ΠΟΝΤΟΣ: Το χρονικό μιας Γενοκτονίας

Του Βασίλη Ευσταθιάδη, μαθητή Α΄ Λυκείου, Γενικό Λύκειο Δροσιάς Αττικής

Πόντος. Μια κοιτίδα ελληνικού πολιτισμού στη βορειοανατολική Μ. Ασία. Κατοικήθηκε για πρώτη φορά από Έλληνες τον 10 αι. π.Χ. και επί 2.900 χρόνια ο ελληνικός πολιτισμός άνθισε. Μεγάλες πόλεις ιδρύθηκαν και έγιναν κέντρα ελληνισμού. Ηράκλεια, Σινώπη, Τραπεζούς, Κερασούς, Αμισός.

Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο ο Πόντος άνθισε και ιδρύθηκαν μεγάλα εμπορικά κέντρα. Εκείνη ήταν και η περίοδος όταν και το εθνωνύμιο Έλλην αντικαταστάθηκε από το Ρωμιός, ονομασία που επιβιώνει μέχρι και σήμερα.

Κατά τη διάσπαση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε Δυτική και Ανατολική, ο Πόντος εντάχθηκε στο ανατολικό τμήμα, που είχε πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη.

Ο Πόντος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις αποκρούσεις των περσικών, αραβικών και τουρκικών επιθέσεων κατά τα βυζαντινά χρόνια. Όμως μετά την ήττα των Ελλήνων στο Ματζικέρτ από τους Σελτζούκους άνοιξε η δίοδος των μουσουλμανικών φύλων στη Μ. Ασία και η περιοχή μετατράπηκε σε πεδίο σύγκρουσης δύο τεράστιων πολιτισμών, του ελληνορθόδοξου και του ισλαμικού. Με την είσοδο των Τούρκων στην περιοχή ήρθε και η ρήξη με το ελληνόφωνο παρελθόν και ταυτόχρονα η είσοδος σε έναν τουρκόφωνο κόσμο.

Το κίνημα των Σταυροφοριών προς την Ανατολή έναντι του μουσουλμανικού κινδύνου στην αρχή βοήθησε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, όμως κατά τη Δ΄ Σταυροφορία έγινε και η πρώτη άλωση της Πόλης. Όλος ο ελλαδικός χώρος πέφτει στα χέρια των Φράγκων εκτός από τρία ανεξάρτητα κράτη, το Δεσποτάτο της Ηπείρου, το κράτος της Νίκαιας και την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος.

Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος κατάφερε να επιζήσει για 257 έτη. Οχτώ χρόνια, όμως, μετά την Άλωση της Πόλης, το 1461, η Τραπεζούς πέφτει σε οθωμανικά χέρια.

Από τον 15ο έως τον 18ο αι. οι Τούρκοι καταδίωκαν τους Έλληνες χριστιανούς της Μ. Ασίας και τους βασάνιζαν, σε μια προσπάθεια να εξισλαμιστούν. Γνωστή τακτική ήταν το παιδομάζωμα.

Κατά το πρώτο μισό του 19ου αι. οι Πόντιοι, οι Εβραίοι και οι Αρμένιοι, εκμεταλλευόμενοι την ανάπτυξη μιας παγκόσμιας αγοράς, έγιναν η νέα δυναμική αστική τάξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή ήταν μία σημαντική αιτία που είχε ως αποτέλεσμα τη γενοκτονία των Ποντίων και των Αρμενίων.

Αρχές 20ού αι. Το κίνημα των Νεότουρκων επικρατεί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σκοπός τους; Η εθνική εκκαθάριση των μη μουσουλμανικών λαών και η μετατροπή της πολυεθνικής αυτοκρατορίας σε τουρκικό κράτος.

1911. Οι Νεότουρκοι αποφασίζουν να εξοντωθούν ο ελληνικός χριστιανικός πληθυσμός του Πόντου και οι Αρμένιοι. Κηρύσσεται οικονομικός πόλεμος σε καθετί ελληνικό. Έρχεται απαγόρευση των ελληνικών προϊόντων και τα ελληνικά πλοία δεν μπορούν πλέον να αγκυροβολούν σε τουρκικά λιμάνια.

Οι δολοφονίες αυξάνονται προοδευτικά. Οργανωμένες τουρκικές ομάδες λεηλατούν πόλεις και χωριά. Οι διωγμοί Ελλήνων και Αρμενίων από σποραδικοί γίνονται ραγδαία συστηματικοί, οργανωμένοι και εκτεταμένοι.

Οι τουρκικές αρχές αρχίζουν να μετατοπίζουν πληθυσμούς Ελλήνων από τα παράλια της Μ. Ασίας σε εξοντωτικές πορείες. Εκτός από αυτό, οι Τούρκοι λεηλατούν και καταστρέφουν χωριά, πόλεις, σφάζουν τους κατοίκους και βιάζουν τις γυναίκες.

1914. Γενική επιστράτευση όλων των εθνών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πολλοί Πόντιοι, αρνούμενοι την επιστράτευση, κρύβονται όπου βρουν ή καταφεύγουν στα βουνά.

Οι χριστιανοί στρατιώτες στέλνονται στα τάγματα εργασίας, για να σπάζουν πέτρες και να ανοίγουν δρόμους στα βουνά. Καιρικές συνθήκες άθλιες. Συνθήκες ζωής ακόμα χειρότερες. Χωρίς τροφή και με βίαιη κακομεταχείριση, ελάχιστοι επέζησαν.

