Πρόσφυγες και μετανάστες με ιστιοφόρα, θαλαμηγούς και καρυδότσουφλα προς Ιταλία

Το εγκαταλελειμμένο καράβι σε μια πλαγιά περίπου 50 μέτρα πάνω από τη θάλασσα εντυπωσίαζε τους τουρίστες που περνούσαν από τις ήρεμες ακτές της Αιτωλοακαρνανίας.

Όμως η απάντηση που έδιναν οι ντόπιοι, όταν κάποιος τούς ρωτούσε τι δουλειά είχε εκεί το καράβι, ήταν αφοπλιστική, αλλά και εντυπωσιακή συγχρόνως.

«Το χρησιμοποιούν για να μεταφέρουν πρόσφυγες απέναντι» έλεγαν χαμογελώντας. Το απέναντι ήταν η Ιταλία, η οποία στα πλησιέστερα σημεία της απέχει 150 με 200 μίλια.

Μια τέτοια απόπειρα μετάβασης στην Ιταλία ήταν η τελευταία, η οποία είχε την τραγική κατάληξη του ναυαγίου 13 μίλια από τους Αντίπαξους.

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, οι περίπου 50 μετανάστες οι οποίοι επέβαιναν στο πλοίο είχαν ξεκινήσει με ΚΤΕΛ από την Αθήνα με κατεύθυνση την Άρτα, όπου διανυκτέρευσαν, και από εκεί μεταφέρθηκαν νύχτα σε ακτή του νομού Πρέβεζας. Εκεί επιβιβάστηκαν στο μοιραίο σκάφος.

Από τους επιβαίνοντες, περισυνελέγησαν 21 ζωντανοί και μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο της Πρέβεζας, όπου τρεις από αυτούς, αφγανικής καταγωγής, αναγνωρίστηκαν από τους υπόλοιπους ως οι διακινητές και συνελήφθησαν. Δώδεκα άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους, ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός των αγνοουμένων, για τους οποίους πολύ σύντομα εξέλιπαν οι ελπίδες να βρεθούν ζωντανοί.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που εντοπιζόταν παράνομη διακίνηση κοντά στους Αντίπαξους, όπου στις 16 Δεκεμβρίου είχε βρεθεί το υπό τουρκική σημαία σκάφος «SELANIK 1» που θα έπαιρνε 33 μετανάστες από ακτή κοντά στην Ηγουμενίτσα. Οι δύο διακινητές συνελήφθησαν, οι δύο Έλληνες συνεργοί τους που μετέφεραν τους αλλοδαπούς στην ακτή όχι.

Στο σύμπλεγμα των Παξών, όμως, στις 26 Μαΐου είχε συλληφθεί αλλοδαπός διακινητής να μεταφέρει προς Ιταλία εννέα μετανάστες με το ιστιοφόρο «Katerina» με σημαία Αγγλίας. Οι αρχές, μάλιστα, πρόλαβαν και τον συνεργό, λίγο πριν φύγει από το «Ελ. Βενιζέλος».

Η οδός της Αδριατικής

Η μετάβαση των προσφύγων στην Ιταλία μέσω της Αδριατικής δεν είναι μια νέα υπόθεση.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το 1991, αμέσως μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία, δεκάδες πλοία μετέφεραν απελπισμένους Αλβανούς που επεδίωκαν να πάνε στην Ιταλία, η οποία απείχε από τις αλβανικές ακτές περίπου 50 μίλια. Ήταν το ένα από τα δύο μεγάλα κύματα εξόδου της περιόδου, με το άλλο να είναι αυτό που έφερε δεκάδες χιλιάδες Αλβανούς στην Ελλάδα. Έξι χρόνια αργότερα, το 1997, όταν στην Αλβανία έγινε η «εξέγερση των πυραμίδων», που ανέτρεψε την κυβέρνηση Μπερίσα, ένα ακόμη κύμα εξόδου ακολούθησε. Σε εκείνο το κύμα συνέβη το ναυάγιο ενός αλβανικού πλοίου που μετέφερε μετανάστες, το οποίο συγκρούστηκε με ιταλικό πολεμικό πλοίο που προσπάθησε να το εμποδίσει, με αποτέλεσμα να βυθιστεί και 83 Αλβανοί που επέβαιναν σε αυτό να χάσουν τη ζωή τους.

Η «αλβανική οδός» προς Ευρώπη επανήλθε στο προσκήνιο το 2016, όταν έκλεισε ο βαλκανικός δρόμος μέσω Σκοπίων και Σερβίας. Αλλά, παρά τις προσπάθειες να λειτουργήσει, η ιταλική παρέμβαση και η ενίσχυση των ναυτικών περιπολιών στην Αδριατική δεν ευνόησαν τη θεσμοθέτησή του.

Διακίνηση πολυτελείας

Πριν από έναν μήνα, στις 12 Δεκεμβρίου 2019, η Eurojust, η υπηρεσία της Ε.Ε. για τη συνεργασία στην Ποινική Δικαιοσύνη, και η Europol ανακοίνωσαν με ικανοποίηση ότι, μετά από έρευνες, με τη συνεργασία των ελληνικών και των ιταλικών αρχών εξαρθρώθηκε κύκλωμα το οποίο δρούσε και στις δύο χώρες και διακινούσε πρόσφυγες και μετανάστες με σκάφη αναψυχής.

Το κύκλωμα, ως μέλη του οποίου συνελήφθησαν οκτώ Έλληνες, Ιταλοί αλλά και υπήκοοι χωρών της Μέσης Ανατολής, είχε διακινήσει από τον Νοέμβριο του 2018 περίπου 140 άτομα από ακτές της Δυτικής Ελλάδας, μέσω των στενών μεταξύ Κέρκυρας και Αλβανίας, στην ιταλική ακτή ανάμεσα στο Οτράντο και στο Λέτσε.

