Χρήστος Κάτσικας: «Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι μηχανισμός παραεκπαίδευσης»
Πλέον οι υποψήφιοι θα εξετάζονται σε τέσσερα μαθήματα, ενώ αν θέλουν να επιλέξουν μεταξύ δύο επιστημονικών πεδίων, θα πρέπει να δώσουν και ένα πέμπτο μάθημα. Μιλώντας στην FS ο εκπαιδευτικός-ερευνητής Χρήστος Κάτσικας τόνισε ότι η ουσία των εξετάσεων δεν αλλάζει, ενώ οι πολιτικές της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας ακολουθούν μνημονιακή πορεία.
Ποια είναι η βασική ιδιαιτερότητα των φετινών πανελλαδικών εξετάσεων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια;
Υπάρχουν μόνο τεχνικές διαφοροποιήσεις που δεν αλλάζουν την ουσία. Και η ουσία είναι και παραμένει ότι οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι πάντα ένας μηχανισμός παραεκπαίδευσης της παιδείας. Αρκεί να δει κανείς τον κεντρικό ρόλο που παίζουν στον καθορισμό της διδακτέας ύλης, αδιαφορώντας για οποιοδήποτε υλικό δεν σχετίζεται με τις εξετάσεις και τα θέματα στα οποία διαγωνίζονται κάθε χρόνο οι υποψήφιοι: Με θέματα σωστά ή λάθος, σύμφωνα ή όχι με τους στόχους, θεωρητικά ή πρακτικά, έξυπνα ή ηλίθια, πονηρά ή παπαγαλίστικα, ο πραγματικός στόχος των εξετάσεων, που είναι να επιλεγούν κάποιοι με τρόπο που να φαντάζει αντικειμενικός, επιτυγχάνεται. Αυτή η γραμμή καθορίζει και τη στάση που οφείλουν να τηρήσουν μαθητές και καθηγητές στο σχολικό μάθημα. Αντί της προαγωγής της κρίσης, της εμβάθυνσης, της γενίκευσης, της ανακάλυψης της ομορφιάς, η αξιολόγηση που αναμένεται οδηγεί στην απομνημόνευση τύπων και μεθοδολογιών, στην προπόνηση και όχι στην επιστημονική μελέτη.
Ο συνδυασμός παλαιού και νέου συστήματος ποια πλεονεκτήματα έχει και τι προβλήματα νομίζετε ότι ενδέχεται να δημιουργήσει;
Το βασικό πρόβλημα είναι ότι περίπου το 1/4 του σχολικού έτους «καταναλώνεται» στις πανελλήνιες εξετάσεις. Το αν κάποιο από τα δύο συστήματα θα ευνοήσει περισσότερο τους υποψηφίους θα το δούμε στο τέλος, όταν θα γίνει «ταμείο».
Πού κυμαίνεται το ποσοστό των υποψηφίων που θα διαγωνιστούν με το παλαιό σύστημα και πόσο θεωρείτε ότι θα επηρεάσει τις φετινές βάσεις εισαγωγής;
Μόνο το 4% των υποψηφίων εξετάζεται με το παλαιό σύστημα. Ο βαθμός δυσκολίας των θεμάτων και ο αριθμός των εισακτέων στο παλαιό και στο νέο σύστημα θα είναι ο πραγματικός τροχονόμος της κίνησης των βάσεων.
Αναμένονται διαφοροποιήσεις σε σύγκριση με πέρυσι όσον αφορά τη ζήτηση των τμημάτων;
Όχι, δεν αναμένεται διαφοροποίηση σε σχέση με πέρυσι. Η επιμονή μεγάλου τμήματος των υποψηφίων σε σχολές της περιοχής όπου κατοικοεδρεύουν (λόγω της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, που, εκτός των άλλων, έχει μειώσει και τις προσδοκίες για αντιστοίχιση κάποιων σχολών με επαγγελματική αποκατάσταση) θα συνεχιστεί και φέτος, ενώ, από την άλλη, όλα τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας φανερώνουν ότι δεν έχει αναδειχθεί καμία σχολή ή ομάδα σχολών στις οποίες να επικεντρώνεται το ενδιαφέρον των υποψηφίων με διαφορετικούς όρους σε σχέση με πέρυσι. Νομικές, πολυτεχνικές, ιατρικές και στρατιωτικές σχολές, μαζί με συγκεκριμένα οικονομικά τμήματα (το Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθήνας), τα Τμήματα Ψυχολογίας Αθήνας και Θεσσαλονίκης και το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της Αθήνας, θα τρυγήσουν και φέτος την αφρόκρεμα των πρώτων προτιμήσεων των υποψηφίων.
