Νέοι επιστήμονες: Το brain drain γίνεται brain gain;

Τον περασμένο Αύγουστο δημοσίευμα των «Financial Times» είχε χαρακτηρίσει «εμπόδιο» για την οικονομική ανάκαμψη στην Ελλάδα τη μαζική φυγή Ελλήνων στο εξωτερικό. «Το ερώτημα είναι εάν τελικά όλοι αυτοί οι Έλληνες που έχουν αποκτήσει ειδίκευση και βρίσκονται στο εξωτερικό θα επιστρέψουν για να δώσουν ώθηση μακροπρόθεσμα στην οικονομία της χώρας» έγραφε χαρακτηριστικά η εφημερίδα.

Ωστόσο, υπάρχουν και οι περιπτώσεις νέων που επέλεξαν να μείνουν στην Ελλάδα. Τρία αδέλφια –οι δύο ζουν στη Θεσσαλονίκη και ο ένας στην Καστοριά–, μίλησαν στην FS για τους λόγους που τους κράτησαν πίσω και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν ως νέοι επιστήμονες.

Πρόκειται για τον Φώτη-Θεοχάρη Ζιώγου, μεταπτυχιακό φοιτητή στα Αειφορικά Γεωργικά Συστήματα Παραγωγής και Κλιματικής Αλλαγής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) με πτυχίο Γεωπόνου από το ΑΠΘ, τον Βασίλη Ζιώγου, αναλυτή δεδομένων με πτυχίο Φυσικού και μεταπτυχιακό τίτλο ειδίκευσης στην Πληροφορική και Διοίκηση από το ΑΠΘ, και τον Ισίδωρο Ζιώγου, πολιτικό μηχανικό από το ΑΠΘ με μεταπτυχιακό τίτλο ειδίκευσης στη Διοίκηση Ενεργειακών Συστημάτων Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος και υποψήφιο διδάκτορα του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου.

Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας νέος επιστήμονας στην Ελλάδα του 2019;

Οι βασικές δυσκολίες που υπάρχουν στην Ελλάδα του σήμερα είναι οι περιορισμένες σε αριθμό και ποιότητα υποδομές, η γραφειοκρατία στην έγκριση ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης και η απουσία ισχυρών κινήτρων επιχειρηματικής αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων στα πανεπιστήμια.

Σε αντίθεση με άλλους επιστήμονες, επιλέξατε να μείνετε στην Ελλάδα. Ποιοι ήταν οι λόγοι αυτής της απόφασης;

Η αγάπη για τον τόπο μας και η επιθυμία ανάδειξης των τοπικών προϊόντων, η αισιοδοξία για επικείμενη οικονομική ανάπτυξη των ακριτικών περιοχών, όπως η Καστοριά, καθώς και οι προοπτικές συνεργασίας τόσο μεταξύ μας όσο και με άλλους νέους επιστήμονες για μια ανταγωνιστική και δυναμική παρουσία στην αγορά εργασίας, είναι ισχυρά κίνητρα παραμονής στην Ελλάδα.

Τι είναι αυτό που θα σας παρακινούσε να φύγετε;

Η προσωπική βελτίωση μέσω της εξοικείωσης με σύγχρονες τεχνικές και επαγγελματικές δεξιότητες και της αλληλεπίδρασης με ξένους επαγγελματίες και ερευνητές, καθώς και η δυνατότητα προώθησης της χώρας μας και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της στο εξωτερικό με στόχο την ανάπτυξη διακρατικών συνεργασιών, μπορούν να αποτελέσουν πρόσθετα εφόδια για τη μετέπειτα δραστηριοποίηση στην Ελλάδα.

Αισθάνεστε «φθίνουσα μειονότητα» εσείς που μείνατε πίσω;

Στη χώρα μας υπάρχουν αρκετοί αξιόλογοι επιστήμονες που δραστηριοποιούνται σε ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό επίπεδο και, παρά τις αντιξοότητες, πετυχαίνουν χάρη στην όρεξή τους για δουλειά και στην έντονη επιθυμία για πρόοδο του τόπου τους. Οι γνώσεις και η κατάρτισή τους οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στους καθηγητές τριτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι γνωρίζουν σε βάθος το αντικείμενό τους, έχουν διδακτική εμπειρία και διάθεση για έρευνα και προσφορά γνώσης.

Γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί να «εκμεταλλευτεί» τα νέα μυαλά;

Η αδυναμία δημιουργίας δεσμών εμπιστοσύνης με το κράτος, η λανθασμένη προσέγγιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τον συνωστισμό στα πανεπιστήμια και την υπερπροσφορά επιστημόνων σε μια αγορά με περιορισμένη ζήτηση, καθώς και η έλλειψη ουσιαστικής στήριξης από την πολιτεία στην ακαδημαϊκή δραστηριότητα και στο ερευνητικό έργο που επιτελείται, συντελούν στην αυξανόμενη τάση φυγής των νέων ανθρώπων με σημαντικά προσόντα από τη χώρα.

Έχετε σκεφτεί να ανοίξετε δική σας επιχείρηση; Πιστεύετε ότι στην Ελλάδα κάτι τέτοιο είναι εφικτό;

Επεξεργαζόμαστε την ιδέα να επενδύσουμε στη γη και στον πρωτογενή τομέα, στοχεύοντας σε υψηλής ποιότητας προϊόντα και αξιοποιώντας ενεργειακά αποδοτικές και περιβαλλοντικά βιώσιμες τεχνικές παραγωγής, με πιθανότητα επέκτασης και στον τομέα του αγροτουρισμού. Με τα κατάλληλα φορολογικά και ασφαλιστικά κίνητρα από την πολιτεία, καθώς και με την ύπαρξη ενός σταθερού επενδυτικού πλαισίου, η δημιουργία μιας τέτοιας επιχείρησης είναι εφικτή.

Ως ενεργοί πολίτες, έχετε σκεφτεί να ασχοληθείτε με την πολιτική; Και, αν ναι, τι θα ήταν αυτό που θα αλλάζατε στον τόπο σας;

Ναι, ως ενεργοί πολίτες έχουμε σκεφτεί αυτό το ενδεχόμενο. Βασική προτεραιότητα θα ήταν η συνεισφορά στον διάλογο για έναν κρατικό μηχανισμό περισσότερο αποτελεσματικό και λιγότερο γραφειοκρατικό, και η συνδρομή στην προώθηση και εφαρμογή μέτρων που θα διευκόλυναν την υλοποίηση καινοτόμων και ανταγωνιστικών επιχειρηματικών σχεδίων, βασισμένων στην υψηλή επιστημονική κατάρτιση και γνώση.

Η Ελλάδα χάνει επιστήμονες και χρήματα

Το επιστημονικό προσωπικό έχει χαρακτηριστεί το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας στα χρόνια των μνημονίων. Κατά τη διάρκεια της οκταετίας 2008-2016, 450.000 νέοι επιστήμονες έφυγαν από τη χώρα, με την τάση αυτή να είναι αυξητική και μη αναστρέψιμη, όπως δείχνουν σχετικές έρευνες. Η φυγή των επιστημόνων (brain drain) έχει κοστίσει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα 15,3 δισ. ευρώ.

Οι έρευνες δείχνουν ότι μέχρι και 76% των εφήβων εξετάζουν το ενδεχόμενο να σπουδάσουν ή να εργαστούν στο εξωτερικό. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με έρευνα της Ε.Ε. που έγινε την περασμένη χρονιά στο Λονδίνο και στην Ολλανδία, το ποσοστό των Ελλήνων μεταναστών που δήλωσαν ότι σκοπεύουν να γυρίσουν στην Ελλάδα εντός των επόμενων τριών ετών ήταν μικρότερο του 10%. Άλλωστε, πριν από έναν χρόνο, σε έρευνα που διεξήχθη μέσω διαδικτύου από την BrainGain, προέκυψε ότι οι νέοι που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό δεν θα επέστρεφαν στην Ελλάδα ούτε για μία θέση στο Δημόσιο.

Με αυτόν τον τρόπο είχαν δώσει την απάντησή τους στον πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει στόχο εθνικής σημασίας το να αντιστραφεί η ροή και το brain drain να γίνει brain gain.