Σπιναλόγκα: Μνημείο ανθρώπινης αντοχής - Free Sunday
Σπιναλόγκα: Μνημείο ανθρώπινης αντοχής

Σπιναλόγκα: Μνημείο ανθρώπινης αντοχής

Ήταν σύμβολο πόνου, απομόνωσης και ανθρώπινης αντοχής. Η Σπιναλόγκα από τον 16ο έως τον 20ό αιώνα υπήρξε βενετσιάνικο φρούριο, οθωμανικό φρούριο και οικισμός και στο τέλος λεπροκομείο.

Σε αυτήν την τελευταία περίοδο (1903-1957) που η Σπιναλόγκα δεχόταν ασθενείς με τη νόσο του Χάνσεν είναι αφιερωμένη η συναυλία που διοργανώνει στις 18 Ιουλίου ο Δήμος Αγίου Νικολάου σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και την Εφορεία Αρχαιοτήτων.

Η εκδήλωση πραγματοποιείται στο πλαίσιο των ενεργειών ένταξης της Σπιναλόγκας στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Μνημείο πόνου

«Οι άνθρωποι αυτοί έζησαν κοινωνικά εξόριστοι» αναφέρει στην FS ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός. «Δεν ήταν απλώς ένας εγκλεισμός. Πήγαιναν στη Σπιναλόγκα και γνώριζαν ότι θα πεθάνουν». Η όλη προσπάθεια ένταξης της Σπιναλόγκας στα προστατευόμενα μνημεία της UNESCO άρχισε το 2007 υπό την εποπτεία και καθοδήγηση της Νομαρχίας και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Λασιθίου. Όπως εξηγεί ο κ. Ζερβός, η ομάδα εργασίας που στήθηκε από μηχανικούς και αρχαιολόγους –συμμετείχε και ο ίδιος με την ιδιότητα του μηχανικού, προτού εκλεγεί δήμαρχος– ανέλαβε «τη στοιχειοθέτηση των κριτηρίων βάσει των οποίων θα υπήρχε η δυνατότητα να ενταχθεί η Σπιναλόγκα στα μνημεία». Η συγκεκριμένη ομάδα παρέδωσε τη δουλειά της το 2012 και πλέον τον Ιανουάριο του 2019 θα κατατεθεί ο φάκελος με την υποψηφιότητα με στόχο την ένταξη στον κατάλογο το 2020.

Xydakis Kapsalis Spinaloga4

Απόκοπος ή Σπιναλόγκα

Στον φάκελο υποψηφιότητας θα συμπεριληφθεί σε ψηφιακή μορφή το έργο «Απόκοπος ή Σπιναλόγκα» που θα παρουσιαστεί στις 18 Ιουλίου στο ιστορικό μνημείο. Το έργο είναι ανάθεση του Δήμου Αγίου Νικολάου στον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη και στον ποιητή Διονύση Καψάλη. Όπως ανέφερε ο κ. Καψάλης κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, ο ίδιος «αξιοποίησε τον “ζωντανό” λόγο του μεγάλου κρητικού ποιήματος “Απόκοπος” του Μπεργαδή (16ος αιώνας). Εκεί περιγράφεται η κάθοδος στον άλλο κόσμο, συνδυάζοντάς το με στοιχεία από το “Ορφέας και Ευρυδίκη” και από την αυτοβιογραφία του δικηγόρου Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη». Ο τελευταίος, όπως εξηγεί ο κ. Ζερβός, «υπήρξε μια μεγάλη φυσιογνωμία, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του ’30, χανσενικός και ο ίδιος, στάθηκε στο πλευρό όσων είχαν νοσήσει και εξασφάλισε μια καλύτερη ποιότητα διαβίωσης, όπως ένα αξιοπρεπές επίδομα για να μπορούν, μεταξύ άλλων, να αγοράζουν τρόφιμα».
Από την πλευρά του, ο συνθέτης Νίκος Ξυδάκης αναφερόμενος στο έργο έκανε λόγο για μια «ιστορία πόνου που μετατράπηκε σε έργο. Παρ’ ότι κυριαρχεί η φθορά, ο θάνατος και η αρρώστια που κλέβει τα ωραιότερα χρόνια ενός ανθρώπου, υπάρχει η αγάπη και η ανάγκη για ζωή που γίνεται ελπίδα». Στο πλαίσιο του μουσικού έργου γυρίστηκε ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία Πάνου Καρκανεβάτου, στο οποίο, μεταξύ άλλων, συμμετέχει ο Βασίλης Σκουλάς ως αφηγητής του «Απόκοπου», ενώ την ερμηνεία των τραγουδιών θα αναλάβουν ο Θοδωρής Βουτσικάκης και η σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη. Στη συναυλία συμπράττει η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Παπαδόπουλου.