Σε ποια επιστημονικά πεδία νομίζετε ότι θα είναι μεγαλύτερος ο ανταγωνισμός;
Στο πρώτο πεδίο, των ανθρωπιστικών σπουδών, θα είναι πιο δύσκολα τα πράγματα για τους υποψηφίους, ωστόσο ο ανταγωνισμός θα ανάψει κόκκινο στο πεδίο των επιστημών υγείας, όπου συγκεντρώνονται οι πιο υψηλές βαθμολογίες.
Θεωρείτε ότι οι παρεμβάσεις της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας στο εξεταστικό βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση αλλά και αποτελούν ουσιαστική βελτίωση συνολικά στο εξεταστικό σύστημα;
Οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει είναι μπαλώματα σε μια κουρελού και βεβαίως σε όλες τις περιπτώσεις είναι δεμένες με ένα νήμα με τις κατευθύνσεις που υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια. Η «μάχη» των υποψηφίων στις πανελλήνιες εξετάσεις παραμένει «μάχη» που γίνεται με ταξικούς όρους, οι «εργολάβοι των εξετάσεων» (φροντιστήρια - ιδιαίτερα μαθήματα) συνεχίζουν να ροκανίζουν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και βέβαια καλά κρατάνε οι μεταλλάξεις στην ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία.
Διαπιστώνετε ότι οι πολιτικές που ακολουθούνται από το υπουργείο Παιδείας από τον Ιανουάριο του 2015 και εντεύθεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του εκπαιδευτικού συστήματος;
Πρόκειται ουσιαστικά και τυπικά για διαχείριση της εκπαίδευσης των περικοπών, της φτήνιας και της ιδιωτικοποίησης. Όποιος έχει μάτια να δει και την τιμιότητα να πιστέψει στα μάτια του, κατανοεί ότι και η νέα κυβέρνηση κινείται στο πατρόν που έχει επιβληθεί από το μνημόνιο, δηλαδή συνεχίζει τη μνημονιακή εκπαιδευτική πολιτική των προκατόχων της. Το «manual» της εκπαιδευτικής πολιτικής της νέας ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας περιλαμβάνει μια σειρά παρεμβάσεων που έχουν τη μορφή «παραδοτέων», καθώς ορίζονται με λεπτομέρειες τόσο το περιεχόμενο όσο και ο χρόνος υλοποίησής τους. Οι αλλαγές αυτές επικεντρώνονται ουσιαστικά σε τέσσερις βασικούς άξονες για την περίοδο 2015-2016: μείωση του κόστους της εκπαίδευσης, αξιολόγηση όλων των παραγόντων της σε σύνδεση με επιδόσεις, αποτελεσματικότητα και μισθούς, μαθητεία για την πλειοψηφία των αποφοίτων της τεχνικής εκπαίδευσης και περιφερειακές συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Επιπλέον, επιχειρηματικότητα, σε όλο το μήκος και το πλάτος της εκπαιδευτικής διαδικασίας, μεγαλύτερη συμμετοχή των εργοδοτών και μεγαλύτερη χρήση της ιδιωτικής χρηματοδότησης. Στο πλαίσιο αυτό, και ο νέος «εθνικός διάλογος» θυμίζει περισσότερο ένα ξεθωριασμένο πια σύνθημα έξω από το παλιό υπουργείο Παιδείας στη Μητροπόλεως: Συνδιαλέγομαι, συνδιαλέγεσαι, συνδιαλέγεται… αποφασίζουν.
Πώς κρίνετε τη στάση των ομοσπονδιών των εκπαιδευτικών μπροστά στα προβλήματα που η κρίση είτε δημιούργησε είτε επέτεινε στον χώρο της ελληνικής εκπαίδευσης;
Οι εκπαιδευτικές ομοσπονδίες είναι αιχμάλωτες αφενός των αρνητικών συσχετισμών στο εσωτερικό τους (κυριαρχούν οι παρατάξεις που συνδέονται με τα μνημονιακά κόμματα, παλιά ή νέα) και αφετέρου από την προσωρινή παράλυση και τον αφοπλισμό της εκπαιδευτικής κοινότητας, των 140.000 εκπαιδευτικών και των εκατοντάδων χιλιάδων μαθητών και γονιών που δείχνουν προς το παρόν αδύναμοι να σπάσουν τα δεσμά τους. Προφανώς πρόκειται για μια προσωρινή κατάσταση, καθώς γελιούνται όσοι νομίζουν ότι όσοι αναπνέουν την κιμωλία μέσα στην τάξη θα λιώνουν αδιαμαρτύρητα όπως το χιόνι κάτω από τον καυτό ήλιο.
