Αθάνατη ελληνική γραφειοκρατία

Αίσθηση προκάλεσαν πριν από λίγες ημέρες τα συμπεράσματα έρευνας από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), τα οποία παρουσίαζαν τα ακραία αλλά πραγματικά φαινόμενα γραφειοκρατίας στο ελληνικό Δημόσιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν αυτό όπου το κόστος ενός στιλό μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 70 ευρώ.

Ακόμα περισσότερη γραφειοκρατία

Το Εργαστήριο Οικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής του Τμήματος Οικονομικών του ΑΠΘ χαρτογράφησε τη διαδρομή των δαπανών από τη στιγμή που θα υποβληθεί ένα αίτημα πίστωσης μέχρι την πληρωμή του δικαιούχου. Στο πλαίσιο της έρευνας έπρεπε να γίνει και υπολογισμός του διαχειριστικού κόστους των παραγγελιών συχνής χρήσης και για τον λόγο αυτόν μέτρησε σε χρόνο και χρήμα τη γραφειοκρατία του δημόσιου λογιστικού για τον έλεγχο των δαπανών του κράτους. Πρόκειται για την επικαιροποίηση –με στοιχεία έως τον Αύγουστο του 2018– της αναφοράς του έργου υπό τον τίτλο «Μίδας», το οποίο υλοποιήθηκε το 2014 και χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ και εθνικούς πόρους.
Πού κατέληξαν, λοιπόν, οι ερευνητές; Ένα από τα πρώτα συμπεράσματα είναι ότι αυξήθηκαν τα στάδια της γραφειοκρατίας. Δηλαδή τα βήματα για την έγκριση ενός αιτήματος δαπάνης αυξήθηκαν από τα 32 στα 40 και κατά περιπτώσεις σε ακόμη περισσότερα. Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο συντονιστής της έρευνας, καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας και Πολιτικής του ΑΠΘ Νίκος Βαρσακέλης, σημείωσε: «Επιτρέπεται η με απευθείας ανάθεση σύναψη σύμβασης προμήθειας προϊόντων, παροχής υπηρεσιών ή εκτέλεσης έργων για ετήσια δαπάνη μέχρι ποσού 20.000 ευρώ. Το δημόσιο λογιστικό έχει δύο βασικούς στόχους: τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα. Αυτό το οποίο έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια –και λόγω των μνημονίων– είναι πως έχουμε επικεντρωθεί στο να βάλουμε διαδικασίες για να περιορίσουμε τη διαφθορά, άρα να αυξήσουμε τη διαφάνεια. Συνεπώς εμπλέκονται πάρα πολλοί σε μια διαδικασία και η αποτελεσματικότητα έχει πάει πια στο ναδίρ».

Στιλό στα 70 ευρώ

Και κάπου εδώ αρχίζει ο παραλογισμός. Για παράδειγμα, εάν κάποιος καθηγητής χρειάζεται ένα στιλό και αποφασίσει να αιτηθεί την αγορά του, μέχρι να το παραλάβει θα έχει χρησιμοποιήσει πολλά ακόμη στιλό. Ο κ. Βαρσακέλης εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το γιατί: «Για να αγοράσεις ένα στιλό, μπορεί να σου κοστίσει 70 ευρώ. Αν η προμήθεια είναι μεγαλύτερη των 2.500 ευρώ, θα πρέπει να γίνει σύμβαση. Τότε, το κόστος ανεβαίνει, γιατί υπάρχουν κι άλλα στάδια διαδικασίας. Θα πρέπει εκεί να γίνει νομική σύμβαση από το Τμήμα Προμηθειών, θα απασχοληθεί άτομο που θα συντάξει τη σύμβαση με τις προδιαγραφές, θα την υπογράψει ο προϊστάμενος του Τμήματος Προμηθειών, θα τη μονογράψει ο διευθυντής Οικονομικών Υπηρεσιών και αντίστοιχος αντιπρύτανης Οικονομικών και θα πάει να την υπογράψει και ο ανάδοχος και το κόστος εκεί ξεπερνάει τα 150 ευρώ. Για κάθε διαδικασία έχουμε ένα τέτοιο κόστος σε ένα πανεπιστήμιο ή έναν δημόσιο φορέα».