Xydakis Kapsalis Spinaloga3

Από τους πρώτους σε έσοδα αρχαιολογικούς χώρους

Η Σπιναλόγκα, σύμφωνα με τη γενική γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού Μαρία Βλαζάκη, είναι από τους πρώτους σε έσοδα αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα και ο δεύτερος, μετά την Κνωσό, σε επισκεψιμότητα στην Κρήτη. Ήδη έχουν δοθεί για τα έργα –μεταξύ άλλων για συντήρηση μνημείων– 4 εκατ. ευρώ.
Πάντως, η ένταξη στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO δεν είναι εύκολη υπόθεση. Σύμφωνα με τον κ. Ζερβό, «πρέπει να υπάρχει πλέον ένα σχέδιο, ώστε αυτό το μνημείο να συνεχίσει να διατηρεί την “αυθεντικότητά” του και την ποιότητά του. Για παράδειγμα, η Δρέσδη απεντάχθη, διότι η δημοτική αρχή αποφάσισε τη δημιουργία μιας γέφυρας στον ποταμό που τη διασχίζει και ως εκ τούτου ακυρώθηκε η αυθεντικότητα του μνημείου». Πάντως, σε τέτοιες περιπτώσεις είναι απαραίτητη η συνεργασία των τοπικών φορέων με την αρχαιολογική υπηρεσία. Όπως εξηγεί ο κ. Ζερβός, «παρ’ ότι συνήθως η συνεργασία ιδιωτών και φορέων με την αρχαιολογία δεν είναι εύκολη υπόθεση, εδώ είναι ευτυχής συγκυρία η εξαιρετική συνεργασία που έχουμε και προχωράμε μαζί βήμα βήμα».

ZERBOS 2

Η επιστροφή

Παρ’ ότι έχουν περάσει 60 χρόνια από την ημέρα που έκλεισε το λεπροκομείο, σήμερα βρίσκονται εν ζωή παιδιά που γεννήθηκαν στη Σπιναλόγκα και υιοθετήθηκαν. Χαρακτηριστική είναι η ιστορία ενός Σουηδού που διηγήθηκε στην FS ο κ. Ζερβός. «Οι λεπροί πηγαίνοντας στη Σπιναλόγκα γνώριζαν ότι διαγράφονταν από τους καταλόγους των χωριών και των πόλεων όπου ήταν εγγεγραμμένοι σαν πολίτες. Εκεί υποχρεώνονταν να ξαναστήσουν τη ζωή τους, με αρκετούς να παντρεύονται μεταξύ τους. Τα παιδιά που γεννιούνταν έμεναν ένα εξάμηνο στο νησί και εάν δεν νοσούσαν στη συνέχεια οδηγούνταν μέσω υιοθεσίας κυρίως σε Σκανδιναβία και Αμερική. Πριν από τέσσερα-πέντε χρόνια πληροφορηθήκαμε ότι τουρίστας από γκρουπ αλλοδαπών φτάνοντας στο τέλος της διαδρομής, όπου βρίσκεται το νεκροταφείο, είπε στον ξεναγό ότι οι γονείς του είχαν ταφεί εκεί, που σημαίνει ότι ο άνθρωπος αυτός είχε γεννηθεί στο νησί και είχε δοθεί για υιοθεσία. Αντιλαμβάνεστε τι συναισθήματα προκαλεί η υπόθεση και γι’ αυτό λέμε ότι η Σπιναλόγκα δεν είναι ένα απλό μνημείο. Οι χώροι αυτοί είναι εκεί για να μας θυμίζουν τι μπορεί να συμβεί σε έναν άνθρωπο».