Ποια είναι η βασική ιδιαιτερότητα των φετινών πανελλαδικών εξετάσεων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια;
Υπάρχουν μόνο τεχνικές διαφοροποιήσεις που δεν αλλάζουν την ουσία. Και η ουσία είναι και παραμένει ότι οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι πάντα ένας μηχανισμός παραεκπαίδευσης της παιδείας. Αρκεί να δει κανείς τον κεντρικό ρόλο που παίζουν στον καθορισμό της διδακτέας ύλης, αδιαφορώντας για οποιοδήποτε υλικό δεν σχετίζεται με τις εξετάσεις και τα θέματα στα οποία διαγωνίζονται κάθε χρόνο οι υποψήφιοι: Με θέματα σωστά ή λάθος, σύμφωνα ή όχι με τους στόχους, θεωρητικά ή πρακτικά, έξυπνα ή ηλίθια, πονηρά ή παπαγαλίστικα, ο πραγματικός στόχος των εξετάσεων, που είναι να επιλεγούν κάποιοι με τρόπο που να φαντάζει αντικειμενικός, επιτυγχάνεται. Αυτή η γραμμή καθορίζει και τη στάση που οφείλουν να τηρήσουν μαθητές και καθηγητές στο σχολικό μάθημα. Αντί της προαγωγής της κρίσης, της εμβάθυνσης, της γενίκευσης, της ανακάλυψης της ομορφιάς, η αξιολόγηση που αναμένεται οδηγεί στην απομνημόνευση τύπων και μεθοδολογιών, στην προπόνηση και όχι στην επιστημονική μελέτη.
Ο συνδυασμός παλαιού και νέου συστήματος ποια πλεονεκτήματα έχει και τι προβλήματα νομίζετε ότι ενδέχεται να δημιουργήσει;
Το βασικό πρόβλημα είναι ότι περίπου το 1/4 του σχολικού έτους «καταναλώνεται» στις πανελλήνιες εξετάσεις. Το αν κάποιο από τα δύο συστήματα θα ευνοήσει περισσότερο τους υποψηφίους θα το δούμε στο τέλος, όταν θα γίνει «ταμείο».
Πού κυμαίνεται το ποσοστό των υποψηφίων που θα διαγωνιστούν με το παλαιό σύστημα και πόσο θεωρείτε ότι θα επηρεάσει τις φετινές βάσεις εισαγωγής;
Μόνο το 4% των υποψηφίων εξετάζεται με το παλαιό σύστημα. Ο βαθμός δυσκολίας των θεμάτων και ο αριθμός των εισακτέων στο παλαιό και στο νέο σύστημα θα είναι ο πραγματικός τροχονόμος της κίνησης των βάσεων.
Αναμένονται διαφοροποιήσεις σε σύγκριση με πέρυσι όσον αφορά τη ζήτηση των τμημάτων;
Όχι, δεν αναμένεται διαφοροποίηση σε σχέση με πέρυσι. Η επιμονή μεγάλου τμήματος των υποψηφίων σε σχολές της περιοχής όπου κατοικοεδρεύουν (λόγω της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, που, εκτός των άλλων, έχει μειώσει και τις προσδοκίες για αντιστοίχιση κάποιων σχολών με επαγγελματική αποκατάσταση) θα συνεχιστεί και φέτος, ενώ, από την άλλη, όλα τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας φανερώνουν ότι δεν έχει αναδειχθεί καμία σχολή ή ομάδα σχολών στις οποίες να επικεντρώνεται το ενδιαφέρον των υποψηφίων με διαφορετικούς όρους σε σχέση με πέρυσι. Νομικές, πολυτεχνικές, ιατρικές και στρατιωτικές σχολές, μαζί με συγκεκριμένα οικονομικά τμήματα (το Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθήνας), τα Τμήματα Ψυχολογίας Αθήνας και Θεσσαλονίκης και το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της Αθήνας, θα τρυγήσουν και φέτος την αφρόκρεμα των πρώτων προτιμήσεων των υποψηφίων.
