Το σιντριβάνι επιστρέφει στην πλατεία Ομονοίας

Το κινηματογραφικό ντεμπούτο της Ρένας Βλαχοπούλου ήταν το 1956 με την εν πολλοίς άγνωστη ταινία του Γιάννη Πετροπουλάκη –μόλις η δεύτερη έγχρωμη ελληνική ταινία– «Πρωτευουσιάνικες Περιπέτειες», που αφορά μια Κερκυραία χωριατοπούλα που καταφθάνει στην Αθήνα. Στα πρώτα πλάνα ανακαλύπτει την Ομόνοια των ’50s τραγουδώντας για την Ομόνοια place («πλατεία» στα γαλλικά). Με αέρα κοσμοπολίτικο, το θέατρο της Μαρίκας Κοτοπούλη, το εμβληματικό φαρμακείο του Μπακάκου, όπου έχουν δοθεί χιλιάδες ραντεβού, το τραμ να κάνει στάσεις στην περίμετρό της, τροχονόμο και τα κλασικά καφενεία, η πλατεία Ομονοίας ήταν για δεκαετίες το κέντρο της Αθήνας, πριν παρακμάσει, κυρίως από τις άστοχες αναπλάσεις, και παραδοθεί τα τελευταία χρόνια στους μικρεμπόρους ναρκωτικών. Κι ενώ όλοι περίμεναν πως ο σταθμός του μετρό θα επανέφερε την ανάπτυξη στην πλατεία, παραοικονομία, παράνομες δραστηριότητες και φόβος ανθούν καθημερινά.

Ακόμα και στην παρακμή της η Ομόνοια πάντα ήταν τοπόσημο, σταθερό σημείο αναφοράς για την πρωτεύουσα. Σε λίγες μέρες αναμένεται να αλλάξει εντελώς πρόσωπο, μετά τη διαδικασία συντήρησης, ανάπλασης και ανακατασκευής της. Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει έως τώρα γνωστά, η σημαντικότερη μεταβολή που αναμένεται είναι ότι επιστρέφει το σιντριβάνι της. Ένα τεράστιο σιντριβάνι διαμέτρου 30 μέτρων με 13 πίδακες, 188 δέσμες νερού και 90 υποβρύχιους προβολείς θα κοσμεί το μεγαλύτερο κομμάτι της ιστορικής πλατείας. Μάλιστα, ο κεντρικός πίδακας προβλέπεται ότι θα δίνει ώθηση ύψους 20 μέτρων στο νερό, ενώ θα περιβάλλεται από μια ήπια μορφή πρασίνου.

Ο δήμαρχος και οι χορηγίες

«Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που η πλατεία Ομονοίας βρίσκεται στην τελική ευθεία και θα παραδοθεί στους κατοίκους της Αθήνας. Πάμε να την αγαπήσουμε από την αρχή…» έγραψε σε ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα ο δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης, ενώ στο Instagram ανάρτησε βίντεο με τη στιγμή που άρχιζε να γεμίζει νερό το σιντριβάνι, συνοδεύοντάς το με τη φράση «Ετοιμασίες στο φουλ, τελευταία φορά που το σιντριβάνι είναι άδειο».

Τα έργα γίνονται με χορηγίες ιδιωτών και βρίσκονται σε εξέλιξη με εντατικούς ρυθμούς από τον περασμένο Οκτώβριο.

Τότε, στις 31 Οκτωβρίου 2019, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε κατά πλειοψηφία να κάνει δεκτές τις πράξεις δωρεάς μέσω των οποίων τρεις φορείς, η τεχνική εταιρεία Ηλέκτωρ, το Κοινωφελές Ίδρυμα Λασκαρίδη και η Fontana Fountains, προσφέρονταν να συμβάλουν στη δημιουργία νέου σιντριβανιού στην πλατεία Ομονοίας.

Η οικονομική αξία της συμβολής του Ιδρύματος Λασκαρίδη για την εγκατάσταση του σιντριβανιού προσδιοριζόταν από το ίδιο στα 430.000 ευρώ.

Από την πλευρά της, η Ηλέκτωρ αναλάμβανε να γκρεμίσει ό,τι εμπόδιζε την εγκατάσταση του σιντριβανιού, να κάνει όλες τις εργασίες στεγάνωσης της δεξαμενής του και συναρμογής με την πλακόστρωση της πλατείας, να ολοκληρώσει έργα πρασίνου και άρδευσης στον περιβάλλοντα δακτύλιο και να εγκαταστήσει καταγραφικό σταθμό δομικής παρακολούθησης που θα μείνει επί εννέα μήνες και θα παρακολουθεί την τσιμεντόπλακα πάνω στην οποία θα εδράζεται το σιντριβάνι.