Όσοι δεν αντέχουν τις κακουχίες δραπετεύουν και προσπαθούν να επιστρέψουν στις εστίες τους, αλλά οι στρατιωτικές αρχές πληροφορούν τις αρχές του τόπου προέλευσης των λιποτακτών ώστε να τους συλλάβουν.

Η Γερμανία, σύμμαχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παίζει δριμύτατο ρόλο στην εξόντωση του χριστιανικού πληθυσμού και στον παντουρκισμό της Μ. Ασίας.

Νοέμβρης και Δεκέμβρης 1916. Λεηλατούνται και καταστρέφονται 49 ελληνικές πόλεις και χωριά του Πόντου, σχολεία και εκκλησίες καίγονται ολοσχερώς, οι χωρικοί κακοποιούνται, οι γυναίκες βιάζονται.

Ιανουάριος 1917. Είκοσι οχτώ χωριά πυρολύονται μέσα σε μία εβδομάδα. Νήπια, κορίτσια, λεχώνες, έγκυοι, ασθενείς και γέροντες ωθούνται από τόπο σε τόπο χωρίς τροφή μέσα στα χιόνια. Κατά πρόχειρο υπολογισμό, οι νεκροί ξεπερνούν τους 20.000.

Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η ηττημένη Τουρκία αναγκάζεται να καταδικάσει τις τραγικές βιαιότητες που έλαβαν χώρα απέναντι στους χριστιανικούς πληθυσμούς. Το ίδιο κάνει και ο Μουσταφά Κεμάλ, όμως ο ίδιος, αργότερα, είναι αυτός που θα συνεχίσει τους διωγμούς των Ελλήνων χριστιανών, οι οποίοι θα γίνουν πολύ πιο σκληροί και απάνθρωποι.

19 Μαΐου 1919. Ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα ώστε να βάλει σε τάξη την περιοχή του Πόντου, όπου τα χωριά δέχονταν συνεχώς επίθεση από τουρκικές συμμορίες. Αντίθετα, αυτός δημιουργεί μια μυστική οργάνωση, με τη βοήθεια μελών του Νεοτουρκικού Κομιτάτου, και σχεδιάζει την ολοκλήρωση της εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού.

Ο Κεμάλ αναδεικνύει τον Τοπάλ Οσμάν αντιπρόσωπό του στον Πόντο και εκείνος, με τη σειρά του, εκδίδει αμνηστία σε όλους τους κατάδικους, τους κλέφτες, τους θανατοποινίτες και τους φονιάδες και τους δίνονται όπλα με απώτερο σκοπό την εξόντωση των Ποντίων.

Τα εγκλήματα των Τούρκων απέναντι στους Έλληνες οδήγησαν τους Ποντίους να καταφύγουν στα βουνά, οργανώνοντας αντάρτικο για την προστασία των άμαχων πληθυσμών. Τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα αν δεν συνέβαινε αυτή η κίνηση.

Οι εκθέσεις σχετικά με το μαρτύριο των Ελλήνων του Πόντου ήταν άπειρες. Περισσότεροι από 353.000 Πόντιοι βρήκαν μαρτυρικό θάνατο από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς.

Τον επίλογο της τραγικής ποντιακής γενοκτονίας αποτέλεσε ο βίαιος ξεριζωμός των επιζώντων μετά τη νίκη της Τουρκίας. Με τη συνθήκη της ανταλλαγής πληθυσμών ήρθαν στην Ελλάδα και οι τελευταίοι πρόσφυγες. Ο Πόντος, μετά από 2.900 συνεχόμενα χρόνια ελληνικής παρουσίας, είχε μείνει ορφανός, ερημωμένος. Από Εύξεινος έγινε μαύρος. Όπως και η θάλασσα που τον βρέχει.

Το 1996 το Ελληνικό Κοινοβούλιο όρισε τη 19η του Μάη, την ημέρα που ο Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα, ως Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ποντίων την περίοδο 1914-1923.

Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τη γενοκτονία και αποδίδει όλους αυτούς τους χιλιάδες θανάτους σε απώλειες πολέμου, λοιμό και ασθένειες.

Σήμερα, 100 χρόνια μετά τα φρικτά εγκλήματα των Τούρκων απέναντι στους Ποντίους, εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτές τις 353.000 αδικοχαμένες ψυχές. Ο ποντιακός ελληνισμός ζει ακόμα και, όσο ζει, πάντα θα τιμάει τα αδέρφια του που υπέφεραν και παρέδωσαν το πνεύμα τους για την πατρίδα. Και πάντα θα αγωνίζεται με ζήλο ώστε να αναγνωριστεί διεθνώς η γενοκτονία και κυρίως από την ίδια την Τουρκία, για να μην επαναληφθούν τέτοια εγκλήματα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού, τόμ. 2, Εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία - Πήγασος Εκδοτική Α.Ε., 2007

• Βλάσης Αγτζίδης, Έλληνες του Πόντου – Οι ακρότητες του τουρκικού εθνικισμού, τόμ. Α΄ - τόμ. Β΄, Εκδόσεις ΣΚΑΪ ΒΙΒΛΙΟ, 2009