Σε ποια επιστημονικά πεδία νομίζετε ότι θα είναι μεγαλύτερος ο ανταγωνισμός;
Στο πρώτο πεδίο, των ανθρωπιστικών σπουδών, θα είναι πιο δύσκολα τα πράγματα για τους υποψηφίους, ωστόσο ο ανταγωνισμός θα ανάψει κόκκινο στο πεδίο των επιστημών υγείας, όπου συγκεντρώνονται οι πιο υψηλές βαθμολογίες.
Θεωρείτε ότι οι παρεμβάσεις της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας στο εξεταστικό βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση αλλά και αποτελούν ουσιαστική βελτίωση συνολικά στο εξεταστικό σύστημα;
Οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει είναι μπαλώματα σε μια κουρελού και βεβαίως σε όλες τις περιπτώσεις είναι δεμένες με ένα νήμα με τις κατευθύνσεις που υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια. Η «μάχη» των υποψηφίων στις πανελλήνιες εξετάσεις παραμένει «μάχη» που γίνεται με ταξικούς όρους, οι «εργολάβοι των εξετάσεων» (φροντιστήρια - ιδιαίτερα μαθήματα) συνεχίζουν να ροκανίζουν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και βέβαια καλά κρατάνε οι μεταλλάξεις στην ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία.
Διαπιστώνετε ότι οι πολιτικές που ακολουθούνται από το υπουργείο Παιδείας από τον Ιανουάριο του 2015 και εντεύθεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του εκπαιδευτικού συστήματος;
Πρόκειται ουσιαστικά και τυπικά για διαχείριση της εκπαίδευσης των περικοπών, της φτήνιας και της ιδιωτικοποίησης. Όποιος έχει μάτια να δει και την τιμιότητα να πιστέψει στα μάτια του, κατανοεί ότι και η νέα κυβέρνηση κινείται στο πατρόν που έχει επιβληθεί από το μνημόνιο, δηλαδή συνεχίζει τη μνημονιακή εκπαιδευτική πολιτική των προκατόχων της. Το «manual» της εκπαιδευτικής πολιτικής της νέας ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας περιλαμβάνει μια σειρά παρεμβάσεων που έχουν τη μορφή «παραδοτέων», καθώς ορίζονται με λεπτομέρειες τόσο το περιεχόμενο όσο και ο χρόνος υλοποίησής τους. Οι αλλαγές αυτές επικεντρώνονται ουσιαστικά σε τέσσερις βασικούς άξονες για την περίοδο 2015-2016: μείωση του κόστους της εκπαίδευσης, αξιολόγηση όλων των παραγόντων της σε σύνδεση με επιδόσεις, αποτελεσματικότητα και μισθούς, μαθητεία για την πλειοψηφία των αποφοίτων της τεχνικής εκπαίδευσης και περιφερειακές συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Επιπλέον, επιχειρηματικότητα, σε όλο το μήκος και το πλάτος της εκπαιδευτικής διαδικασίας, μεγαλύτερη συμμετοχή των εργοδοτών και μεγαλύτερη χρήση της ιδιωτικής χρηματοδότησης. Στο πλαίσιο αυτό, και ο νέος «εθνικός διάλογος» θυμίζει περισσότερο ένα ξεθωριασμένο πια σύνθημα έξω από το παλιό υπουργείο Παιδείας στη Μητροπόλεως: Συνδιαλέγομαι, συνδιαλέγεσαι, συνδιαλέγεται… αποφασίζουν.
Πώς κρίνετε τη στάση των ομοσπονδιών των εκπαιδευτικών μπροστά στα προβλήματα που η κρίση είτε δημιούργησε είτε επέτεινε στον χώρο της ελληνικής εκπαίδευσης;
Οι εκπαιδευτικές ομοσπονδίες είναι αιχμάλωτες αφενός των αρνητικών συσχετισμών στο εσωτερικό τους (κυριαρχούν οι παρατάξεις που συνδέονται με τα μνημονιακά κόμματα, παλιά ή νέα) και αφετέρου από την προσωρινή παράλυση και τον αφοπλισμό της εκπαιδευτικής κοινότητας, των 140.000 εκπαιδευτικών και των εκατοντάδων χιλιάδων μαθητών και γονιών που δείχνουν προς το παρόν αδύναμοι να σπάσουν τα δεσμά τους. Προφανώς πρόκειται για μια προσωρινή κατάσταση, καθώς γελιούνται όσοι νομίζουν ότι όσοι αναπνέουν την κιμωλία μέσα στην τάξη θα λιώνουν αδιαμαρτύρητα όπως το χιόνι κάτω από τον καυτό ήλιο.