Η εποχή του σιντριβανιού

Η μεγάλη αλλαγή φαίνεται πως έρχεται την κατάλληλη στιγμή, καθώς πεντάστερα ξενοδοχεία και νέα πολυκαταστήματα περιβάλλουν την πλατεία. Ήταν μια αντανακλαστική αντίδραση της αγοράς στον ολοένα αυξανόμενο τουρισμό της Αθήνας ως αυτοτελούς τουριστικού προορισμού. Οι διεθνείς αφίξεις στην Αθήνα που καταγράφηκαν τον Οκτώβριο του 2019 ήταν, σύμφωνα με το μηνιαίο στατιστικό δελτίο του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), αυξημένες, σε σύγκριση με τον προηγούμενο Οκτώβριο, κατά 9,6% ή 49.000 άτομα, φτάνοντας τους 563.580 ταξιδιώτες. Η ανάδειξη της Αθήνας σε κορυφαίο προορισμό για city break με βασικά χαρακτηριστικά τον καλό καιρό, τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, αλλά και την άριστη φιλοξενία, όπως δείχνουν όλες οι στατιστικές ικανοποίησης των επισκεπτών, την έχει τοποθετήσει μεταξύ των διακεκριμένων πόλεων της Ευρώπης για τουρισμό καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, αναφέρουν οι ειδικοί.

Αν και ο κόσμος έχει κουραστεί από τις συνεχείς αλλαγές της πλατείας Ομονοίας, που την έκαναν να μοιάζει με μόνιμο εργοτάξιο, τώρα υπάρχει ανυπομονησία για την ανάπλασή της. Κι αυτό οφείλεται στο σιντριβάνι, από το οποίο ακόμα και οι Millennials έχουν αναμνήσεις.

Η Ομόνοια του Ζογγολόπουλου

Ο γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος έχει συνδέσει το όνομά του με την πλατεία Ομονοίας από τη δεκαετία του 1950 και μετρά πάνω από μισό αιώνα παρουσίας σε αυτήν.

Η σχέση του με την πλατεία ξεκινά το 1958, όταν του απονεμήθηκε, από κοινού με τον αρχιτέκτονα Κ. Μπίτσιο, το 1ο και το 3ο βραβείο στον πανελλήνιο αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό διαγωνισμό που είχε προκηρυχθεί από το τότε υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων για τη διαμόρφωση της πλατείας Ομονοίας.

Η σύνθεση της πλατείας το 1958 περιλάμβανε έναν εξωτερικό κύκλο ο οποίος περιέκλειε ένα μικρότερο ισοσκελές εξάγωνο, μέσα στο οποίο βρισκόταν ένα ισοσκελές πεντάγωνο. Στο πεντάγωνο αυτό ήταν τοποθετημένη μια υδάτινη γλυπτική σύνθεση αποτελούμενη από πίδακες που σχημάτιζαν ένα υδάτινο διαγώνιο τόξο που προσέκρουε σε έναν υδάτινο τοίχο και από μια υδάτινη κολόνα ύψους 18 μέτρων. Στον αντίποδα της υδάτινης αυτής κολόνας η γλυπτική σύνθεση προέβλεπε την τοποθέτηση ενός γλυπτού με τίτλο «Ποσειδώνας».

Στον εξωτερικό χώρο μεταξύ του κύκλου και του εξαγώνου αρχικά είχε σχεδιαστεί μια σύνθεση αποτελούμενη από χρωματιστά βότσαλα, η οποία όμως δεν κατασκευάστηκε και στη θέση της τοποθετήθηκε τελικά γκαζόν.

Το έργο πραγματοποιήθηκε και εγκαινιάστηκε το 1960, με τους γνωστούς σε όλους μας υδάτινους πίδακες, όμως το γλυπτό «Ποσειδώνας» ουδέποτε τοποθετήθηκε στην πλατεία Ομονοίας.

Στη συνέχεια έγιναν διάφορες παρεμβάσεις στην πλατεία, τοποθετήθηκε το γλυπτό «Δρομέας» του Κώστα Βαρώτσου και τελικά, στο πλαίσιο της νέας διαμόρφωσης της πλατείας Ομονοίας, ύστερα από διαγωνισμό που διεξήγαγε η εταιρεία «Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων» το 2001, τοποθετήθηκε, στη θέση όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα, το υδροκινητικό γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου με τίτλο «Πεντάκυκλο», το οποίο το ίδιο έτος είχε εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας.