Διαύγεια - Πρωτόκολλο: Ο συνδυασμός τους προκαλεί καθυστερήσεις

Αναφερόμενος στη διαδικασία των 40 βημάτων, ο κ. Βαρσακέλης, με βάση και την εμπειρία του στη θέση της διοίκησης, σημείωσε ότι πολλά εξ αυτών θα μπορούσαν να συντμηθούν, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την ανάρτηση των Πράξεων στη «Διαύγεια». «Αρχικά, ανεβαίνει το αίτημα που θα κάνει ο καθηγητής, το τμήμα, δεύτερη φορά ανεβαίνει από την οικονομική υπηρεσία η απόφαση ανάληψης υποχρέωσης, τρίτη φορά και πάλι από τη διεύθυνση οικονομικής διαχείρισης ανεβαίνει η έγκριση της ανάθεσης, τέταρτη από τη μονάδα που αιτείται αναρτάται η σύμβαση και πέμπτη φορά γίνεται η ανάρτηση των εντολών πληρωμής, όταν θα ανατεθεί στον προμηθευτή. Το ίδιο πράγμα ανεβαίνει συνεχώς. Το μεγάλο ερωτηματικό είναι αν θα μπορούσε να συντμηθεί» εξηγεί ο καθηγητής, αποκαλύπτοντας ότι «εκατοντάδες άνθρωποι απασχολούνται στο Πρωτόκολλο, για να περνάει το ίδιο πράγμα έξι φορές, τη στιγμή που τα τμήματα δεν έχουν διοικητικό προσωπικό και οι μισοί τουλάχιστον θα μπορούσαν να απασχολούνται εκεί όπου υπάρχει ανάγκη».

Το κόστος των 40 βημάτων

Το Εργαστήριο Οικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής του ΑΠΘ μέτρησε και υπολόγισε το κόστος όλων των παραπάνω διαδικασιών, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις σχετικές παραμέτρους. Για παράδειγμα, ως βάση για τον προσδιορισμό του εργασιακού κόστους έλαβε υπόψη το μηνιαίο εισόδημα διοικητικού υπαλλήλου που εργάζεται 10 χρόνια. Η χρονομέτρηση των διαδικασιών έγινε μέσω συνεντεύξεων με το προσωπικό των αντίστοιχων τιμημάτων.
Πόσο κοστίζουν, λοιπόν, τα 40 βήματα; Την απάντηση έδωσε ο κ. Βαρσακέλης: «Το συνολικό κόστος της διαδικασίας της απευθείας προμήθειας χωρίς την υπογραφή σύμβασης με τον προμηθευτή, δηλαδή δαπάνη προμήθειας μικρότερη των 2.500 ευρώ, ανέρχεται σε 70 ευρώ και αυξάνει σημαντικά και μπορεί να πλησιάσει τα 200 ευρώ σε συμβάσεις άνω των 10.000 ευρώ. Το 2013 με τα λιγότερα βήματα είχαμε υπολογίσει με την οικονομική υπηρεσία –με βάση το πόσα αιτήματα είχαν και πόσες τέτοιες πράξεις είχαν καταγραφεί– ότι το κόστος της διαδικασίας για ό,τι ήταν κάτω από 20.000 ευρώ ξεπερνούσε το 1 εκατ. ευρώ. Όταν έχουμε πάει από τα 32 βήματα στα 40, αν κάνουμε μια αναλογική διαδικασία, το κόστος ανεβαίνει στα 1,2 εκατ. ευρώ. Αν σκεφτούμε ότι έχουμε 50 πανεπιστήμια, μπορούμε να αντιληφθούμε την επιβάρυνση για το ελληνικό κράτος».

Υπάρχει λύση;

Άραγε μπορούν τα βήματα να περιοριστούν στο μισό χωρίς να επηρεαστεί καθόλου το θέμα της διαφάνειας; Ο κ. Βαρσακέλης εμφανίστηκε θετικός μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Περνάμε και στο θέμα της ευθύνης, καθώς όλοι τώρα λένε “ας πάρει την απόφαση ο πρύτανης”, όμως ο καθένας πρέπει να αναλάβει την ευθύνη του».
Και πρόσθεσε: «Δεν χρειάζεται, όταν θα ζητήσω να πάρω 10 στιλό, να υπογράψει ο πρύτανης ή ο αντιπρύτανης, θα πρέπει να τα αγοράζει η υπηρεσία κατευθείαν, με την υπογραφή ούτε καν του γενικού διευθυντή. Άλλωστε, τι σημαίνει ότι εγκρίνει ο πρύτανης; Θα μπορούσε ο πρύτανης να πει στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών “μην αγοράζετε στιλό και μολύβια”; Θα πάει να δει αν τα χρειάζονται ή όχι; Δεν εξυπηρετεί τίποτα. Πριν από τον αντιπρύτανη έχει υπογράψει ο αρμόδιος υπάλληλος, ο προϊστάμενος και ο διευθυντής και μετά πάει στο Πρυτανικό Συμβούλιο να δοθεί έγκριση να γίνει η δαπάνη. Είναι τρελό. Μπορούν να καταργηθούν τουλάχιστον 20 βήματα που δεν έχουν κανένα απολύτως νόημα, μπορούμε να τα συντμήσουμε. Θέλει οπωσδήποτε εξορθολογισμό το σύστημα, να διασφαλίσουμε τη διαφάνεια με χαμηλότερο γραφειοκρατικό κόστος».