Ανάμεσα στους 140 ήταν και ανήλικοι. Το ταξίδι κρατούσε 12 ώρες, μερικές φορές σε σκάφη μικρότερα των 10 μέτρων, και κάθε επιβάτης πλήρωνε 5.500-6.000 ευρώ. Κατά τη διάρκεια των ερευνών βρέθηκαν και εννέα άτομα που ετοιμάζονταν να ταξιδέψουν προς Ιταλία με αυτόν τον τρόπο.

Ήταν μια σημαντική μέρα για την Eurojust, διότι συνέπεσε με την πρώτη ημέρα της αναβαθμισμένης λειτουργίας της ως υπηρεσίας πλέον της Ε.Ε.

Όπως προκύπτει από το γεγονός ότι στο πλοίο που βυθίστηκε στους Αντίπαξους επέβαιναν 50 άτομα, οι 140 που το κύκλωμα φέρεται να είχε διακινήσει σε έναν χρόνο είναι ένας εξαιρετικά μικρός αριθμός.

Απευθείας από την Τουρκία

Η μετάβαση στην Ιταλία με αναχώρηση από ακτές της Δυτικής Ελλάδας δεν είναι ο μόνος διαθέσιμος δρόμος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, διακινητές χρησιμοποιούν ως επιχείρημα το ότι τα ελληνικά νησιά έχουν κορεστεί και πείθουν τους ενδιαφερόμενους πρόσφυγες και μετανάστες να κάνουν απευθείας το ταξίδι για Ιταλία.

Στις 24 Νοεμβρίου το Λιμενικό εντόπισε ανοιχτά των Οθωνών, κοντά στην Κέρκυρα, μια θαλαμηγό με αμερικανική σημαία, η οποία, όπως αποδείχθηκε μετά τη συνεργασία με τις ιταλικές αρχές, λίγο πριν είχε αποβιβάσει στις ακτές του Λέτσε 43 άτομα, υπηκόους τρίτων χωρών, τους οποίους είχε παραλάβει απευθείας από τις τουρκικές ακτές. Η θαλαμηγός είχε τριμελές πλήρωμα από αλλοδαπούς, που συνελήφθησαν μετά την έκδοση ευρωπαϊκού εντάλματος.

Από τα νησιά του Ιονίου

Δύο ημέρες νωρίτερα, στη θαλάσσια περιοχή της Βασιλικής, του πιο τουριστικού προορισμού της Λευκάδας, είχε ναυαγήσει ιστιοφόρο το οποίο μετέφερε 54 αλλοδαπούς που περισυνελέγησαν σώοι, ενώ τρεις μήνες νωρίτερα στα ανοιχτά της Ζακύνθου είχε εντοπιστεί το σκάφος «ARAKBA» με σημαία Ουκρανίας, το οποίο είχε ξεκινήσει από την Τουρκία και μετέφερε στην Ιταλία 37 μετανάστες. Και σε αυτή την περίπτωση το πλήρωμα του σκάφους ήταν μόλις δύο άτομα, τα οποία, σύμφωνα με το Λιμενικό, ήταν Ουκρανοί πολίτες.

Η μόνη περίπτωση που ενεπλάκη κυρίως Έλληνας στη διακίνηση ήταν αυτή ενός 67χρονου που συνελήφθη στη Λευκάδα, με την κατηγορία ότι είχε μεταφέρει με το σκάφος του 23 αλλοδαπούς στην Ιταλία.

Σε κρύπτες ψυγείων

Μια άλλη μέθοδος η οποία εφαρμόζεται αφορά την προσπάθεια εξόδου προς Ιταλία από την κανονική οδό, με πλοία της γραμμής από την Πάτρα ή την Ηγουμενίτσα, αλλά με πλαστά έγγραφα. Οι συλλήψεις σε τέτοιες περιπτώσεις αφορούν μεμονωμένα περιστατικά και δεν είναι ιδιαίτερα πολλές.

Πιο συνηθισμένες είναι οι περιπτώσεις οδηγών φορτηγών που μεταφέρουν μετανάστες σε ειδικές κρύπτες των οχημάτων τους. Η μέθοδος είναι παλιά και δοκιμασμένη. Συνήθως η απόπειρα αφορά μικρό αριθμό μεταναστών και γίνεται με οχήματα με αλλοδαπούς οδηγούς.

Την προτελευταία ημέρα του 2019, στις 30 Δεκεμβρίου, σε μια υπόθεση που θύμισε την τραγωδία στη Βρετανία με τους Βιετναμέζους μετανάστες, εντοπίστηκαν πέντε μετανάστες σε φορτηγό ψυγείο με οδηγό μια 28χρονη αλλοδαπή, που ετοιμαζόταν να επιβιβαστεί σε πλοίο για Ιταλία.

Σπανίως συμβαίνει και με μικρότερα οχήματα, όπως στις 15 Σεπτεμβρίου, όταν το Λιμενικό στην Ηγουμενίτσα συνέλαβε τέσσερις αλλοδαπούς σε ειδική κρύπτη σε βανάκι το οποίο οδηγούσαν δύο άλλοι αλλοδαποί.

Συνολικά οι αριθμοί απέχουν παρασάγγας από τους αριθμούς των αφίξεων από την Τουρκία, όμως, αν για κάθε σκάφος που εντοπίζεται, ένα έχει καταφέρει να διαφύγει όπως στην Τουρκία, το τελευταίο εξάμηνο πρέπει να αποπειράθηκαν να μεταβούν ακτοπλοϊκά στην Ιταλία σχεδόν 1.000 άτομα, δηλαδή πάνω από πέντε την ημέρα.