Το γλυπτό βρίσκεται ανατολικά της πλατείας, μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου και Σταδίου, μέσα σε ειδικά διαμορφωμένη δεξαμενή νερού, έχει ύψος 15 μέτρα, είναι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο ατσάλι και αποτελείται από σταυροειδή κατασκευή με πέντε κύκλους οι οποίοι κινούνται με τη βοήθεια του νερού.

Η υδροκινητική λειτουργία του γλυπτού επί σειρά ετών παρέμενε ημιτελής, καθώς είχε διακοπεί η παροχή νερού. Εξαίρεση αποτελεί ένα σύντομο χρονικό διάστημα –τέλη 2008 με αρχές 2009–, κατά το οποίο το έργο συντηρήθηκε, σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων, και λειτούργησε υδροκινητικά, όπως το είχε σχεδιάσει ο δημιουργός του.

Στο πέρασμα του χρόνου

Η πλατεία Ομονοίας αρχικά είχε σχήμα έλλειψης, μετά όμως τροποποιήθηκε με την ενοποίηση τμημάτων αυτής και την απομάκρυνση του τραμ, που διερχόταν από την οδό Αθηνάς. Πολλά από τα παραδοσιακά κτίρια της πλατείας έχουν χαθεί, επιβιώνουν όμως το Μπάγκειον Μέγαρο και το «Μέγας Αλέξανδρος», που οικοδομήθηκαν τη δεκαετία του 1880 και λειτούργησαν αρχικά ως ξενοδοχεία. Η πλατεία προβλεπόταν στο πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, που έγινε κατόπιν παραγγελίας του Όθωνα το 1834. Τα σχέδια έγιναν από τους αρχιτέκτονες Σταμάτη Κλεάνθη και Έντουαρτ Σάουμπερτ. Αρχικά ονομάστηκε πλατεία Ανακτόρων, καθώς εκεί επρόκειτο να χτιστούν τα βασιλικά ανάκτορα, όταν όμως τα σχέδια άλλαξαν, η περιοχή καθιερώθηκε ως το τέρμα του εξοχικού περιπάτου των Αθηναίων. Στη συνέχεια μετονομάστηκε σε πλατεία Όθωνα προς τιμήν του βασιλιά και τελικά το 1862 σε πλατεία Ομονοίας λόγω των Πεδινών και των Ορεινών, των δύο αντιμαχόμενων πολιτικών παρατάξεων, η συμφιλίωση των οποίων εορτάστηκε εκεί.

Η πλατεία Ομονοίας ανασκάφηκε δύο φορές για να δημιουργηθούν σιδηροδρομικοί σταθμοί, το 1930 για τα έργα του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου και τη δεκαετία του 1990 για την κατασκευή της γραμμής 2 του μετρό, ενώ σημαντική υπήρξε η κατάργηση του χαρακτηριστικού κυκλικού σχήματός της ενόψει της αναμόρφωσής της κατά την ολυμπιάδα του 2004.

ΒΟΧ

Τι περιλαμβάνει η ανάπλαση της πλατείας

• • Σιντριβάνι με διάμετρο 30 μέτρα, 13 πίδακες νερού, 188 δέσμες νερού και 90 υποβρύχιους προβολείς.
• • Ένας πίδακας που θα εξακοντίζει νερό σε ύψος 20 μέτρων θα βρίσκεται στο κέντρο του σιντριβανιού.
• • Τέσσερις πίδακες θα βρίσκονται σε ακτίνα 12 μέτρων και θα πετούν νερό σε ύψος 14 μέτρων.
• • Άλλοι οκτώ πίδακες θα βρίσκονται σε ακτίνα 17 μέτρων και θα πετούν νερό σε ύψος 8 μέτρων.
• • Περιφερειακά στα 30 μέτρα και μέσα από κυκλικό αγωγό θα πετάγονται 188 δέσμες νερού με ύψος κορυφής τα 5 μέτρα.
• • Σε ιστό θα τοποθετηθεί ανεμόμετρο που θα ενημερώνει την κεντρική μονάδα ελέγχου να μειώνει το ύψος των πιδάκων όταν η ταχύτητα του ανέμου θα ξεπερνά κάποια όρια. (Υπενθυμίζεται ότι το πρόβλημα της διασποράς υδάτων ήταν έντονο όταν υπήρχε το σιντριβάνι παλιότερα, αλλά και όταν επιχειρήθηκε να λειτουργήσει το ύψους 15 μέτρων γλυπτό του Ζογγολόπουλου που έμεινε τελικώς ανενεργό.)
• • Περίφραξη οκτώ επικίνδυνων κτιρίων.

Με στοιχεία από το Wikipedia.