνατοι των πεζών από τροχαία δυστυχήματα ελαττώνονται κατά τέσσερις φορές, ενώ υπάρχει επίσης και μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας. Καμία άλλη επίσημη έρευνα δεν έχει αποδείξει όλα όσα υποστηρίζουν οι Φινλανδοί και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου» καταλήγει ο κ. Σιμόπουλος.

Επίδραση στην υγεία

Απαντώντας, δε, στο ερώτημα αν η αλλαγή της ώρας έχει επιδράσεις στην υγεία των ανθρώπων, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ψυχίατρος, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας του Ύπνου, Έλενα Τσιόλκα, υπογράμμισε ότι «στις χώρες που είναι πλησιέστερα στον Ισημερινό, έχουν δηλαδή μικρότερο γεωγραφικό πλάτος, στις οποίες συγκαταλέγεται και η δική μας (με γεωγραφικό πλάτος μικρότερο από 40), η βαθμιαία μεταβολή της ώρας της ανατολής και της δύσης του ήλιου συμβαίνει πολύ ήπια και η συνολική απόκλιση δεν είναι μεγάλη. Έτσι, η προσαρμογή των ανθρώπων σε αυτήν εξελίσσεται σταδιακά και, όταν γίνεται η επίσημη αλλαγή της ώρας, η προσαρμογή είναι σχετικά εύκολη». Από την άλλη, «στις χώρες που βρίσκονται πάνω από τον 50ό παράλληλο, σε βόρειο (και νότιο) πλάτος, οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Εκεί η επιμήκυνση ή η βράχυνση της χρονικής διάρκειας της ηλιοφάνειας συμβαίνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και με πολύ πιο γρήγορο ρυθμό, γεγονός που από μόνο του είναι πολύ πιθανό να επηρεάζει κατά διάφορους τρόπους την ψυχολογία και τη λειτουργικότητα των ανθρώπων. Σε αυτές τις χώρες η αλλαγή κατά μία ώρα, η οποία συμφωνήθηκε και εφαρμόστηκε στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και σε κάποιες άλλες, όπως η Τουρκία, από το 1975, θα ήταν μικρή. Η Ισλανδία προφανώς γι’ αυτόν τον λόγο δεν υιοθέτησε το μέτρο αυτό» τόνισε η κ. Τσιόλκα.

Υπάρχει σωστή ώρα;

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ως ηλιακή ώρα χαρακτηρίζεται η χειμερινή. Στην ουσία, η θερινή ώρα είναι «επίτευγμα» του ανθρώπου προκειμένου να εξοικονομεί ενέργεια και, όπως προκύπτει από τους υπολογισμούς, κερδίζουμε 210 ώρες ηλεκτρικής ενέργειας.

Η ιδέα για τη θερινή ώρα (Daylight Saving Time – DST) ανήκει στον Βενιαμίν Φραγκλίνο (εφευρέτη του αλεξικέραυνου) το 1784, ωστόσο ο Λονδρέζος κατασκευαστής Γουίλιαμ Γουίλετ ήταν εκείνος που έκανε την πρώτη σοβαρή εισήγηση για τη θεσμοθέτησή της το 1907. Η θερινή ώρα άρχισε να εφαρμόζεται στη Βρετανία το 1916 και ενώ ο Γουίλετ είχε πεθάνει έναν χρόνο πριν. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η αλλαγή της ώρας εφαρμόστηκε με την προσθήκη δύο ωρών το καλοκαίρι και μίας ώρας τον χειμώνα, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας. Στην Ελλάδα η θερινή ώρα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά δοκιμαστικά το 1932 και εγκαταλείφθηκε, για να υιοθετηθεί ξανά το 1975 ως μέτρο των κρατών της Ευρώπης.

Ωστόσο, δεν ακολουθούν όλες οι χώρες την αλλαγή της ώρας. Η Ρωσία είναι μία από αυτές, καθώς έχει έντεκα διαφορετικές ζώνες ώρας, ενώ στην Ισλανδία λόγω του υψηλού γεωγραφικού πλάτους η ανατολή και η δύση του ήλιου αλλάζουν κατά πολλές ώρες στη διάρκεια του έτους και η επίδραση της αλλαγής του ρολογιού κατά μία ώρα θα ήταν, σε σύγκριση, μικρή. Η Τουρκία μπορεί να ακολουθεί την Ε.Ε. στην ημερομηνία και στην ώρα αλλαγής, ωστόσο τον Σεπτέμβριο του 2016 αποφασίστηκε η χρήση της θερινής ώρας όλο τον χρόνο, ενώ το 2015 είχε παραταθεί μέχρι τις 8 Νοεμβρίου λόγω εκλογών. Σε κάθε περίπτωση, για να καταργηθεί η θερινή ώρα στην Ε.Ε. απαιτείται συμφωνία με πλειοψηφία από τα κράτη-μέλη, μια διαδικασία που θα διαρκέσει πάνω από έναν χρόνο.